24 Mayıs 2012

HASEKİKÜPESİ ÇİÇEĞİ ( Aquilegia )

Hasekiküpesi  çiçeği ( Aquilegia vulgaris ).
Hasekiküpesi ya da  haseki küpesi ( aquilegia ), lale, sümbül gibi eskiden beri bahçelerde yetiştirilen klasik çiçeklerimizden biridir. Düğünçiçeğigiller ( Ranunculaceae ) familyasının 'aquilegia' cinsindendir, yaklaşık 70 türü bulunmaktadır. Bunlardan  Aquilegia vulgaris, çiçekleri güzel olduğu için bütün dünyaya  süs bitkisi olarak  yayılmıştır.  Çok fazla hibrid ve  kültür çeşçidi yetiştirilmiştir. Anavatanı Avrupa kıtasıdır, 'büyük anneşapkası' adı ile tanınır. 

Değişik şekillerde çiçek açan hasekiküpeleri, eskiden küpe yapan kuyumculara ilham kaynağı olmuştur. Bu nedenle Osmanlılarda bu çiçeğe 'sultanküpesi', 'hasekiküpesi'  gibi adlar verilmiştir ( Osmanlı padişahlarının en gözde cariyelerine 'haseki' denirdi, bunlardan erkek çocuk doğuranlar ise 'hasekisultan' unvanını alırdı.)
Hasekiküpesi çiçeği ( Aquilegia vulgaris ) 
Hasekiküpesi iki yıllık  otsu  bir bitkidir.  Mavi, mor, pembe, beyaz ve tonlarında, yalınkat ve katmerli çiçek açar. Çiçek açtıktan sonra ( tohum istenmiyorsa ), çiçek sapları  kesilirse tekrar çiçek açabilir. Tohumdan yetiştirilenler ilk yıl çiçek açmaz, bu nedenle tohumlarını yazın veya sonbahardan ekmek gerekir. Bileşik yaprakları, çiçek açtıktan sonrada  sulanırsa   güzelliğini korumaya devam eder. 
Hasekiküpesi, yarı gölge veya  güneşli yerleri ve humusça zengin, nemli, geçirimli  toprakları sever. Soğuğa oldukca dayanıklıdır, fazla sıcağı sevmez. 
Hasekiküpeleri genel olarak bahçe çiçeği olarak yetiştirilir.  Ayrıca, balkon, teras ve  pencere önlerinde  saksı içinde de yetiştirilir.
Hasekiküpesi bitkisinin yaprağı 
Dikkat, hasekiküpesi çiçeği zehirli bir bitkidir. Sadece çiçekleri yenebilir.
Değişik renk ve şekillerdeki hasekiküpesi çiçekleri karışık olarak dikilirse, birbirlerini tozlayarak yeni çeşitler  oluşturur. Çoğu zaman dökülen tohumlarından kendisi  biter. Tohumla ve kökten ayırarak çoğaltılır. Yetiştirilmesi kolaydır, fazla bakım istemez.  

Aquilegia olympica, ladin ormanlarının bulunduğu Doğukaradeniz Bölgemizde yetişen bir hasekiküpesi türüdür.  
Yurdumuzda doğal olarak  yetişen bir hasekiküpesi türü (Aquilegia olympica )
( Kulakkaya Yaylası, Dereli / Giresun ).  
                                               Hasekiküpesi çiçekleri ( Aquilegia vulgaris  ). İyi seyirler. 

Hasekiküpesi ( Aquilegia vulgaris )
                                                       
Hasekiküpesi ( Aquilegia vulgaris )
Hasekiküpesi ( Aquilegia vulgaris )

Hasekiküpesi ( Aquilegia vulgaris )
Hasekiküpesi ( Aquilegia vulgaris )
Hasekiküpesi çiçeği
Hasekiküpesi çiçeği
Hasekiküpesi çiçeği
Hasekiküpesi çiçeği  ( Aquilegia vulgaris )
Hasekiküpesi ( Aquilegia vulgaris )
Hasekiküpesi /   tohum kesesi. 

( Bu yayın son olarak 20. 06. 2023 tarihinde güncellenmiştir. ) 

12 Mayıs 2012

GÜL BAHÇESİ ( Gülistan )

Melez çay gülü ( Hybrid tea rose ) 
Çiçeklerin kraliçesi olarak kabul edilen gül, gülgiller ( Rosaceae ) familyasının  rosa cinsini oluşturan 2 - 3 m. boylarındaki çalı  türlerine verilen ortak bir  adıdır. Genellikle kışın yaprağını döker, dikenli  ve üzun ömürlüdür ( Azda olsa dikensiz türleri de vardır ).   Çiçekleri gösterişli ve güzel  kokulu olduğu  için, eski çağlardan itibaren  süs bitkisi olarak  yetiştirilmiştir.  Anavatanı Avrasya'dır ( İran, Çin, Anadolu  olabilir ). Bütün dünyada  doğal olarak yetişen yaklaşık 200 kadar gül türü ve çok fazla melezi - kültüvarları  vardır. En fazla kültürü yapılan süs bitkilerin başında gelir.  Türkiye'de yaklaşık 70 kadar gül  türü yetiştirildiği sanılmaktadır. Isparta gülünü ( Rosa x damascena ) kozmetik sanayinde kullanılır.  Ayrca gül çiçeklerinden reçel, gül suyu,  esans elde edilir, yapraklarında çay olur, meyvesi ( kuşburnu ) ve  ağacından yararlanılır.   
Gül, bahçelerde ( gülistan ) peyzaj bitkisi olarak kullanılır.  Kırmızı, beyaz, pembe, turuncu, sarı renklerde yalınkat ve katmerli  çiçek açarlar.  Az da olsa siyah, mor, ve mavi renkli çiçek açan türleri de vardır. Bodur, yediveren, sarmaşık ve sadberk( katmerli ) çeşitleri vardır. İslam dininde  gül 'Muhammed'i temsil eder.
 
Bahçe gülleri yetiştirilmeye ilk defa Çin'de,  Chou hanedanlığı döneminde  başladığı sanılmaktadır. MÖ.600 yılarında Roma ve Yunanistan'da gül yetiştirildiği bilinmektedir. Babil'in Asma Bahçeleri gülleri ile bilinir. Gülhane Parkı adını burada yetiştirilen güllerden almıştır.  Bugün bahçelerde yetiştirilen melez güllerin çoğu  Çin gülü ( Rosa chinensis  )  ile  Damask, Gallica, Alba, Contifolia ve Moas gibi doğal güllerin  yapay melezlemesi  ( hybrid ) sonucu elde edilmiştir. Bahçelerde yüzyıllardır yetiştirilen güllerin, bunun sonucunda çok fazla melez ( hybrida ) ve kültüvarları  üretilmiştir. Çiçekleri bakımından, boyları bakımından, çiçek açma zamanına göre ve katmerli çiçekleri bakımlarından daha çok gruplandırılırlar. Ayrıca bodur, yediveren, sarmaşık ve sadberk  çeşidleri  vardır. 
 
Güller türlerine göre yılda bir kez, bir kaç defa veya yıl boyu ( yedi veren ) çiçek açarlar.  Gül, havadar  yerleri ve geçirimli, asitli,  humuslu toprakları sever. Soğuğa ve sıcağa dayanıklıdır. Çelikle, tohumla,  aşıyla ve kökten ayırma ile üretilir. 

