GAYRET ÇİÇEĞİ ( Gaillardia )

Gayret çiçeği / Gaylardya  ( Gailardia x grandiflora )

Türkce adı gayret çiçeği olan gaillardia ( gaylardya diye okunur. ) papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından, çok yıllık ve  otsu bir bitki cinsidir. Kuzey Amerika'ya özgüdür.  Avrupa, Avustralya ve Güney Amerika'da doğallaşmıştır. Gailardia aristata ve  Gailardia pulchella  süs bitkisi olarak yetiştirilir. Ayni zamanda melez olan Gailardia x grandiflora'nın  ebeveynidirler.   

Cins adı ( gaillardia ), Fransız yargıç ve amatör botanikçi Gailardia de Charentonneau'ya ithafen verilmiştir.
Bir adı da 'aşk çiçeği' dir. Sadeliği, masumluğu ve gizemi temsil ettiği kabul edilir.

Kızılderililer tarafından  yaraları tedavi etmek ve ateşi düşürmek için kullanılmıştır.  Çiçekleri halı, kilim ve battaniyelerde  kullanılmıştır, bu nedenle  'battaniye çiçeği' de denir. Arı ve kelebekleri kendine çeker. 

Gaylardya çiçeği- kültür  ( Gailardia  x grandiflora )

Gaillardia x grandiflora,  papatya benzeri, taç yaprakları iki renkli,  büyük, gösterişli  çiçekler açar.  Dilsi yapraklarının kenarları ondüle şeklindedir, tüpsü çiçeklerin bulunduğu ortadaki şişkin kısım mor renklidir. Sarı, kırmızı, beyaz ve turuncu renklerde çiçek açan çok fazla  kültür çeşidi  vardır. Çok dallıdır, dikine büyür, basit, gri - yeşil yapraklıdır. Koloniler  oluşturur.  

Gayret çiçeğ, sıcak güneşli yerleri ve geçirimli, kumlu toprakları sever. Kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır.  Genel olarak bahçelerde  yer örtücü olarak yetiştirilir,  saksıda da yetiştirilir. Fazla bakım istemez, bu nedenle bahçelerde en çok yetiştirilen çiçeklerden biridir. Çiçek sapları uzundur, kesme çiçek olarak da kullanılır. 

Gayret çiçeği, düzenli ve bol  sulanırsa yaz boyu çiçek açar. Akdeniz iklimi görülen yerlerde,  kışın da çiçek açmaya devam eder.  Tohum kapsülleri koparılırsa daha çok çiçek açar.
Üretilmesi oldukça kolaydır, çoğu zaman  dökülen tohumlarından kendisi biter, ayrıca  kökten bölünerek de  çoğaltılır.

Gayret çiçekleri ( Gaillardia )  çiçekleri.

Gaillardia  arıların sevdiği bir çiçektir. 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora ) 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )

Gayret çiçeği / Gaylardya ( Gaillardia x grandiflora  )

Gaillardia, Nam-ı diğer aşk çiçeği

Gayret çiçeği ve kedimiz 'LEYDİ' 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Yakın çekim 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Çiçek tomurcuğu 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Yapraklar 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Meyve

Kaynaklar. Vikipedi ve internet siteleri. 

KİRAZ AĞACI

Kiraz ağacı ve çiçeği
( Cerasus avium ) 

Kiraz ( Cerasus avium / Prunus avium  ), gülgiller ( Rosaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken, 20 m kadar boylanabilen bir ağaçtır. Meyveleri için yetiştirilir.   Anavatanı Anadolu ve Kafkaslardır. Hatta, kirazın dünyaya  Giresun'dan yayıldığı sanılmaktadır. Giresun'un eski adı olan  Keresus, 'kirazın yetiştiği yer' demektir.
Giresun, kirazın anavatanı olmasına rağmen üretimde ki payı çok azdır. Dalbastı kirazı meşhurdur.

Giresun'un ünlü dalbastı kirazı. 

Kirazın anavatanı kabul edilen Giresun.

Kiraz, Giresun ve Karadeniz bölgesinde doğal olarak yetişmektedir.  Ancak doğal  olarak yetişen kiraz ağaçlarının meyveleri küçük ve lezzetsizdir. Kuşlar için önemli bir besin kaynağıdır.  Kültür olarak yetiştirilen kirazlar için  anaç olarak kullanılır.
Kiraz, taze olarak tüketilen bir meyvedir.  Giresun'da turşusu ( tuzlama ) ve reçeli de yapılır. Kiraz ağacı kabuğu ateş düşürücü, yaprakları müshil ve çiçekleri göğüs yumuşatıcı olarak kullnılır. Kerestesi değerlidir.

Kiraz  fazla sıcak ve soğuk yerleri  sevmez, ılıman iklimlerde yetişir. Genel olarak kendi kendini döllemez, farklı birkaç çeşidin birlikte  dikilmesi  gerekir. Bu nedenle kiraz bahçelerine tozlayıcı olarak beyaz kiraz da  dikilir.

Yabani kiraz / kuş kirazı  ( Cerasus avium ), ormanlarda doğal olarak yetişir.
Meyveleri küçük ve tadı  acı olur. 

Çok fazla kültür formu olan kiraz, yanbani kiraz ( kuş kirazı )  ve mahlep ( idris ağacı ) ağaçlarına  aşı yapılarak üretilir. 

Japon kirazı / Sakura ( Cerasus serrulata ),
çiçekleri için yetiştirilir, meyve vermez. 

Melez bir tür olan japon kirazı - kanzan ( Cerasus serrulata ) meyve vermez, süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Çok fazla çeşidi vardır.   Çiçekleri katmerli olup  çok güzeldir.  Japonlar ülke dışına çıkarılmasını yasaklamıştır.   Sadece  bazı  ülkelere hediye olarak  vermişlerdir. Bunlardan  birisi de Türkiye'dir.  İstanbul'un  bazı yerlerinde ( Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi / Kozyatağı ) bu ağacı görmek mümkündür.
Japonca bir kelime olan 'sakura' kiraz çiçeği demektir. Japonya ve Amerika, kiraz çiçeği festivalleri ile  baharın gelmesini  kutlar.
Kirazın Türk  kültüründe  de  önemli bir yeri vardır.

Kiraz / kültür  ( Cerasus avium )

 

Beyaz kiraz. Beyaz kiraz ayrıca iyi bir tozlayıcıdır.
( Çekildiği yer: Demirci / Manisa )

Mahlep ağacı / İdris ağacı  ( Cerasus mahaleb / Prunus avium).
Kirazla ayni cinsten olup daha çok kiraz aşılamak için anaç olarak kullanılmaktadır.
( Çekildiği yer: Seferihisar / İzmir )

Yaban kirazı ya dağ kirazı ( Cerasus microcarpa ).
Kurak yerlerde doğal olarak yetişen bir çalıdır.
( Çekildiği yer: Atatürk Barajı / Şanlıurfa ) 

KALA ÇİÇEĞİ ( Calla )

Kala ya da gala  çiçeği ( Zantedeschia aethiopica ya da Calla lily )

Kala ya da gala ( calla ), yılanyastığıgiller ( araceae ) familyasından, çok yıllık, rizomlu  ve otsu bir çiçektir. Yazın sıcak yerlerde yaprakları kurur.  Halk arasında  'gelin çiçeği' ve 'yoğurt kepçesi' de denir. Botanik adı  'Zantedeschia aethiopica' ya da 'Calla lily' dir. Anavatanı Güney Afrika'dır.

Kala, dış mekanlarda,  saksıda ve bahçede  yetiştirilir.  Yurdumuzda daha çok beyaz renkli çiçek açan türü yaygındır.  Ayrıca  alacalı yapraklı ve renkli çiçek açan melez türleri de üretilmiştir.  Fil kulağı  şeklindeki iri  yaprakları oldukça dekoratif ve gösterişlidir. Çiçekleri  güzel koklu ve  uzun saplıdır, kesme çiçek olarak da kullanılır.

Kala, yarı gölge yerleri ve humus bakımından zengin, geçirimli, nemli toprakları sever. Fazla sıcak ve soğuğu sevmez, Don olan yerlerde,  kışın kökleri sökülerek daha  sıcak bir  yerlerde korunmalıdır. Gölge yerlerde iyi gelişemez ve çiçek açmaz. Devamlı ıslak, bataklık yerleri çok sever.

Kala, rizomlu bir kök yapısına sahiptir. Kökten bölme ve tohumla çoğaltılır. Fazla bakım istemez, yetiştirilmesi kalay, değerli  bir çiçektir.

Kala ( Calla ) Çiçekleri:

Kala çiçeği ya da  'gelin çiçeği' 

Kala çiçeği  ( zantedeschia aethiopica ya da Calla lily )

Kala çiçeği ( Zantedeschia aethiopica )

Kala çiçeğinin genel görünümü ( Zantedeschia acthiopica )

Kana çiçeği meyvesi  ( Zantedeschhia aethiopica )

Bu yayın son olarak 06. 07. 2019 tarihinde güncellenmiştir. 

MİNYATÜR VE BODUR GÜLLER

               Minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   

                         ( Rosa ' Baby Masquerade' ) 

Minyatür ve bodur güller,  adından da anlaşılacağı gibi  diğer gül çeşitlerine göre ( kültür gülleri )  boyları ve çiçekleri  daha küçüktür.  Boyları 20 cm. ile 50 cm arasında değişir.  Minyatür gül, bodur gül, salon gülü ve  cüce gül  gibi adlarla bilinirler.  Daha çok bahçesiz gül severler  tarafından saksılarda, salon ve balkonlarda yetiştirilir. Dayanıklıdırlar ve fazla bakım istemez, bu nedenle çok tercih edilir.  Değişik renklerde, şekillerde, yediveren, dikenli, dikensiz, kokulu ve kokusuz çiçek açan çok fazla çeşidi vardır.

Minyatür ( cüce ) güllerin anavatanı Çin'dir, doğal değildir.   Melez çay güllerinden* ( The hybrid rose ) çaprazlama ile elde edilmiş hibrid ( melez ) ve kültivarlarından oluşur. 

  

- Minytür güller ( Rosa chinensis 'Minima' )  en fazla 50 cm. kadar büyür. dalları oldukca incedir, pembe, sarı, kırmızı, beyaz renklerde  çiçek açan çok fazla çeşidi vardır. İç mekanlarda, saksılarda  yetiştirilir, bu nedenle 'salon gülü' de denir. İlkbahardan kışa kadar sürekli ( yediveren ) çiçek açar. 

- Gül bebek maskeli balo (  Rosa Baby Masquerade / Floribunda miniature rose  ): Floribunda  melez çay gülleri ile polyantha güllerinin çaprazlanmasıyla  geliştirilmiştir. Bazı çeşitleri saksı çiçeği olarak da yetiştirilir. Bunlardan Floribunda  Baby Masquerade',  45  cm kadar büyür ve çiçekleri iki renklidir. sarı olarak açan çiçekleri yaşlandıkca önce pembe, daha sonra kırmızıya döner. Soğuga ve hastalıklara dayanıklıdır.

- Polyantha  güller, Micro - mini güllere göre  boyları biraz daha büyük olmakla beraber saksılar için idealdir. Polyana Yunanca çok çiçekli demektir, dalların tepelerinde küme halinde çiçek açar ve oldukca dayanıklıdırlar. Çiçekleri yaşlandıkca  renk değiştirir. Rosa multiflora adlı çin gülünden türemiştir.  Bahçelerde, peyzaj alanında daha çok  kullanılır. 

