NERGİS ZAMBAĞI ( Hippeastrum - Amarillis )

Nergis zambağı / Şövalye yıldızı  ( Hippeastrum x johnsonii  )

Nergisgiller ( Amaryllideae ) familyasının 'hippeastrum' ve 'amaryllis'  cinsini oluşturan soğanlı  bitki türlerine,  genel olarak  nergis zambağı denir.  Bu bitkilerin gerçek zambak ( Lilium) türleri ile hiçbir alakası yoktur. 

Hippeastrum cinsinin 90 kadar doğal ve  bunlardan elde edilmiş 600 den fazla melez ve kültür çeşidi  vardır. Ana vatanı Güney Amerika kıtasıdır ( Venezuela, Bolivya, Peru ve Brezilya ). Hippeastrum eski Yunanca  'şövalye yıldızı'  demektir. Yurdumuzda yetiştirilen Hippeastrum  türlerinin çoğu; Hippeastrum reginae ile Hippeastrum vittatum türlerinden elde edilmiş olan ve melez bir bitki  olan    Hippeastrum x johnsonii türüdür.  Tür adı,  bitkiyi melezliyen İngiliz Arthur Johnson'a aittir. 

Hippeastrum,  tropikal ve subtropikal iklimlerde yetişir. 

Güzel hatun çiçeği
( Amaryllis belladonna )

Amaryllis cinsini oluşturan nergis zambağı türleri ise;  Güney Afrika menşeilidir.  İki türü vardır, yaz sonu ve sonbaharda, yaprakları kuruduktan sonra  çiçek açarlar.  Bu cinsin en tanınmış türü, çiçekleri huni şeklinde ve  pembe renkli olan  Güzel hatun  ( Amaryllis belladonna ) çiçeğidir. Zehirli bir bitkidir. Belledona zambağı, çıplak hanım zambağı gibi adlarla da bilinir.  

Nergis zambağı / Şövalye yıldızı 
 ( Hippeastrum x johnsonii  )

Hippeastrum ve Amarillis ( amaryllis ), lale gibi Hollanda tarafından ıslah edilmiş ve  dünyaya tanıtılmıştır. Daha çok saksı çiçeği olarak  yetiştirilir,  ılıman iklim görülen yerlerde ise park ve  bahçelere de dikilmektedir.

Hippeastrum,  yılda bir kez ilkbahar veya  yazın  çiçek açar.  Her soğandan büyüklüğüne göre 2-4 çiçek  sapı  çıkar,  huni şeklindeki  çiçekler  şemsiye şeklindeki bu yapı oluşurur.  Çiçekler kırmızı, beyaz,  pembe, turuncu renklerde ve son derece gösterişlidir. Ebruli, katmerli ve kokulu  çiçek açan çeşitleri de yetiştirilmiştir.  Uzun ömürlüdür, bu nedenle  kesme çiçek olarak da değerlendirilir.  Yaprakları  yeşil renkli, etli ve şerit şeklindedir. Bitkinin bütün kısımları zehirlidir. 

Nergis zambağı   fazla bakım istemez, yetiştirilmesi kolaydır.  Gübreli, iyi drene edilmiş  toprakları ve güneşli ya da yarı gölge  yerleri sever. Dikilen soğanların üçte birinin toprak dışında olması ve bu kısmının  ıslak tutulmaması gerekir. Saksıda yetişenler, çiçek açtıktan sonra gölge yerlere alınarak yapraklarının kuruması sağlanır. 

Nergis zambağı, soğanla üretilir, tohumdan üretilenler  3-4 yıl sonra çiçek açar. Bu nedenle, tohumdan üretime;  yeni türler elde etmek ( melez ) ya da fazla üretim yapmak  için baş vurulur. Soğan temin ederken iri olmasına dikkat etmek gerekir.

Nergis zambağı / Şövalye yıldızı
( Hippeastrum x johnsonii  )

Adına halk arasında çoban çiçeği  de denilen Hippeastrum x johnsonii,
  büyük soğanlı bir bitkidir.  .

Şövalye yıldızı ( Hippeastrum x johnsonii ) 

Nergis zambağı (Hippeastrum  )

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi.

GÜZELLİK ÇALISI / ABELYA

Güzellik çalısı ( Abelia x grandiflora ).

Güzellik çalısı ya da abelya ( abelia ), hanımeligiller ( Caprifoliaceae ) familyasından, 1 - 2 m. kadar boylanan,  güzel çiçekli bir  bitki cinsidir. Çin, Tayvan ve Vietnam'a özgüdür, altı türü vardır. ( Daha önce 30 olan türlerinden çoğu başka cinslere aktarılmıştır ).  Subtropikal ve ılıman iklimlerde yetişir. Bazı türleri  bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Ülkemizde yapay bir  melez tür olan  Abelia x grandiflora,  park ve bahçelerde yaygın olarak  yetiştirilmektedir.  

Abelia x grndiflora,  Abelia chinensis ile  Abelia uniflora'nın  melezleşmesiyle elde edilmiştir.  1 - 2 m. kadar boylanır, genellikle kışın yaprağını döker. Cins adı Britanyalı doğa bilimci  ve hekim olan  Clarke Abel'e ithafen  verilmiştir.   Tür adı ( grandiflora ),  latince  'büyük  çiçekli' anlamına gelir.   Bütün dünyada yaygın olarak cins adı ile tanınır,  ülkemizde  'güzellik çalısı' olarak daha çok bilinir, bir adı da  ' kelebek çalısı' dır.   Bazı çeşitleri bodur ve alaca yapraklıdır.  

Güzellik çalısı / Abelya  ( Abelia x grandiflora )

Abelya, mayıs ayından başlayarak kasım ayına kadar aralıksız olarak sürgünlerin ucunda  küçük çan şeklinde, pembemsi beyaz  renkli ve hafif kokulu  çiçekler  açar.    

Oval biçimli parlak yeşil renkli yaprakları sonbaharda kırmızıya döner ve bitkiye ayrı bir güzellik kazandırır.  

Abelia x grandiflora, kelebek ve arıları kendine  çektiği için
 ' kelebek çalısı' da denir. 

Abelya ( abelia ) ılıman iklimlerde yetişir, sıcağa, soğuğa ( - 10 kadar )  ve tuzluluğa dayanıklıdır. Geçirgen, humusça zengin,  nemli toprakları ve  güneşli ya da  yarı gölge yerleri sever. Kelebek ve arıları kendine çeker. Bu nedenle  ' kelebek çalısı' da denir. 

Abelya, yetiştirilmesi kolay bir çiçektir, fazla bakım istemez. Park ve bahçeler için ideal bir bitkidir,  tek başına ve  çit bitkisi olarak  kullanılır. Sonbahar ya da ilkbaharda budanır.  Yurdumuzun Akdeniz iklimi görülen yerlerinde  park ve bahçelerde, daha soğuk yerlerde ve teraslarda  büyük saksılarda yetiştirilir. Tohumla, çelikle ve ayırma ile  üretilir. Bahçesi olan arkadaşlara tavsiye ederim. 

Güzellik çalısı ( Abelia x grandiflora ) 

Güzellik çalısı ( Abelia x grandiflora )

Kaynak : Vikipedi, Ağaçlar ve Çalılar I ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Bahçıvanın El Kitabı ( Peter McHoy). Peyzaj Bitkileri ve Özellikleri ( Erdi Ekren )

EKŞİYONCA ÇİÇEKLERİ ( Oxalis )

Mor süs yoncası ( Oxalis triangularis 'Purpurea'  )

Oxalis türlerine   genel olarak ekşiyonca ya da sahte yonca  denir.  Ekşiyoncagiller ( oxalidaceae ) familyasını oluşturan yaklaşık 1000 bitki türünden   800'ü  oxalis cinsindendir.   Anavatanı Güney Afrika ve Güney Amerika'dır. Kutuplar dışında hemen hemen dünyanın her yerinde yetişirler.  Bazı  türleri  süs bitkisi olarak  da yetiştirilmektedir.  Ayrıca çok sayıda hibrit ve varyeteleri üretilmiştir.

Ekşiyonca ( oxalis ) türlerinin  çoğu otsu ve  soğanlıdır. Bir çok oxalis türünün  yaprakları,  yem bitkisi olarak ekilen yoncaya ( medicago sativa ) çok  benzediği için bu ad verilmiştir. Aslında bu  bitkiler arasında hiç bir akrabalık yoktur. Yonca türleri  baklagiller ( fabaceae ) familyasındandırlar. Bu nedenle ekşiyonca  türlerine sahte yonca da denir.