Gül, şairlere ilham kaynağı olmuştur. İran'lı, ünlü şair Ömer Hayyam'ın 'Gül Bahçesi' adlı ünlü dörtlüğü ile yazıma son verirken, sizleri değişik zamanlarda çektiğim güllerimle başbaşa bırakıyorum.  İyi seyirler.      
GÜL BAHÇESİ
Gece gül bahçesinde ararken seni
Gülden gelen kokun sarhoş etti beni
Seni anlatmaya başlayınca güle
Baktım kuşlar da dinliyor hikayemi.
Ömer Hayyam
Kırmızı, kokulu,  sarmaşık  gül ( Rosa hybrid ) 
Yediveren gül / kültür 
Pembe Gül / hibrid  
Farklı Güller. 
Gül ( Rosa )
Yediveren gülü, Çin gülü  ( Rosa chinensis 'Semperflorens' )
Hibrit çay gülü, Mavi ay ( Rosa blue moon ) 
Kırmızı yediveren gül / kültür 
Hibrit çay gülü ( Rosa hybrid tea ) 
Hibrit çay gülü  ( Rosa hybrid tea ) 
Gül / kültür  
Sihirbaz gül , Hibrit çay gülü
( Rosa abracadabra )   
Gül, karanfil gül  / kültür 
Gül / kültür 
Rosa / kültür 
Kokulu, kırmızı renkli, büyük çiçekli sarmaşık gül. 
Gül / kültür ( Rosa hybrid ) 
Yediveren  gül, Çin gülü  ( Rosa chinensis 'Semperflorens' )
Yediveren  gülü ( Rosa chinensis 'Semperflorens' )
Floribunda minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   
( Rosa ' Baby Masquerade' ) 
Hibrit çay gülü   ( Rosa hybrid tea   )
Melez çay gülü  ( Hybrid tea rose )
Hibrit çay gülü  ( Rosa hybrid tea  ) 
Polyantha gülü ( Rosa 'Polyantha' )
Kırmızı gül / Yediveren  
Melez çay gülü - kırmızı  ( Rosa hybrid  tea )  
Karanfil gül / kültür ( Rosa hybrid  ) 
Gonca   
Gonca
Hibrit çay gülü - beyaz  (  Rosa hybrid tea ) 
Melez çay gülü ( Rosa hybrid tea ) 
Yediveren kırmızı gül / kültür 
Floribunda minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   
( Rosa ' Baby Masquerade' ) 
Küçük çiçekli kırmızı gül / kültür  
Farklı bahçe gülleri 
Osiria gülü, Alyans gülü 
( Rosa x hybrida 'Osiria' )
Çay gülü melezi, Julia ıglesias ( Tea  rosa hybrida )
( Yediveren Hybrid Tea Herlequin ) 
Hibrid çay gülü, JACdesa   
( Rosa 'Claude Monet'   )
Çay gülü, Türk gülü, Osiria  gülü, Alyans gülü 
 ( Rosa x hybrida 'Osiria' ) 
Modern Hibrit çay gülü,
Kralın fidyesi  ( King's Ransom ) 
Gül - melez  ( 
Misket gülü, Sakız gülü - dikensiz / tırmanıcı
 ( Rosa banksiae 'Lutea' )
Menekşe gülü - tırmanıcı / sarmaşık 
( Rosa 'Veilchenblau'  )

Tırmanma gülü ( Rosa 'Hanabi') 

Gül - Melez  ( Rosa hybrid  ) 

Floribunda minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   
( Rosa ' Baby Masquerade' ) 
Polyantha gülü (Rosa 'Polyantha'  )

Yedi kızkardeş ( Rosa multiflora )

Yedi kızkardeş ( Rosa multiflora Korlitare  )

Kuşburnu - Doğadan  ( Rosa canina ) 

Hibrit çay gülü, Kralın fidyesi  ( King's Ransom )

Halfeti gülü ( Rosa odorata 'Louis XIV' )

Hibrit çay gülleri ( Rosa hybrid tea ) 
 Hibrit çay gülü, Mavi ay ( Rosa blue moon ) 

Isparta gülü ( Rosa x damascena ) 

Beyaz misket gülü, Sakız gülü 
( Rosa banksiae ) 

Polyantha gülü - beyaz ( Rosa 'Polyantha' )

Menekşe gülü ( Rosa 'Veilchenblau'  )
Kaynaklar: Vikipedi, İnternet siteleri.