KIRMIZI SESBANYA ( Sesbania punicea )

Geçen yıl pembe çiçekli akasya diye  diktiğim
kırmızı sesbanya ağacı ( sesbania punicea )

Kırmızı sesbanya ( Sesbania punicea ), baklagiller ( fabaceae ) familyasından, çalı-ağaç formlu ve kırmızı  çiçekli  bir süs bitkisi.  Anavatanı Güney Amerika'dır.

Pembe çiçekli akasya ( Robinia hispida )

Benim bu bitkiyle tanışmam ise tamamen tesadüfen oldu.  Geçen yıl  pembe çiçekli akasya fidanı ( Robinia hispida ) diye satın almıştım, 20 cm. kadar küçük bir şeydi. Diktikten bir kaç ay sonra  hızla büyüdü ve turuncu renkli  çiçekler açmaya başladı. Araştırdığım zaman  kırmızı sesbanya ( Sesbania punicea ) olduğunu öğrendim. Yurdumuzda çok fazla tanınmayan, bu nedenle pembe çiçekli akasya  ile karıştırılan bu bitki hakkında edindiğim bilgiler ve izlenimler şöyle. 

Kırmızı sesbanya, kışın kısmen yapraklarını döken küçük  bir ağaç, yalancı akasyaya ( robinia ) türlerine çok  benziyor ( özellikle yaprakları ),  ancak dikeni yok. Sıcak, güneşli yerleri ve nemli toprakları sevdiği belirtiliyor.  İlkbahardan itiberen yoğun bir şekilde açmaya başladığı  turuncu renkli, kokusuz çiçeklerini daha sonra bol tohumlu bakla şeklindeki meyvelere bırakıyor. 

Kırmızı sesbanya, her şeyi ile çok zehirli bir bitki olduğu belirtiliyor. Bu nedenle budama yapılırken, meyve ve çiçekleri koparılırken çıplak elle tutulmaması  gerekmektedir.

Akarsu kıyılarını ve bataklık yerleri çok seven kırmızı sesbanya ağacı, suda yüzebilen kanatlı tohumları vasıtasıyla hızla çevreye yayılarak çoğalmaktaymış. Her biri binlerce tohum verebilen  bu ağaçların  meyvelerini yiyen balık ve diğer yabani hayvanlar bu  yüzden  zehirlenerek ölüyormuş.

Kırmızı sesbanya çiçeği

Kırmızı sesbanya ( Sesbania punicea ) çok zehirli ve istilacı bir bitki olması nedeniyle ( Zararlı ve istilacı bitki ), bazı ülkeler  yayılmasını engellemeye çalışrken, bazı ülkeler ise  ülkelerine dahi  sokulmasını yasaklamıştır.

Ülkemizde ise; kırmızı sesbanya çok güzel çiçekleri olduğu  için aranan, pahalı bir süs bitkisidir. Bu bitki hakkında  yapılmış ciddi bir araştırmaya ve uyarıya  rastlamadım ( ya da ben rastlamadım ).  Çok zehirli ve istilacı olduğu söylenen bu bitkinin her yerde satılması ve kontrolsüz bir şekilde yetiştirilmesi  önlenmelidir. 

Kırmızı sesbanya çoçukların kolay ulaşacağı, oyun oynadığı yerlere  dikilmemelidir. Baklalarını ( tohum kesesi )  olgunlaşmadan önce kopararak,  tohumlarının etrafa  yayılmasını önlemeliyiz. Ağaçların üzerine zehirli olduğunu belirten  bir tabela  koymalıyız.

Kırmızı sesbanya tohumla ve çelikle üretilmektedir.

Kırmızı sesbanya çiçeği ve tohum kılıfları.( bakla )

Olgunlaşmış kırmızı sesbanya meyvesi ve tohumu.

Kırmızı sesbanya ağacı

Sesbania punicea

MENEKŞELER ÇİÇEKLERİNİ NİÇİN KIŞIN AÇARLAR ?

Menekşeler çiçeklerini niçin kışın açarlar?
 ( Bu bir çocuk masalıdır.)

Bir zamanlar üzeri yemyeşil ormanlarla kaplı bir dağda, küçük bir  kız ve annesi mutlu bir şekilde yaşıyorlarmış. Yiyeceklerini, yakacaklarını  ormanda yetişen  ağaçlardan, otlardan, mantarlardan karşılıyorlarmış. Bu yüzden de parayla pek işleri olmazmış. Bazı küçük  ihtiyaçlarını ise, ormandan topladıkları meyve ve ürünleri satarak karşılıyorlarmış.
Ancak, bir gün küçük kız hastalanmış. Annesi, ne yaptıysa kızının hastalığına bir çare bulamamış. Küçük kız gün geçtikçe sararıp solmaya başlamış. Doktora gidecek  paraları da yokmuş.

Günler geçiyor ama  küçük kız bir türlü iyileşmiyormuş. Bir gün küçük kız annesinin kucağında uyuya kalmış. Rüyasında  mor renkli güzel bir çiçek kokluyormuş,uyanınca annesinden, kendini iyileştireceğine inandığı bu çiçeği bulmasını istemiş.

Kış olduğundan ormandaki bitkilerin henüz çiçekleri yokmuş. Yine de küçük kızın annesi umutluymuş. Her gün, ormanın  derinliklerine  giderek kızının tarif ettiği  mor renkli çiçeği arıyormuş. Dönerken de  karların altından yemek için ot topluyormuş.
Yine bir gün eve dönerken, çalıların arasında gördüğü  dağ menekşelerinden* toplamış. O zamanlar menekşeler çiçeklerini çoğu bitkiler gibi ilkbaharda açıyormuş.

Yemekte, menekşe  küçük kızın hikayesini duyunca çok üzülmüş. Keşke çiçeklerimi kışın açsaymışım  diye hayıflanmış

Sabah olunca küçük kızın annesi tekrar ormanın  yolunu tutmuş. Ancak, o günde aradığı çiçeği bulamamış. Daha önce yemek yapmak için menekşe topladığı yere gelince, burnuna çok güzel bir koku gelmiş.  Eğilip çalıların arasına bakınca, karların altındaki  menekşelerin çiçek açmış olduğunu görmüş. Sevinçle  bunlardan bir demet  toplamış.

Annesinin getirdiği menekşeleri  koklayan küçük kız tekrar sağlığına kavuşmuş. Eskisi gibi gülüp oynamaya başlamış.
İşte o günden sonra mor menekşeler çiçeklerini kışın açmaya başlamışlar.

A Kadir Bekçi
Bu masalı bütün çocuklar adına, bu yıl okula başlayacak olan  sevgili torum Asya'ya armağan ediyorum.
20  Ağustos 2017, Bahçeköy / Seferihisar.


*  Mor menekşelerin  ( viola )  çiçekleri zehirsiz olup yenebilir.

ZAKKUM CEHENNEM AĞACI DEĞİL BARIŞ ÇİÇEĞİ OLMALI

Zakkum ağacı  ( Nerium oleander )
Zakkum cehennem ağacı değil barış çiçeği olmalı. 

Zakkum, tarihin her döneminde adından söz ettirmiş, efsanelere ve dini kitaplara konu olmuş bir bitkidir. Peki, bu bitkiyi bu kadar önemli yapan, onu her dönemde popüler kılan nedir?  Başka bir ifade ile zakkum Akdeniz havzasında değil de başka bir coğrafyada yetişmiş olsaydı, bu kadar  adından söz edilirmiy di?
İlk uygarlıkların Akdeniz çevresinde kurulmuş olması, tek ve çok tanrılı dinlerin bu coğrafyada ortaya çıkmış olması, zeytin gibi zakkumu da önemli bir bitki yapmıştır. 

Bahçemin hemen her  tarafında pıtrak gibi  bitmesi (sökmesem her yer zakkum olacak ), benim bu bitkiyi daha yakından   tanımama vesile oldu, Meğer,  zakkum çok önemli bir ağaçmış da benim haberim yokmuş.

Zakkumgiller ( Apocynaceae )  familyasının örnek bitkisi  olan zakkum ( Nerium oleander ), yaz kış yapraklarını dökmeyen, kuraklığa dayanıklı bir ağaçtır. Halk arasın da  zıkkım, ağu  da denir.
Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde doğal olarak yetişir ve  yaz boyu açtığı güzel çiçekleri ile dikkat çeker. Kuraklığa dayanaklı olması, fazla bakım istememesi ve değişik renklerde çok güzel çiçekler açması nedenleri ile de   park, bahçe ve yol boylarına en çok dikilen ağaçlardan  biri haline getirmiştir.
Zakkumun her yerde  bitmesi ise; tohumlarının tüylü olması nedeniyle  rüzgarla her yere kolayca taşınmasındandır.
Zakkumun önemli  bir özelliği de her şeyi ile çok zehirli olmasıdır.

Ancak zakkumu asıl popüler kılan ise; sosyal ve kültürel alanda ona verilen rolden ileri gelmektedir. Bazı toplumlar zakkumu ilahlaştırıp kutsal sayarken, İslamiyete göre ise  'cehennem ağacı' olarak tasvir edilmiştir. Günümüzde ise kanser  ilacı  olabileceği   ileri sürülmüştür. Velhasıl,  zakkum ağacı eski çağlardan beri her zaman, bir şekilde gündemde olmuştur.

Yunan mitolojisine gör ise;  Leonder adlı bir genç her gece denize açılır ve karşı kıyıdaki sevgilisi ile buluşurmuş. Bir gece aniden çıkan fırtına, bu defa  Leonder'in cansız vücudunu kumsala taşır. Sevgilisi topladığı zakkum çiçeklerini Leonder'in üzerine örter. O günden sonra da bu çiçek deniz kıyılarını süslemeye başlar. Zakkumun latince adı olan  oleander'ın  bu gencin adından geldiği söylenir.

 Avrupa'da,  özellikle Romalılar döneminde bahçelere süs bitkisi olarak en çok zakkum dikilmiştir. Sütün başlıklarında, tablolarda zakkum çiçeği motifleri kullanılmıştır.
Hindistan'da ise 'kaner' adı verilen zakkum kutsal sayılıp tanrı Şiva'yı temsil etmektedir. Yahudiler tarafından kutsal sayılan üç ağaçtan biri de zakkum'dur.
Zakkum çiçeği için,  Amerika Birleşik Devleti'nin  Teksas eyaletinin Galveston kentinde her yıl uluslararası bir festival yapılmaktadır.http://www.denizce.com/zakkum.asp

Yahudiler tarafından kutsal sayılan zakkum ağacı, Kuran da cehennem ağacı  olarak tasvir edilir. .http://tr.wikipedia.org/wiki/Zakkum_(a%C4%9Fa%C3%A7)
Aynı coğrafyayı paylaşan bu  toplumların zakkum ağacı  hakkında farklı şeylere inanmaları; tarih boyunca  aralarındaki husumetten, düşmanlıktan  kaynaklanmış olabilir.  
Artık,  bu iki toplum arasında  barış olmalıdır. Zakkum da cehennem ağacı değil, bu  barış ve dostluğun sembolü sayılmalıdır.
Zakkum çiçekleri ( Nerium oleander )

Zakkum çiçeği ( Nerium oleander )

Zakkum çiçeği ( Nerium oleander )

Kaynaklar: Vikipedi ve İnternet siteleri