Ekşiyonca türleri  genel olarak beyaz, pembe ve sarı renkli çiçeklidir.  Geceleri ve güneş olmadığı zaman çiçekleri kapanır. Bu nedenle  'uyku çiçeği'  de  denir. Yaprak şekilleri, renkleri türlerine ve bulundukları yere göre farklılıklar  göstermektedir. Yeşil, mor ve alacalı yapraklı  olanlar vardır

Ekşiyonca çiçeklerinin   yetiştirilmesi  kolaydır, fazla bakım istemezler. Güneşli ve yarı gölge yerleri ve nemli  humusca zengin  toprakları severler. Yazın bol sulanmalı ve direk güneşten korunmalıdır.
Zehirsizdirler,  yaprak ve yumruları  yenir,  tadı ekşidir. Soğanla ve tohumla üretilir, yayılıcıdırlar.

Süs bitkisi olarak yetiştirilen bazı ekşiyonca türleri şunlardır.

- Mor  Ekşiyonca Çiçeği  / Aşk Çiçeği ( Oxalis triangularis 'Purpurea' ):  Bu bitkinin mor renkli olan  yaprakları uzun saplı ve  üç parçalıdır. Açık pembe renkli  çiçek  açar.  Çiçeklerinden çok  yaprakları güzel olduğu için  yetiştirilir. Geceleri çiçek ve yaprakları kapanır.

Mor ekşiyonca ( Oxalis triangularis 'Purpurea' )

Mor ekşiyonca çiçeği / yaprak.

Yağışlı ve kapalı havalarda süs yoncalarının çiçekleri  kapanır.

-  Koca Ekşiyonca Çiçeği  ( Oxalis Pes-caprae ): Sarı renkli çiçekleri güzeldir.  Bazı çeşitlerinin çiçekleri ise  katmerlidir. Fazla soğuğu ve sıcağı sevmez. Soğanlarından kendi ürer, yayılıcı bir türdür. Soğanları ve çiçek sapları yenir.

Uyku çiçeği olarak da bilinen ekşi süs yonca çiçeği ( oxalis ).
Boru şeklindeki çiçekleri gece ve kapalı havalarda kapanır.  

Katmerli sarı ekşiyonca çiçeği  ( Oxalis  pes - caprae )

Sarı  ekşiyonca çiçeği ( Oxalis pes-caprae )

Ekşi sarı yonca çiçeği ( Oxalis pes- caprae var.pleniflora )

Ekşi sarı yonca çiçeği

- Pembe Ekşiyonca Çiçeği ( Oxalis articulata ): Pembe çiçekli bir bitkidir.  Daha çok ağaç diplerine,  yer örtücü olarak  diklir.

Pembe çiçekli ekşi yonca rizom köklü bir bitkidir. 

Pembe yonca çiçeği ( Oxalis articulata )

Oxalis articulata 

- Ekşi Yonca Çiçeği (  Oxalis acetosella ): 30 cm. kadar büyür ve ormanların açık alanlarında, nemli yerlerde yetişen, çok  yıllık  bir bitkidir.   Çiçekleri beyaz renkli olup üzerinde pembe şeritler taşır. Kalp şeklindeki yaprakcıkları orta yerinden katlanır. Nadir olarak kırmızı ya da  menekşe renli formlarına da rastlanılır.  Çiçek sapları ve yaprakları  yenir, limon tadındadır.

Ekşi yonca çiçeği  ( Oxalis acetosella ) 

- Sürünen Ekşiyonca Çiçeği, Sarı ekşiyonca  ( Oxalis corniculata ): Doğal olarak yetişen sürünücü ve yayılıcı  bir bitkidir. Diğer oxalis türlerine aksine  bol tohum verir. Yapraklarının rengi, güneş durumuna göre değişmektedir. Sarı renkli çiçek açar. Yayılıcı bir bitkidir.

Sürünen ekşi yonca, Boynuzlu ekşi tırfıl ( Oxalis corniculata)

Bir adı da sarı ekşiyonca olan oxalis corniculata. 

( Bu yayın son olarak 12. 04. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )