ACI BAKLA ( Lupinus )

Büyük yapraklı acı bakla ( Lupinus polyphyllus )
Süs bitkisi olarak yetiştirilir 

Ülkemizde, baklagiller ( Fabaceae ) familyasının 'lupius' türlerine genel olarak acıbakla denir. Bir veya iki yıllık, tüylü, beyaz veya mavi renkli  çiçekli ve otsu bitkilerdir. ( Az da olsa çalı türleri de vardır )  200 ile  500 kadar türü vardır. Akdeniz havzası ve Amerika'da doğal olarak yayılış gösterir.  Bazı acıbakla türlerinin eski çağlardan bu güne tarımı yapılmıştır. Tohumları protein bakımından zengindir, besin maddesi olarak kullanılmıştır. Ancak zehirli olduğu için, suda kaynatıldıktan sonra yenir ( tazesi kesinlikle yenmez ). Cins adı ( lupinus ) latince ' kurt gibi' anlamına gelir. Huyu kurtlara benzediği için.  

Çiçekleri gösterişlidir, genellikle mavi renkli olup, uzun  dik salkımlarlarda bulunur ve aşağıdan yukarıya doğru  açar. Yapraklar el parmakları biçimindedir  ( 5 - 11 adet  yaprakcıklı  )  ve yeşil renklidir. Meyve, bakladır. 

Türkiye'de 6 acıbakla türünün  doğal yayılışı bulunmaktadır.  Halk arasında Termiye, camuz baklası, yaban baklası, koyun baklası, kurt baklası, yahudi baklası, gavur baklası, lüpen denir.  Yeşil gübre olarak değerlendirilir, tohumları  hayvan yemi olarak kullanılır, toprağı azot bakımından zenginleştirir. 

Büyük yapraklı acı bakla ( Lupinus polyphyllus )

Lupinus polyphyllus ( Lupinus x regalis ) türü, yaprakları ve çiçeği güzel olduğu için bütün dünyada  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Bir veya iki yıllıktır, 1, 5 metre kadar boylanır.  Kuzey Amerika'ya özgü bir bitkidir ancak yetiştirildiği ülkelerde doğallaşmıştır.   Çok fazla melez ve kültürü vardır. Yaprakları diğer türlere göre daha büyük ve uzun saplıdır.  Türkçe litaretürde adına  'büyük yapraklı acı bakla' denir.   Pembe, mavi, mor, sarı ve  beyaz renklerde  gösterişli çiçek açar, bodur çeşitleri de vardır.  Bahçe dekorasyonlarında ve  kesme çiçekcilikte  kullanılır.  

Güneşli,  açık alanları ve geçirimli nemli, kumlu  toprakları sever. Dona dayanıklıdır, suyu sever, fazla sıcak yerleri sevmez. 

Çoğu zaman dökülen tohumlarından kendiliğinden biter. Tohumları doğrudan toprağa ekilir. Ayrıca taban filizlerinden de yetişir. Ömrü kısadır, çiçek açıp tohum oluşturana kadardır.  Kelebek, arı ve kuşları kendine çeker. 

Yurdumuzda doğal olarak aşağıdaki acıbakla türleri yetişmektedir. 

1 - Termiye ( Lupinus  albus )

2 - Mısır baklası ( Lupinus anatolicus ). Endemik 

3 - Acıbakla ( Lupinus angustifolius )

4 - Delice bakla ( Lupinus hispanicus )

5 - Domuz baklası ( Lupinus micranthus ) 

6 - Gavur baklası ( Lupinus pilosus )  Süs bitkisi olarak da yetiştirilir.

Bunlardan aşığıda fotoğraflarını gördüğünüz  gavur baklası ( Lupinus pilosus ) süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Mavi lüpen ( Blue lupin )  de denir. 50 cm yüksekliğinde, tüylü, tek yıllık otsu bir bitkidir. Tohumları ( 2 - 4 adet )  suda haşlandıktan sonra kabuğu soyularak yenilir. Kahvesi olur ( Altrei kahvesi ).  

( Görseller  Seferihisar'da çekilmiştir )    

Gavur baklası ( Lupinus pilosus )

Gavur baklası ( Lupinus pilosus )

   Gavur baklası ( Lupinus pilosus )

Gavur baklası ( Lupinus pilosus )

Gavur baklası ( Lupinus pilosus  ya da L. varius )

Gavur baklası ( Lupinus pilosus )

Gavur baklası - meyve ( Lupinus pilosus )

Gavur baklası - yaprağı  ( Lupinus pilosus )

Acı bakla ( Lupinus angustifollus )
Yaprak sapları daha uzundur.    

Kaynaklar: Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Türkiye Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ). Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlaca )