 |
Ağaç şakayığı ( Paeonia suffruticosa )
Taşbaşı Parkı / Giresun |
Halk arasında ayı gülü, eşek gülü, bocur, tombak gibi adlarla da bilinen şakayık ( paeonia / peonya ), ayıgülü familyasının ( paeoniaceae ) tek cinsi olan 'paeoni' türleri için kullanılan genel bir addır. Asya, Güney Avrupa ve Kuzey Amerika'ya özgüdür. Bütün dünyada kırk kadar türü vardır. Bazı türleri ağaç (odunsu ) formundadır.
Şakayık ( Paeonia officinalis ) tıbbi bitkidir, kökü eskiden sara hastalığının tedavisinde kullanılmıştır. Cins adı ( paeonia ), latince ' tanrıları doktoru ' demektir. Bir çok mitolojik hikayeye konu olmuştur. Bu mitlerden birine göre ilaç tanrısı Asklepios, aynı zamanda öğrencisi olan Paeonia'yı çok zeki ve başarılı olduğu için kıskanmaktadır. Bu nedenle Zeus, Paeonia'yı Asklepios'tan korumak için şakayık çiçeğine döndürür. Bir başka efsaneye göre de; Herkül'ün Plüton'a saldırısı sonucu oluşan yaralarını Paeonia'nın Çin'den gelen kökleri ile tedavi etmiştir.
Yurdumuzda doğal olarak yetişen bütün şakayık türleri ( dokuz tür ) otsu olup, çok yıllık ve rizomludur. Kışın toprak üstü kısmı ölür. Bazı türleri endemikdir ve süs bitkisi olarak da yetiştirilir. Tombak, bocur, atlas, guguk, ayı gülü, eşek gülü, yer şakayığı .... gibi adlarla da bilinir.
 |
Şakayık, Bocur ( Paeonia peregrina )
( Safranbolu / Karabük ) |
Paeonia perogrina: Parlak kırmızı çiçekli bir şakayık türüdür. Bocur, Ayı gülü olarak da bilinir. Özellikle Batı Karadeniz ormanlarında ve İzmir yöresinde yetişir. Yaprakları birleşik ve derin lopludur, bahçelere süs bitkisi olarak dikilir. Katmerli çiçek açan kültür formları yetiştirilmiştir, kesme çiçek olarak da kullanılır.
 |
| Şakayık, Bocur ( Paeonia peregrina ) |
Şakayık, geçirimli, humusca zengin, nemli toprakları ve güneşli ya da yarı gölge yerleri sever. Fazla sıcak ve kurak iklimleri sevmez. Yüksek rakımlı yerlerde yetişir, tam bir dağ bitkisidir. Kışın soğuklamaya ihtiyacı vardır. Bu nedenle, Ege ve Akdeniz bölgelerimizin kıyı kısımları için uygun bir çiçek değildir. Tohumla, çelikle ve kökten ayırma ile üretilir. Seferihisar'da yetiştiremedim. .
 |
| Şakayık, Bocur ( Paeonia peregrina ) |
Ağaç şakayığı (Paeonia suffruticosa, Paeonia arborea ): Anavatanı Orta Asya ve Çin'dir. Gül şeklinde çok gösterişli çiçekler açan bir çalıdır. Süs bitkisi olarak yetiştirilen çok fazla türü vardır. İlkbaharda pembe, mor, beyaz, sarı renkli, katmerli ve güzel kokulu çiçekler açar. Tohumdan yetiştirilenler ilk yıl çiçek açmaz bu nedenle daha çok aşı ile ve kökten ayırarak üretilir. Hassas bir bitkidir, yer değiştirmeyi sevmez. Sonbaharda yaprakları dökülmeden önce renk değiştirir, uzun ömürlüdür. Şakayık, Çin'in ulusal çiçeğidir, bahçelerin kraliçesi kabul edilir.
 |
| Ağaç şakayığı çiçeği ( Paeonia suffruticosa ) |
 |
Ağaç şakayığı ( Paeonia suffruticosa )
Taşbaşı Parkı / Giresun
|
 |
Ağaç şakayığı ( Paeonia suffruticosa )
|
Not: Düğünçiçeğigiller / Ranunculaceae familyasından otsu bir süs bitkisi olan Ranunculus asiaticus 'şakayık gülü' adı ile çiçekcilerde satılmaktadır. Bir tür
düğün çiçeği olan bu bitkinin gerçek şakayık ( paeonia ) türleri ile hiç bir ilgisi yoktur.
Yararlandığım Kaynaklar: Vikipedi, Ağaçlar ve Çalılar -I ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Bitki Mitosları ( Deniz Gezgin ). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop )
