TUHAF BİR BİTKİ / YER NARI

Yer narı ( Cytinus hypocistis )

Bugün sizlere  ormanda rastladığım tuhaf bir bitkiden,  yer narı'ndan  söz etmek istiyorum. Nitekim, bu bitki bildiğimiz diğer  bitkilere pek benzemiyor.  İnsan ilk defa görünce ne olduğuna karar veremiyor, mantara benziyor. Her yerde  yetişmediği için de, ülkemiz de çok fazla  tanınıp bilinmiyor.  Daha önce yer narı adını duymuştum ama, nasıl bir bitki olduğu  konusunda hiç bir bilgim yoktu. Bu yıl piknik yapmak  için gittiğimiz Kavakdere Barajı'nın ( Seferihisar )  kıyısında,  ormanda gezerken çalılıkların  arasında görünce mantar bulduğumu  sandım. Ancak araştırınca  mantar olmadığını, yer narı olduğunu anladım. 
Gelin şimdi de bu bu tuhaf bitkiyi hep beraber  tanımaya çalışalım. Bellimi olur,  belki bir gün sizin de karşınıza çıkabilir, tanımakta yarar var. 

Botanik adı 'Cytinus hypocistis 'olan yer narı, Cytinaceae ( yernarıgiller )  familyasından, çok yıllık, otsu ve  asalak bir bitkidir.  Laden ( cistus ) cinsinden  bitkilerin  köklerinde yetişmektedir. Yaprakları etli, pulsu olup sarımsı ya da kırmızı renklidir. Çiçek kurulu çok çiçekli olup beyaz, sarı ya da pembe renklidir.   Besinini konakcısından temin eder (klorofilsiz ), tam asalaktır.  Gövdesi kısa olup büyük  kısmı toprak  altındadır, yaprağı gibi etlidir. Bitkinin cins adı ( cytinus )  nar çiçeği demektir. Çiçeği nar çiçeğine benzediğini işaret  eder. 

Cytinus ( yernarı )cinsinin yurdumuzda  iki   türü  ( Cytinus hypocistis subsp. orientalis,  C. ruber  ) yetişmektedir.
Halk arasında; Gelin parmağı, İnek memesi, Kızılcık, Saya, Balcık, Ballıca   adları ile de  bilinir.

Yer narı,  yurdumuzda  başta  Antalya, Muğla, Aydın, İzmir, Bursa, İstanbul olmak üzere geniş bir alanında  yetişmektedir.  Daha çok fundalık ve kızılçam ormanlarında, çalılık yerlerde yetişmektedir.
Bu bitkiyi  sadece çiçek açtığı aylarda  ( mart-haziran ) görmek mümkündür, diğer zamanlarda konakçısının köklerinde saklanmaktadır.

Yer narı  sıkıldığında içinden  bir sıvı çıkmaktadır. Bal gibi tatlı olan bu madde zehirsiz olup yenir.  Bir adının da  'ballık' olması bundan olsa gerek. Ayrıca ilaç sanayinde hammadde olarak da  kullanılıyormuş. Eskiden dizanteri ve boğaz hastalıklarının tedavisinde kullanılmıştır. 
Dolaştığım bazı bitki  formlarında, eskiden  kızartılarak  yendiği ve tutkal yapımında kullanıldığından söz eden yorumlara rastladım. Ne kadar doğu bilmiyorum.
Tohumdan ürüyen bu bitkinin  tozlaşması  ise karıncalar tarafından yapılıyormuş. 

Benim yer narı hakkında edindiğim bilgiler özetle bu bu şekilde, umarım yararlı olmuştur. Her ne kadar Sürç - i  lisan ettimsek affola. 

Yer narı ( çiçek açmış hali  )

Yer narı ( çiçek açmamış hali   )

Yer narı  bitkisine  konakçılık yapan laden gülü / pamuk otu 
( Cistus creticus  )

Kavakdere Barajı, Seferihisar / İzmir. 

Kaynaklar; 1 - Türkiye Bitkiler Sözlüğü / Prof.Dr.Ertan Tuzluca ). İstanbul'un Doğal Bitkileri ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Evrim Ağacı.