KALAMONDİN ( Calamondin )

Kalamondin ( Calamondin x microcarpa ) 

Bilimsel adı Calamondin  x microcarpa ( ya da  Citrus microcarpa )  olan kalamondin  ya da kalamansi  turunçgiller ( Rutaceae ) familyasından, herdem yeşil, 3 - 6 m. kadar boylanabilen, küçük bir ağaç ya da çalı  formlu bir bitkidir.  Mandalina ile kumkatın melezi olduğu sanılmaktadır. Anavatanı Güney Doğu Asya'dır. En çok Filipinler'de yetiştirilmektedir.  Kendine verimlidir.   Çiçek ve meyve ayni zamanda ağaç üzerinde birlikte olabilmektedir. Yıl boyunca  beyaz renkli ve  güzel kokan çiçekler açar.  Küçük mandalina ya da misket limonunu  şeklinde olan meyvelerinin tadı çok ekşi olduğundan,  tatlı olan kabuğu ile yenir.  Daha çok meyve suyu, içki, reçel yapımında ve mutfakta ( limon yerine )  kullanılmaktadır. Meyve bütün olarak dondurulup çay, meşrubat, su ve kokteyl gibi içeceklerde buz küpü olarak kullanılır.  Çiçekleri ise  parfüm sanayinde kullanılmaktadır. 

Kalamondin ağacı (Citrus x microcarpa )

Kalamondin, kamkat gibi saksıda da yetişir.  İç mekanlarda,  otellerin resepsiyon salonlarında süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Görüntüsü ve çiçeklerinin kokusu çok hoştur. Portakal rengindeki meyveleri uzun süre ağaç üzerinde kalabilir. 

Kalamodin ( calamondin ), yılın her mevsimi  çiçek açıp  meyve verebilen
  melez bir  narenciye  türüdür.

Kalamondin  Akdeniz iklimi görülen kıyı bölgelerimizde daha çok bahçede, iç bölgelerimizde ise saksıda yetiştirilmektedir. Güneşli yerleri ve süzek, verimli toprakları  sever, dona karşı  hassastır, yazın bol su ister. Aşı ile üretilir.

Kalamondin ve  kumkuat ( kamkat / kumkat  )  karıştırıldığı için, fidan alırken sertifikalı ürünler tercih edilmelidir.

Kalamondin / meyve
( Citrus x microcarpa ya da Citrus madurensis )

Kalamondin, dört mevsim  meyve verebilir. 

Kalamondin çiçeği, diğer narenciye türlerinin çiçeği  gibi
çok güzel kokuludur. Parfüm sanayinde kullanılır. 

Kalamondin ya da kalamansi  ( Citrus microcarpa )
Çiçek ve meyve bir arada. 

Kalamondin ya da kalamansi ağacı ve meyveleri
( Citrus x microcarpa )

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi.

ALACALI LEYLANDİ (Alacayapraklı Melez Servi)

Alacalı Leylandi ( x Cupressocyparis leylandii ' Veriegata' )

 Leylandi ya da melez servi ( ya da selvi ),  çok güzel görüntüsü olan, herdem yeşil,  melez bir ağaçtır. İki ayrı tür olan Alaska sediri ile, Monterey (Kaliforniya) servisi'nn (selvi) doğal tozlaşması sonucu ortaya çıkmıştır (Doğada bu tür olaylara ender rastlanmaktadır.).  Adını bu bitkiyi tarlasında tesadüfen bulan, İngiliz çiftçinin soyadından (Leylandi) almıştır. Alacalı leylandi ise  bu melez bitkinin  bir kültür çeşididir ( Variegatus ). Bazı dallarının yapraklarının uc kısmının  altın sarısı bir renkte olması ile melez serviden ( x Cupressocyparis leylandii ) ayrılır. 

Alacalı leylandi / Altuni leylandi yaprağı ( Kültür ).

Alacalı Leylandi (Cupressocyparıs leylandii 'Verıegata'), bahçeme diktiğim ilk  bir kaç ağaçtan birisidir.  Bu bitkiyi ilk defa, yıllar önce bir çiçekçide saksıda  görünce çok hoşuma gitmiş ve almak istemiştim.  Ancak, çok fazla büyüdüğünü  öğrenince bahçem olmadığı için almaktan vazgeçmiştim. Bu nedenle, yıllar sonra bu ağacı bahçemde yetiştirdiğim için çok mutluyum. 

