ORKİDE AĞACI ( Bauhinia )

Orkide ağacı çiçeği ( Bauhinia variegata ) 

Orkide ağacı (Bauhinia) baklagiller (Fabaceae) familyasından, genellikle kışın yaprağını döken, bazen tam dökmeyen,  ağaç ve  çalılardan oluşan bir bitki cinsidir. Bütün dünyada 345 kadar türü bulunmaktadır. Hindistan ve Çin'in tropikal ve subtropikal iklim görülen yerlerinde doğal olarak yetişmektedir ancak süs bitkisi olarak dünyanın  çeşitli bölgelerine dağılmıştır. Bazı ülkelerde istilacı kabul edilir. Dünyanın en güzel çiçek açan ağaçlarından biri kabul edilmektedir. Çiçek ve yaprakları güzel ve  dekoratiftir.  Süs bitkisi olarak daha çok melez türleri ve kültürleri yetiştirilir. 

Cins adı, İsviçreli botanikçiler Johann Bauhin  ve Gaspard Bauhin'e izafeten verilmiştir. Tür adı 'çeşitli' demektir. 

Doğal bir tür olmayan Bauhinia variegata,  yurdumuzun Akdeniz ve Ege bölgesinin kıyı kısımlarında park ve bahçelerde süs bitkisi olarak  yetiştirilir.  Pembe ve beyaz çiçekli iki varyetesi ( çeşidi )  vardır. İri ve gösterişi çiçekleri orkideye* benzer hafif kokuludur, biri büyük beş taç yaprağı vardır.  Yaprakları yeşil renkli, iki loblu,  kalp şeklinde ve dekoratiftir. Bu nedenle orkide ağacı  'çatalyürek' adı ile de bilinir. Yaprağını açmadan önce, ilkbaharda çiçek açar,  yazın da seyrek olarak çiçek açmaya  devam eder. Çiçekler  yerini fasulye  şeklinde, uzun,  birkaç tohumlu  meyvelere bırakır.

Hint mutfağında  meyve, çiçek, yaprak ve tomurcukları sebze olarak  kullanılmaktadır. 

Orkide ağacı çiçeği ve yaprağı
 ( Bauhinia variegata )

Orkide ağacı  sıcak, güneşli - yarı gölge yerleri  ve  verimli, geçirimli,  nemli toprakları sever. Kısa süreli donlara ve kuraklığa dayanıklıdır. Akdeniz iklimine uyumludur.  Yurdumuzun Akdeniz ve Ege bölgelerinde park, bahçe ve yol boylarında yetiştirilir.Tohumla ve çelikle üretilir.

Orkide ağacı ( Bauhinia variegata )

Orkide ağacı ve çiçeği  ( Bauhinia variegata )

Orkide ağacı çiçeği ve meyvesi
 ( Bauhinia variegata )

Orkide ağacı çiçeği  ( Bauhinia variegata )

Orkide ağacı ve çiçeği  ( Bauhinia variegata )

*Orkide: Orchidaceae familyasından, çok yıllık otsu bitki.

Kaynaklar: Kültürpark'ın Ağaç, Ağaççık Ve Çalıları. Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Ağaçlar ve Çalılar - 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Wikipedia   

PATLANGAÇ ÇALISI ( Colutea )

Patlangaç çalısı ( Colutea cilicica )
Kapadokya ( Nevşehir )  

Patlangaç çalısı; meyveleri bakla şeklinde, şişkin, vurunca 'pat' diye ses çıkartan eğlenceli bir bitkidir.  Adına bu nedenle patlangaç denmektedir. Bazı yörelerimizde  patluk, fışfış, hokurak, tavşanpatlağı, çakıldakkutru,  yabani / yalancı  sinameki  denilmektedir. Avrupa, Kuzey Afrika ve  Asya kıtasında yayılış gösterir. Kışın yapraklarını döker, bileşik yapraklıdır. Yaz aylarında  sarı renkli, gösterişli çiçekler açar. Park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Çok fazla kültür çeşidi vardır.  

