Cittaslow Botanik Park: Evvelbahar çiçeği

Evvelbahar çiçeği etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

6 Şubat 2012

ÇUHA ÇİÇEĞİ ( Primula )

Polyanthus çiçeği / Sahte çuha çiçeği
( Primula x polyantha )

Çuha çiçeği, kışın ve erken ilkbaharda çiçek açan ender bitkilerden biridir. Yaprakları nedeniyle ( çuha kumaşına benzediği için ) adına çuha çiçeği denir. Familyası ( Primulaceae ) onun adını taşır, bütün dünyada 400 kadar türü bulunmaktadır. Bunlardan bir çoğu çiçekleri güzel olduğu için, bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilir. Doğal olarak Himalayalar başta olmak üzere Kuzey yarım kürede yetişir ( Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika ). Çok fazla melezi ve bunlardan elde edilmiş kültür çeşidi vardır. En tanınmış türleri; Primula vulgaris ( ya da acaulis ), Primula veris ve Primula obconica'dir.

Yurdumuzda 'onbiray çiçeği' olarak tanınan Primula obconica, egzotik bir bitkidir ( Mavi yazıyı tıklıyarak tanıyabilirsiniz ).

Piyasada 'polyanthus' ismi ile satılan çuha çiçekleri ise; Primula acaulis x Primula veris türlerinin melezlenmesi ile elde edilmiştirler. Doğal olmadığı için 'sahte çuha çiçeği' de denir.

Primula cinsinin yurdumuzda doğal olarak, ikisi endemik olmak üzere 9 türü yetişir. Özellikle Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerimizde yaygındır. Bu nedenle çok fazla yöresl adlarla bilinirler. Çoban çiçeği, menekşe, tutya, bahar çiçeği, ayıkulağı, felçotu, mart çiçeği, menevşe, ayran çiçeği, kandıra otu, koyungözü, gıl... bunlardan bazılarıdır.

Primula'nın, Çin kültüründe önemli bir yeri vardır. Eski çağlardan beri tıbbi amaçlarla kullanılmıştır.

Çuha çiçeği, kışın ve erken ilkbahar da çiçek açar. Latince adı ilk, öncü anlamına gelir, cinsin baharda erken çiçek açtığını işaret eder. Eskiden 'evvelbahar çiçeği' denirmiş. Kültür türleri yaza kadar çiçek açar. Bazı türlerinin çiçekleri kokulu ve iki renklidir. Meyve kapsüldür, içinde çok fazla küçük tohum bulunur. Yapraklar tabanda rozet halindedir. Rizom ve saçak köklüdür.

Çuha çiçeği türlerine göre değişmekle beraber soğuk yerleri ve humusca zengin, nemli toprakları sever. Fazla sıcak ve direk göneşten olumsuz etkilenir.

Bazı primula türleri ( Primula vulgaris veya P. acaulis ) yurdumuzun kuzey kısımlarında ( Doğuanadolu ve Karadeniz bölgelerinde ) doğal olarak yetişmektedir. Primula veris ve Primula vulgaris türlerinden, katmerli ve ebruli çiçek açan hibrit ( melez ) türler ve çeşitler üretilmiştir.

Çuha çiçeği, şifalı bir bitkidir, kök ve kurumuş çiçeklerinden çay yapılır, tohumlarından bir çeşit yağ elde edilmektedir. Zehirsizdir, yapraklarından salata yapılır, çiçekleri ile pasta süslenir. Ancak, onbiray çiçeği zehirli olduğu için yenmez.
Çuha çiçeği, kolay yetişir ve fazla bakım istemez. Kökten ayırarak ve tohumdan üretilir.
Çuha çiçekleri ( Primula )