KÜÇÜKTENE VE KARAGÖL YAYLALARI

Çimen eveleği / küçüktene ( Bistorta officinalis subsp. carneum )
Gedikkaya Yaylası, Giresun

Küçüktene* ( ya da gücükdene, ), madımakgiller (Polygonaceae)  ailesinden çok yıllık otsu bir bitkdir. Yurdumuzun Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki yaylalarda,  alpin çayırlarda, çalılıklarda yetişir. Yaz aylarında,  başağa benzeyen salkımlarda  pembe renkli çiçekler açar.  Özellikle  hayvanlardan korunan (bağlak - çitle çevrilmiş tarla) yerlerde  yoğun popülasyon oluşturur.  Küçüktene, madamak ( Polygonum cognatum) ile akrabadır, daha önce madımak türleri arasında  kabul edilmiştir. 50 cm. kadar büyür, taban yaprakları geniş ve kama şeklindedir.  Çiçek açmadan önce genç bitkilerin yaprakları toplanarak ıspanak gibi sebze olarak yenir. Giresun yöresine özgü olan,  kurufasulye ile  pişirilen 'küçükdene çorbası' çok  meşhurdur. 

Çoçukluğumda,  Giresun yaylalarda topladığımız  bu bitkinin bir kısmı da,    kışın da  yemek için   kurutulurdu Ayrıca tazesi yayla yollarında ve pazarlarda, köylü kadınları tarafından  satılmaktadır. Yemediyseniz tavsiye ederim. 

Karagöl yaylalarından bir görüntü ( Giresun ) 

Bilimsel adı Bistorta officinalis ( Eski adı: Polgonum bistorta )  olan küçükdene,  Türkçe literatürdeki adı  'Çimen eveleği' dir.  İki alt türü ile temsil edilir, bunlardan  Karagöl yaylarında ( Giresun )  yetişen alt türüne ( Bistorta officinalis Subsp. carneum ) dağlahanası ya da küçüktene ( gücükdene diye daha çok telefuz edilir ),  Erzurum - Kars yöresinde daha çok yetişen ( Bistorta officinalis Ssp.bistorta )  türüne  ise çimen eveleği, pencer denir ( Giresun yöresinde  evelek, çimenlik yerlerde yetişen  bir mantar türüne denir ).  Bitki halk arasında çoban değneği, kurtpençesi, çıyan otu, yılan kökü gibi adlarla da bilinir.  

Küçükdene ( Bistorta officinalis )
Karagöl yaylaları ( Giresun ) 

Bistorta officinalis doğal olarak Avrasya da yetişmektedir. A.B.D ve bazı ülkelerde ise doğallaşmıştır. Nemli toprakları ve güneşli ve yarı gölge yerleri sever. Kurak zamanlarda  bitkinin toprak üstü kısmı  kuruyarak uykuya çekilir. Soğuğa dayanıklıdır.  Çiçekleri daha büyük ve gösterişli olan 'Süperba' kültivarı, bahçelerde yetiştirilen  populer bir süs bitkisidir. Yer örtücü olarak ve  havuz kenarlarında,  nemli yerlerde yetiştirilir.  Kesme çiçek olarak da kullanılır. 

Kücüktene, çok yıllık ve rizomlu ( yeraltı gövdesi ) bir bitkidir, rizomları iki büklü olup yılana benzetildiği  için; dünyada yılan otu olarak bilinir. Bazı Avrupa ülkelerinde ise; bitki  bir tür acı puding yapımında  kullanıldiğı için  adına  'puding otu' denir.   Rusya ve K. Asya ülkelerinde,  bitkinin rizomları yenmektedir.   

Bitkinin tür adının officinal olması, tıbbi bir bitki olduğunu işaret etmektedir. Nitekim bitkinin  kökleri yaraların tedavi edilmesinde kullanılmaktadır. Yetiştirilmesi kolaydır. Tohumla ve bölme ile üretilir.

Küçükdene çiçeği ( Bistorta officinalis )  

Çimen eveleği ( Bistorta officinalis ) 

* Çimen eveleği'ne ( Bistorta officinalis );  Giresun yöresinde halk arasında  Küçükdene / gücükdene denmektedir. )   

Kaynaklar: Vikipedi Özgür Ansiklopedi ve internet siteleri.