Bugün tanıtacağım çiçeklerin ( Alacalı sütleğen ve Atatürk çiçeği ) ortak yanı, sütleğengiller / eforbiya ( Euphorbiaceae ) familyasından olmalarıdır. Sütleğengiller familyası, bitkiler aleminde çoğu otsu olmak üzere 240 cins ve 6000 türle temsil edilmektedir ( vikipedi ). Bunlardan bazıları, ayni zamanda süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Hepside beyaz, sütsü ( lateks ) bir sıvı taşır, bazıları türleri sukkulenttir, kaktüse ( cactus ) türlerine benzer.
ALACALI SÜTLEĞEN ( Üçüz Çiçeği )
Bir adı da üçüz çiçeği olan alacalı sütleğen ( euphorbia marginata ), sütleğengiller ( euphorbiaceae ) familyasından, tek yıllık ve otsu bir bitki türüdür. Anavatanı Kuzey Amerika'dır.
Alacalı sütleğen çiçeği oldukça gösterişli ve dekoratif bir bitkidir. Yapraklarının kenarları oya gibi beyazdır. Bitki bu haliyle, uzaktan bakılınca üzerine kar yağmış gibi görünmektedir. İngilizce adı 'Dağ üzerinde kar' anlamına gelir.
Alacalı sütleğen, çiçek açmadan önce yeşil yapraklı bir bitkidir. Çiçek açmaya başlayınca yeşil-beyaz, alacalı yaprakçıklar ortaya çıkar. Brakte ( çiçek sapı yaprağı ) adı verilen bu yaprakcıklar, bitkinin değişime uğramış çanak yapraklarıdır.
Çok değişik şekil ve renklerde oluşabilen bu tür yaprakçıklar, taç yaprağı gibi tozlayıcılarını ( böcekleri ) cezbetmeye yarar.
Dalların uçlarında açan esas çiçekler ise, beyaz, küçük ve gösterişsizdir.
Sütleğen cinsi ( euphorbia ) bitkiler beyaz bir özsuyu salgılarlar. Genel olarak "süt" denilen bu sıvı zehirli kabul edilmektedir. Bu nedenle alacalı sütleğen çiçeği ile fazla temas etmemek gerekmektedir, bazı kişilerde alerji yapabilir.
Alacalı sütleğen çiçeği, belli bir yüksekliğe ulaşınca fıstık çamı gibi bir taç oluşturur ve dalları üçe ayrılarak büyür. Yine, tohum kapsülleri üç odacıklıdır. Bu nedenle, bu çiçeğin bir adı da 'üçüz çiçeği' dir.
Alacalı sütleğen çiçeği, güneşli ya da yarı gölge yerleri sever. Toprak bakımından secici değildir, hatta verimsiz topraklarda daha çok çiçek açmaktadır. Fazla sulama ve gübre ise çiçeklenmesini olumsuz etkiler. Kuraklığa dayanıklı bir bitkidir, fazla bakım istemez. Hem bahçe, hem de saksı çiçeği olarak yetiştirilir. Kesme çiçek olarak da kullanılır. Uzun ömürlü olması için ise, kesilen sapların ucu sıcak suya sokulur veya yakılır.
Üçüz çiçeği ya da alacalı sütleğen tohumdan yetiştirilir, çoğu zaman bir önceki yıl yere düşen tohumlarından kendiliğinden biter.
|
Alacalı sütleğen çiçeğinin genel görünümü.
|
|
Üçüz çiçeği ( euphorbia marginata )
|
|
Brakte adı verilen bu yaprakçıklar aslında bitkinin değişime uğramış
çanak yapraklarıdır. |
|
Alacalı sütleğen bitkisinin çiçeği
|
|
Alacalı sütleğenin olgunlaşmış tohum kapsülleri |
ATATÜRK ÇİÇEĞİ / PONSETYA
|
Atatürk çiçeği / Ponsetya ( Euphorbia pulcherrima ) |
Ülkemizde, hatta bütün dünyada Atatürk çiçeği olarak da tanınan ponsetya (poinsettia ), çok yıllık, yarı çalımsı, kışın da yapraklarını dökmeyen bir bitkidir. Yukarıda da belirtiğim gibi, üçüz çiçeği gibi, sütleğengiller familyasındandır. Anavatanı Meksika ve Orta Amerika ülkeleridir.
|
Pembe Atatürk çiçeği |
Bitkiye Ponsetya ( Poinsettia ) adı, ABD'li bitki bilimci Joel Roberts Poinsett'e izafeten verilmiştir. Ayrıca 'meksika alev yaprağı', 'istakoz bitki' olarak da bilinir.
Türkiye'de yetiştirilmesi ve tanınması Mustafa Kemal Atatür sayesinde olduğu için, bitki bilimcilerden gelen öneri üzerine 'Atatürk çiçeği' denmiştir. Botanik adı 'Euphorbia pulcherrima' dır.
Atatürk çiçeğinin normal yaprakları yeşil renklidir. Çiçek sanılan brakteler ( çiçek sapı yaprakcığı ) kırmızı renkte ve gösterişlidir. Ayrıca pembe, beyaz ve alacalı renklerde olan çeşitleride vardır. Bitkinin asıl çiçeği ise, sarı renkli olup küçük ve gösterişsizdir.
|
Kırmızı Atatürk çiçeği ( Euphorbia pulcherrima )
|
Atatürk çiçeği kısa gün çiçeğidir, yani kışın çiçek açar. Daha erken çiçek açtırmak için ise, günde en az 14 saat siyah bir poşet içinde tutulması gerekmektedir. Bu nedenle, seralarda renkli yaprakları açıncaya kadar, günün büyük bir kısmı üzeri ışık almayacak şekilde kapatılarak tutulmaktadır.
Yaza doğru havaların ısınmasıyla birlikte brekte yaprakları bozulduğundan, budama yapılarak bitkinin yeni filizler vermesi sağlanır.
|
Pembe Atatürk çiçeği ( Euphorbia pulcherrima ). |
Atatürk çiçeği aydınlık yerleri sever, direk güneş alan yerlerden ise uzak tutulmalıdır. Fazla sıcaktan ve soğuktan ise olumsuz etkilenir, serin yerlerde tutulmalıdır. Toprak bakımından ise, humuslu, geçirimli ve hafif nemli toprakları sever.
Ponsetya, tohumla, çelikle ve kökten ayırma ile üretilir.
|
Atatürk çiçeği ya da Ponsetya.
|
|
Pembe Atatürk çiçeği ve kediler. |