Leylandi, ılıman iklimlerde ve güneşli yerllerde yetişmektedir. Derin ve humusca zengin toprakları sever. Kuraklığa  dayanıklı olmasına karşı suyu seven bir bitkidir, iyi sulandığında çok daha hızlı bir şekilde büyümektedir. Hava kirliliğine, soğuğa ve donlara  dayanıklıdır.  Yeşil, sarı ve ikisinin de ortak özelliklerini taşıyan alacalı kültürleri elde edilmiştir. Yurdumuza çok iyi uyum sağlayan bu bitkidir.  Çelikle üretilmektedir.

Altuni leylandi

Alacayapraklı melez servi ağaçları 

Not.  Bu yayın son olarak 29. 10. 2020 tarihinde güncellenmiştir. Bu arada üzülerek belirtiyorum, bahçemde yetiştirdiğim alacalı leylandi ağacım ( ilk fotoğraf )  kurudu. 

Yararlandığım Kaynaklar: Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu,  Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ).

VERONİKA ÇALISI ( HEBE )

Veronika çalısı / Hebe  ( Veronşca speciosa ) 

Hebe ya da Veronika çalısı, sinirotugiller  ( Plantaginaceae  ) familyasından  gösterişli  çiçekli, egzotik  bir süs bitkisidir.  Anavatanı Yeni Zelanda'dır. Ancak süs bitkisi olarak dünyanın bir çok yerine dağılmıştır. Bu bitkinin eski  cinsi  hebe'dir.  Botanikciler,  otsu türlerden  ayırt etmek için çalı formlu olan veronikaların eski adını yani tanrıcasının   adını aynen korumuşlardır. 

Hebe bitkisi adını, Yunan mitolojisindeki gençlik  tanrıçası 'Hebe' den almıştır. 

Görevi tanrılar dağı Olympos'da sakilik olan Hebe, tanrılar tanrısı  Zeus ve  Hera' nın  kızıdır.  XIX. yüzyılda hebe. güzel, şenşakrak,  ve hafifmeşrep hizmetciler için kullanlıan  bir deyiş haline gelmiştir. 

Bu güzel çiçeğe adını veren Tanrıça Hebe,  Atina'lı siyaset adamı ve düşünürü  Demosthenes ( M.Ö. 384 - 322 ) tarafından bakın nasıl tasvir edilmiştir. 

 

'Hebe, tazeliğin, gençliğin

Sevimli tanrıçasıydı.

Tanrıların sofrasında

Eliyle içki sunardı. 

Ama gözlerinin tatlı pırıltısıyla

Tanrılar tanrısını

Kendinden geçirirdi  en çok'

   

Ya  Veronica ? 

Hans Memling'in Azize veronica tablosu  
( Vikipedi Özgür Ansiklopedi'den alıntıdır. Teşekkürlerimle ) 

Veronica Antik  Yunanca 'gerçek resim' anlamına gelir. Cinse bu ad  Azize Veronica'ya  ithafen  verilmiştir. Cinsin çiçeklerinin Veronica'nın duvağına benzemesine işaret eder.   Hristiyanlık  dinine göre,  İsa  çarmıha gerilmeye götürülürken yüzündeki  terleri silmesi için  Azize Veronica kendisine bir bez verir. İsa bezle yüzünü silip geri uzattığında, Veronica bezde  İsa'nın  yüzünün  belirdiğini görür. Böylece bez, Veronica'nın bezi olarak anılmaya başlanmıştır.   

Bir başka söylenceye  göre ise, Harran kralı Abgar vebaya yakalanınca adamlarını şifa için İsa'ya yollar. İsa yardım edemeyeceğini  söyleyince,   resmini yapıp krala götürmek isterler. İsa izin verir ancak,  gözü kamaşan elçi  resmi bir türlü  çizemez. Bunun üzerine İsa  yüzünü yıkadıktan  sonra sildiği bezi elçiye uzatır. İsa'nın yüzü olduğu gibi beze çıkmıştır.  

 

Bilimsel adı Veronica speciosa ( Eski adı Hebe speciosa )  olan  hebe ya da veronika çalısı yedi  metre kadar boylanabilen,  kışın yaprağını dökmeyen , çok dallı bir bitkidir. Tür adı gösterişli demektir. Çiçeklerinin güzel olduğunu ifade eder.  

Veronika çalısı, ılıman iklimlerdeki  bahçelerde dekoratif amaçla   ve çit bitkisi olarak  kullanılmaktadır. Denize yakın yerlerde, tuza dayanıklı olduğu için  yetişir.  Soğuk yerlerde, balkon ve teraslarda saksı içinde  yetiştirilir.   Güneşli ya da yarıgölge yerleri ve kireçli, geçirimli,  nemli toprakları daha çok  sever. Fazla soğuğu ve sıcağı sevmez. Yaz aylarından başlıyarak kışa kadar, dalların uclarında başaklar halinde  mavi, mor, pembe veya beyaz renkli çiçekler açar. Daha çok melezleri ve kültürleri  yetiştirilir.  En çok yetiştirilen melezleri: Veronica  x andersonii ve Veronicaa x franciscana'dır.  Alacalı yapraklı ve bodur çeşitleri de vardır.    

Hebe,  fazla bakım istemez, çiçeklenme süresi uzundur.   Tohumla ve çelikle üretilir. 

Hebe / Veronika çalısı ( Hebe speciosa ) 

Hebe çiçeği / Veronika çalısı  

Alaca yapraklı  veronica çalısı  

Kaynaklar: Vikipedi Özgür Ansiklopedi, Bitkilerin Serüveni ( Michel Lis ), İnternet siteleri 

ZIPÇIKTI ÇİÇEĞİ / YAĞMUR ZAMBAĞI

Yağmur zambağı ya da pembe zıpçıktı
(Zephyranthes  Zephyranthes grandiflora )

Halk arasında  zıpçıktı  ya da  yağmur zambağı denilen 'zephyranthes', nergisgiller ( Amaryllidaceae ) familyasından, çok yıllık, soğanlı ve otsu  bir bitki cinsidir. Dünyada yetmiş kadar türü bulunmaktadır. Anavatanı Amerika'dır, ancak süs bitkisi olarak yetiştirilen bazı türlerde doğallaşmıştır.  Çiçekleri çiğdeme benzer, huni şeklindedır, rengi türüne göre değişir, bazıları güzel kokuludur.  Peri zambağı, rüzgar zambağı, zefirantes diğer adlarıdır. 

Zafirantes ( zephyranthes )  cinsinin,  yurdumuzda daha çok  pembe ve beyaz çiçek açan türleri  yetiştirilmektedir.

- Pembe zıpçıktı ya da pembe yağmur zambağı (  Zephyranthes grandiflora ya da Zephyranthes minuta): Meksika ve Guatemala'ya özgüdür. Çiçekleri pembe renkli ve çok gösterişlidir. 

Beyaz çiçekli zıpçıktı ya da yağmur zambağı 
( Zephyranthes candide ) 

- Beyaz zıpçıktı ya da beyaz yağmur zambağı ( Zephyranthes candide ): Arjantin, Brezilya, Paaguay ve Urugua'a özgü bir bitkidir. Beyaz çiçeklidir. 

- Sarı yağmur zambağı ya da sarı zıpçıktı ( Zephyranthes citrina ): Sarı çiçek açar, güzel kokuludur.

- Akşam yağmur zambağı ( Zephyranthes drummondii ): Akşam çiçek açar. Çiçekleri beyaz renkli ve kokuludur  

Zafirantes( zephyranthes ), muson ikliminin  görülen yerlerde çiçeklerini yağmurlardan sonra açar, adına bu nedenle  'yağmur zambağı' denir.  Bazı türlerinin   çiçekleri öğleden sonra  kapanır. 
Yağmur zambağı ( zephyranthes ), adının aksine  zambakgiller ( liliaceae ) ailesinden değil, nergisgiller ( Amaryllidaceae ) familyasındandır. Bu nedenle 'yağmur çiçeği' demek  daha doğru olur sanırım.
Yağmur zambakları genellikle  sonbaharda çiçek açar, çiçekleri  uzun saplıdır,  çoğu kısa ömürlüdür.  Yaprakları şerit şeklindedir, çimene benzer.  

Ülkemizde daha çok zıpçıktı denilen yağmur zambağı çiçeği 

Pembe çiçekli yağmur zambak
( Zephyranthes minuta ya da Zephyranthes grandiflora )

Zıpçıktı, bol  çiçek açması için güneş gören, havadar yerlere ve fazla derin olmayan saksılara dikilmesi gerekir. Kumlu topraklarda çok  hızla çoğalarak yayılır. Soğanları soğuğa dayanıklıdır, ancak kışın ıslakta kalmaması gerekir. Yaprakları kuruyan bitkiler sulanırsa tekrar  çiçek açmaya başlar. Zehirli  bir bitkidir, yenmez. Yetiştirilmesi son derece kolaydır, tohumla ve soğanla üretilir.

Pembe çiçekli  zıpçıktı çiçeği  (  Zephyranthes grandiflora )

Beyaz zıpçıktı çiçeği ( Zephyranthes candida )

Beyaz renkli zıpçıktı çiçeği  genel olarak sonbaharda çiçek açar.

Kaynaklar: Vikipedi 

( Bu yayın son olarak  21. 09. 2023 tarihinde  güncellenmiştir. )