Baklagiller ( Fabaceae ) familyasının colutea cinsini oluşturan bu bitkilerin bütün dünyada 24 türü bulunmaktadır.Türkiye'de ise doğal olarak  4 türü yetişmektedir ancak en yaygın türü  Colutea cilica'dır. Tür adı her ne kadar  klikya ( Çukurova bölgesinin eski adı ) bölgesini işaret ediyor olsa da Türkiye'nin bütün bölgelerinde yetişmektedir. Fotoğraflardaki bitkiler de bu türe ait olup Kapadokya'da  çekmiştim. 

Patlangaç çalısı ( Colutea cilicica )

Patlangaç ( colutea ) ılıman iklimlerde ve güneşli yerlerde yetişir. Soğuğa ( - 20 ) ve kuraklığa dayanıklıdır. Drenajı iyi, taşlı, kumlu toprakları sever.  Makiliklerde, steplerde ve ormanlarda yetişir. 5 metreye  kadar büyür, sık dallıdır.  Çiçekler uzun bir sapın ucunda  salkım oluşturur. Nisan - eylül ayları arasında  açar. Meyvesi şişkin  içinde çok fazla tohum bulunan bakladır.

  

Eskiden halk tıbbında yara tedavisinde ve  müshil olarak kullanılmıştır. Erozyon kontrollerinde, toprakların iyileştirilmesinde ( köklerinde azot toplar ) ve  parklarda, bahçelerde  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Tohumla, çelikle ve kökten ayırarak  üretilir.

Patlangaç çalısı ( Colutea cilicica ) 

Patlangaç çalısı ( Colutea cilicica ) 

Patlangaç çalısı ( Colutea cilicica ) 

Patlangaç çalısı ( Colutea cilicica )
Genel görünümü  

Patlangaç çalısı ( Colutea cilicica ) 

Patlangaç çalısı ( Colutea cilicica ) 

 Kaynaklar: Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve  Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkiye'nin  Ağaçları ve Çalıları ( necati Güvenç Mamıkoğlu ). 

AĞLAYAN İNCİR ( Benjamin )

Alaca yapraklı benjamin
( Ficus benjamina 'Starlight' )  

Ağlayan incir ya da Türkçe  adı ile  benjamin ( Ficus benjamina ), dutgiller/ incirgiller  ( Moraceae ) familyasından her dem yeşil, çalı veya ağaç formlu bir bitkidir.  Tropikal ve suptropikal ıklimlerde yetişmektedir. Anavatanı Güneydoğu Asya ve Kuzey Avustralya'dır. Yaprakları ve genel görünümü ( dekortif ) nedeniyle, dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilir. 

Kaucuk ağacı ( Ficus elastica ) ve meyveleri yenilen incirle ( Ficus carica )  ayni cinstendir. Dünyada genel olarak ağlayan incir olarak bilinir. Ülkemizde,  latince tür adı olan benjamin ve  küçük  yapraklı kaucuk olarak tanınır.  Yaprakları uzun, elips şeklinde, uç kısımları sivri, parlak, yeşil renkte, dalları ince ve sarkıktır.  Gövde dekoratiftir,  örülebilir ve  çizilince beyaz bir süt ( lateks )  salgılar.  Çiçekleri gösterişsizdir, iç mekanlarda nadir olarak  çiçek açar. Meyve,  küre şeklinde, sarı renkli ve  gösterişlidir,  ancak zehirli olduğu için yenmez.  

Benjamin ağacı ve meyveleri
( Ficus benjamina ) 

Benjajamin ( benjamina ), tropikal ormanlarda epifit* özellik gösterir,  geniş tepeli ve  tırmanıcı bir ağaç halindedir. Değişik yörelerde normal bir  ağaç özelliği gösterir.  Daha soğuk  yerlerde,  iç mekanlarda. saksı çiçeği olarak yetiştirilir ve iyi   ışık alan yerleri tercih eder. 

Görünümü ( hüzünlü bir görünümü vardır ) ve havayı temizlemesi nedeniyle, popüler bir iç mekan bitkisi olmasına neden olmuştur.  Yerinin  değiştirilmesini sevmez, yaprak dökmesine neden olur. Çok fazla kültür çeşidi vardır, özellikle  alacalı yapraklı varyetesi ( starlight )  çok sevilir.   Akdeniz Bölgesi'nin   kıyı kısımlarında   park ve bahçelerde yetiştirilir,  iyi bir gölge ağacıdır. Güneşli- yarı gölge yerleri ve drenajı iyi verimli  toprakları sever. Yapraklarına su serpilmesini sever, ancak fazla sulama kök çürümesine neden olur.  Çiçekleri gösterişsizdir ve iç mekanlarda nadiren çiçek açar.  Meyveleri küre şeklinde, sarı renkli ve gösterişlidir,  ancak zehirli olduğu için yenmez. Çelik ve tohumla üretilir. İç mekanlarda bakım hatası yaprak dökülmesine yol açar.  

Benjamin / Ağlayan incir - gövdesi  
( Ficus benjamina ) 

Benjamin ağacı, yaprağı ( Ficus benjamina ) 

Alaca yapraklı benjamin ( Ficus benjamina Starlıght )

Benjamin ağacı ( Ficus benjamina Exotica  ) 

Alaca yapraklı benjamin ( Ficus benjamina ) 

* Epifit  bitki: Başka bir bitkiye tutunmuş, fakat asalak olmayan bitkiler. Hava kökleri vardır. 

Kaynaklar: Süs ve Sera Bitkileri ( Atilla Odabaş ).  Saksı Bitkileri El Kitabı ( Stephanie Donaldson ve Peter Mchoy ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Wikipedi 

ZAKKUM AĞACI ( Nerium )

Zakkum çiçekleri ( Neriium oleander ) 

Botanik adı Nerium oleander olan zakkum,  Apocynaceae (  zakkumgiller ) familyasından, 2 - 5 metre boylarında,   her dem yeşil küçük bir  ağaç / çalıdır.   İlıman ve sıcak iklimlerde yetişir, kuraklığa dayanıklıdır ve bütün kısımları zehirlidir. Dünyada genel olarak  nerium adı ile  bilinir. Türkçe adı olan zakkum  Arapça orjinlidir, Kur'an'da cehennem ağacı olarak tasvir edilir. Ayrıca ağu ağacı,  avu, kan ağacı, rü, söğüt gülü, zıkkım, fattak gibi yöresel adları ile de bilinir.

 Anavatanı belli değildir, Akdeniz havzasından Hindistan'a kadar olan bölgede doğal olarak yetişmektedir. Yurdumuzda doğal olarak ve süs bitkisi olarak yetişir. Güneydoğu Anadolu, Akdeniz, Ege, Marmara bölgelerimizde park, bahçe ve yol boylarında yetiştirilmektedir. Kökleri çok derinlerde olduğundan  kuraklığa ve yangına dayanıklıdır. Toprak bakımından seçici değildir, humuslu toprakları sever.  Haziran ayından sonbahara kadar süren  uzun bir  çiçeklenme dönemi geçirir.  Çiçekler yalancı şemsiye biçiminde bir kurul oluşturur, salkım halinde ve huni şeklindedir.  Meyve kapsül olup, olgunlaşınca açılır ve  kanatları  sayesinde uzaklara kadar  yayılır. Mızrak biçimli, yeşil renkli yapraklıdır. Doğada yetişenler  pembe çiçek açarken kültür çeşitleri  kırmızı, pembe,  sarı ve beyaz renklerde çiçekler  açar.  Alacalı yapraklı, katmerli çiçekli ve bodur çeşitleri de  vardır. Süs ve peyzaj bitkisi olarak kullanılır. Bitkiden elde edilen 'Oleandrin' adlı madde eczacılıkta kullanılır. Ayrıca bitkinin kanser tedavilerinde kullanılması için çalışmalar yaptığı bilinmektedir. 

Kırmızı çiçekli zakkum ağacı ( Nerium oleander ) 

Zakkum, sıcağı, güneşi ve suyu çok sever, kuraklığa son derece dayanıklıdır,  ancak uzun süren donlardan etkilenir.  Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde doğal olarak yetişir. Maki formasyonu içinde yer alır. Çelikle, daldırma ile, kökten ayırma ile ve tohumla üretilir. Çiçek açtıktan sonra  hafif bir şekilde  budanır ve sulanırsa daha bol çiçek açar. Bu arada zehirli olduğu unutulmamalı ve çıplak elle tutulmamalıdır. 

Zakkum çiçeği - kültür 
( Nerium oleander ) 

Alaca yapraklı ve pembe- katmerli çiçekli zakkum 
( Nerium oleander ) 

Zakkum çiçeği - kültür 
( Nerium oleander ) 

Zakkum çiçeği - kültür 
( Nerium oleander ) 

Zekkum çiçeği - yakın çekim  ( Nerium oleander )

Pembe çiçekli zakkum / doğadan 
( Nerium oleander )

Beyaz çiçekli zakkum
( Nerium oleander ) 

Katmerli çiçekli zakkum
( Nerium oleander ) 

Alaca yapraklı zakkum
( Nerium oleander )

Zakkum tohumları
( Nerium oleander ) 

Zakkum ağacı meyvesi / kapsülü
( Nerium oleander )

Zakkum ağacı ( Nerium oleander ) 

Kaynaklar: Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ), Türkcçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ),  Türkiye'nin Bütün Ağaçları Ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik )

PUĞRE ( Telekia speciosa )

Puğre ( Telekia speciosa ) 

Bilimsel adı  Telekia speciosa olan puğre;  papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından, çok yıllık, rizomlu ( köksap ) ve  otsu  bir bitki türüdür.  Anavatanı Avrupa'dan Kafkasya'ya kadar geniş bir  bölgedir  ( Karadeniz Bölgesi, Orta ve Güney Rusya, Balkanlar, Kafkaslar ). Yaz aylarından başlayarak  sonbahara kadar  büyük ( 8 - 10 cm çapında ) papatya şeklinde  ve altın sarısı renkli çiçekler açar.  Dilsi çiçekleri saça benzer oldukça gösterişli ve  dekoratiftir bu nedenle süs bitkisi olarak da  yetiştirilir.  Yaprakları büyük, kalp şeklinde  ve kötü  kokuludur.  Genellikle nemli, gölgeli ve azot bakımından zengin ormanlık yerlerde yetişir. Arı ve kelebekleri çeker. Fabriciana adippe kelebeğinin besin kaynağıdır. 

Puğre  ( Telekia speciosa )

Cins adını 1845 - 1916  yılları arasında  yaşamış olan  Macar kaşif Samuel Teleki'ye adanmıştır. Tür adı olan speciosa  latince 'süslü'  demektir. Bu nedenle adına eski cins adından ( İnula telekia  / andızotu )  dolayı  'süslü andız otu' da  denir.  Ayrıca sarı öküz gözü, kalp yapraklı öküzgüzü,  hedef tahtası adları ile de tanınır.  Görünüşü andız otuna  ( inula ) benzer.

Farklı habitatlara uyum sağlar. Nemli yerlerde 2 metreye  kadar boylanır, gövdenin  tepesinde dallanarak uçlarında  salkım halinde ( 3 - 8 )   çiçek açar.  Yaprakları oldukça büyük olmasına rağmen çiçeklerini kapatamaz.  Eskiden boya maddesi olarak kullanılmıştır.    

Güneşli - yarı gölge yerleri  ve nemli toprakları sever, soğuğa dayanıklıdır ( - 40 derece ). Tohumdan üretilir. 

Fotoğraflar  Giresun yöremizde çekilmiştir.  İyi seyirler, sevgili doğa severler. Bitkileri tanıyalım, sevelim ve koruyalım. 

Puğre / Süslü andızotu ( Telekia speciosa )

Puğre ( Telekia speciosa )

Puğre ( Telekia speciosa ) 

Puğre ( Telekia speciosa ) 

Puğre ( Telekia speciosa ) ve kelebek   

Puğre ( Telekia speciosa ) 

Puğre ( Telekia speciosa ) 

Kaynaklar: Vikipedi, Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop )

ŞEKERCİ BOYASI ( Phytolacca )

Şekerci boyası bitkisi ( Phytolacca americana )
Genel görünüm 

Şekerci boyası ( Phytolacca americana ), şekerciboyasıgiller  ( Phytolaccaceae)  familyasından Kuzey Amerika'ya özgü, çok yıllık otsu bir bitkidir.  Ancak  yetiştirildiği bir çok ülkede  ve yurdumuzda doğallaşmıştır.  Özellikle Doğukaradeniz Bçlgemiz'de  yaygındır. Bazı yörelerde acımur ( Giresun ), dünyagüzeli ( Rize ), dünya otu, şerbet boyası, kuşüzümü gibi adlarla da bilinir. İstilacı bir ot olarak kabul edilir.

Cins adı eski  Yunanca 'cilalı' demektir, meyvelerinin durumu kastedilmektedir. Tür adı Amerika demektir. Bitkinin doğal olarak  yetiştiği yer belirtilmektedir.

Şekerci boyası ( Phytopacca americana )
Çiçek  

2 - 3 m kadar boylanır, gövdesi genellikle kırmızı - pembe renkli olup çok dallıdır. Haziran - Eylül ayları arasında, salkımlar  halinde,  çok sayıda, beyaz - yeşil ( meyve aşamasında pembe veya kırmızıya döner ) renkli çiçek açar. Yaprakları geniş, mızraksı ve yeşil renklidir. Sonbaharda dökülmeden önce pembemsi bir renge döner. Meyve, üzümsü, basık, küre şeklinde,  önce yeşil, olgunlaşınca kırmızı - mor renklidir. Tohumu küçük ve  siyah renklidir.  Kuşlar için önemli bir besin kaynağıdır, bu sayede tohumlar çevreye  yayılır. Kışın toprak üstü tamamen olür.  

Kayıtlarda genç gövde ve yapraklarının pişirilerek yenebilceği belirtilmektedir. Kökleri cilt, romatizma, ülser  ve  bazı hastalıkların tedavisinde  kullanıldığı belirtilmektedir.  Ancak zehirli bir bitki olduğu için dikkatlı olmak gerekmektedir. Bitkinin meyvelerinden elde edilen kırmızı  boya ise  gida ve şarap boyası olarak kullanılmıştır.  Kökü 'saponin' açısından zengindir, sabun yapımında kullanılmaktadır. 

Şekerci boyası ( Phytolacca americana )
Meyve ve çiçek  

Şekerci boyası, ılıman iklimlerde ve güneşli veya yarı gölge  yerlerde  yetişmektedir. Verimli, derin, kumlu ve nemli  toprakları sever.  Orman açıklarında, çalılıklarda, tarlaların kenarlarında, yol kenarlarında   yetişmektedir. Kazık köklü olduğu için yangınlara dayanıklıdır. 

Özellikle  çekici meyveleri nedeniyle park ve bahçelerde  süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Saksı içinde de yetişir. Zehirli olduğundan çoçuklardan uzak tutulmalıdır. Tohumla üretilir. 

Şekerci boyası bitkisi ( Phytolacca americana ) 

Şekerci boyası ( Phytopacca americana )
Sonbahar 

Şekerci boyası ( Phytopacca americana )
Gövde 

Kaynaklar: İstanbu'un Doğal Bitkileri ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ). Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Ağaçlar ve Çalılar  1 ( Prof. Dr. Ersin yücel ). Vikipedi.