- Polyantha güller ( Rosa polyantha ):  Çin gülü melezlerinden elde edilmiştir. Bazı çeşitleri bodurdur, hem bahçede hemde saksıda yetiştirilir.  Çiçekleri güzel kokllu olup renk değiştir  Katmerli ve yediverendirler.  

- Bodur yaban gülü ( Rosa pulverulenta ): Yurdumuzda doğal olarak yetişir, pembe çiçekli, kışın yapraklarını döken küçük bir çalıdır. Süs bitkisi olarak da  yetiştirilir. 

Minyatür ve bodur güller bahçelerde de yetiştirilebilir.  Güneşli ve havadar  yerleri ve verimli, drenajı iyi, nemli toprakları  sever.  İç mekanlarda ve balkonlarda doğrudan  güneş gören yerlerde  yetişir ( günde en az  4 - 5 saat güneş alması gerekir ), kapalı yerlerde çiçek açmaz.  Asma saksılarda  güzel durur. Bonzai bitkisi  olarak da kullanılır. Hediyelik çiçeklerin başında gelir.  Derin ve toprak saksıları sever. Sonbahar ya da ilkbaharda budama yapılır. Ayrıca çiçek açtıktan sonra, dalların uc kısımları  budanarak yeniden çiçek açması teşfik edilip form verilir.

Minyatür güller soğuklama ister, yani kışın soğuk bir yerde dinlendirilmesi gerekir.  Bütün güllerde olduğu gibi mantari  hastalıklardan ( kara leke, pas  ) ve yaprak bitlerinden  kormak gerekir. Minyatür ve bodur güller tohumla, çelikle, kökten bölerek ve  aşı ile üretilir. 

Minyatür ve bodur güller.

Minyatür gül ( Rosa chinensis 'Minima' )

Minyatür  gül / cüce gül ( Rosa chinensis  ) 

Beyaz polyantha gül ( Rosa multiflora polyantha  ) 

Floribunda minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   
( Rosa ' Baby Masquerade' ) 

Minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   
( Rosa ' Baby Masquerade' ) 

Polyantha gülü ( Rosa polyantha )  

Polyantha gül ( Rosa polyantha ) 

Floribunda minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   
( Rosa ' Baby Masquerade' )  

Kaynaklar: Ağaçlar  ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Vikipedi, İnternet Siteleri.

ENGİNAR BİTKİSİ

Pazarda satılan enginar çiçekleri. 

Mineral bakımından en zengin sebzelerden biri olan enginar ( Cynara scolymus ), papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından,  çok yıllık, mor çiçekli ve otsu  bir bitkidir.   Anavatanı Akdeniz ülkeleri ve Kıbrıs adasıdır.  Eski çağlardan beri bilinmekte ve tarımı yapılmaktadır. Çiçek tablası sebze olarak yenir. Özellikle dolması  yapıir.

Afrodizyak ve antioksidan özellikleri vardır. Toksit maddeleri vücuttan atar, karaciğerin en büyük dostu kabul edilir.

Geçen yıl diktiğim enginarlarım.

Bir kış sebzesi olan enginar ılıman iklimleri sever, fazla sıcak ve soğuğu sevmez, bol su ister. Yurdumuzun Akdeniz iklimi görülen Ege,Akdeniz ve Marmara bölgelerinde yetiştirilmektedir.

Enginarın yazın kuruyan yaprakları sonbahar ve kışın tekrar çıkar. İlkbaharda gövde üzerinde oluşan iri ve yuvarlak çiçek tomurcukları açmadan  toplanır ve yenir. Toplanmazsa mor renkli bir çiçek açar.
Enginar tohumdan ve  daha çok kökten ayırma ile üretilir.

Enginar çiçeği

Enginar tarlası (  Azmak / Seferihisar )

Enginar hasatı 

( Bu yayın son olarak 07. 04. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )

VİŞNE AĞACI ( Cerasus vulgaris )

Vişne meyvesi ( Prunus cerasus / Cerasus vulgaris )

Anavatanı Anadolu ve Balkanlar olan vişne ( Prunus cerasus ya da Cerasus vulgaris ), gülgiller ( rosaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken, 7 - 8 metre kadar boylanan,  kiraza benzeyen bir ağaçtır. Ancak meyvesinin  tadı kiraz gibi tatlı değildir ( mayhoş ), bu nedenle daha çok meyve suyu, içki, reçel ve pasta yapımında  kullanılmaktadır.

Bu yıl vişne ağacım çok güzel çiçek açtı.

Yurdumuzda daha çok iki vişne çeşidi yetiştirilmektedir.  Bunlardan Kütahya vişnesi uzun saplı olup her tür kullanıma elverişlidir. Macar vişnesi ise, kısa saplıdır.

Vişne,  ılıman iklimlerde yetişir,  kiraza göre sıcak ve soğuğa daha dayanıklıdır. Kendi kendini döller bu nedenle kiraz gibi  tozlaşma sorunu olmaz, verimli bir meyvedir. Aşı ve kök filizleriyle üretilir.Tohumdan bitenlerin aşılanması gerekir.

Vişne ( Cerasus vulgaris ) 

Vişne ağacı çiçeği

Vişne ( Cerasus vulgaris ).
Deli vişne / Deli fişek / Delirdin mi sen / Dalların kırılacak / Deli mi ne / Bastıbacak / Boyuna bosuna bak.
Bedri Rahmi Eyüpoğlu.

( Not: Bu yayın son olarak 13. 06. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )

AYÇİÇEĞİ / GÜNEBAKAN

Çiçek amacı ile bahçeme ektiğim ayçiçeği.
 ( Helianthus annuus ) 

Yazın açtığı sarı renkli çiçeklerle tarlalarımızı süsleyen  ayçiçeği ( Helianthus annuus ), papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından, tek yıllik ve  otsu bir bitki türüdür.  Tohumlarından yağ elde edilir, ayrıca kavrularak çerez olarak tüketilir. Yaprakları,  eskiden tütün olarak da kullanılmıştır.

Cins adı ( helianthus ),  eski Yunanca 'Güneş Çiçeği' demektir. 19. yüzyılda Amerika'dan  Avrupa'ya getirilmiştir ve önce süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir. Yurdumuza ise Cumhuriyet döneminde getirilmiştir, önemli bir endüstri bitkisidir. Yurdumuzun yemelik yağ ihtiyacının büyük bir kısmı ayçiçeğinden karşılanmaktadır.  En çok Ergene Havzası'nda yetiştirilmektedir.

 

Ayçiçeği ( Helianthus annuus )

Ayçiçeği, tek yıllık bir bitkidir papatyaya benzeyen iri çiçekler açar ve gün içinde güneşe göre yönünü değiştirir. Bu nedenle halk arasında  günebakan, günedöndü, güneşçiçeği gibi adlarla da bilinir. Süs bitkisi olarak yetiştirilen bodur, katmerli çiçek açan çok fazla kültür çeşidi vardır.  Yumruları sebze olarak tüketilen yerelması ( Helianthus tuberosus ) ile yakın akrabadır. 

Ayçiçeği, ılıman iklimlerde yetişir, kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır. Her türlü toprakta yetişir, özellikle nem tutan humuşl bakımından zengin toprakları sever. 
Tohumla üretilir. 
Ayçiçeği tohumları  kuşlar tarafından da  çok sevilir. Bahçenizde daha çok kuş görmek istiyorsanız ayçiçeği yetiştirebilirsiniz. 

Süs ayçiçeği ( Helianthus annuus )

Ayçiçeği ( Helianthus annuus )

Küsmüş ayçiçeği  ( Helianthus annuus ) 

Ayçiçeği  ( Helianthus annuus ) 

( Not: Bu sayfa son olarak 29. 06. 2022 tarihinde güncellenmiştir.)