3 Haziran 2011

KAPARİ ( Capparis )

Kapari / Gebre otu / kebere  bitkisinin genel görünümü
( Capparis spinosa )
Kapari veya kebere ( Capparis ), çok yıllık, yayılıcı, sürünücü ve çalımsı  bir bitki cinsidir.   Anavatanının Akdeniz havzası ve Anadolu  olduğu tahmin edilmektedir.  Afrika, Asya, Avustralya'da da doğal olarak yetiştiştiği için, Akdeniz havzasına oralardan da gelmiş olabileceği belirtiliyor.  Cins adı en  çok yetiştiği  Kıbrıs (  Kypros ) ile ilişkili olabileceği sanılmaktadır.  Sıcak ve kurak iklim görülen yerlerde yetişmektedir.  
Dünya üzerinde 181 kadar kapari türü bulunduğu belirtiliyor, yurdumuzda beş türü yetişmektedir. Kebere, kapari, karga kavunu, kedi tırnağı, berikemberi, gebere otu, yılan kabağı, şeytan karpuzu, it kavunu....gibi çok fazla adla bilinmesi, yurdumuzda oldukca yayın olmasından kaynaklanmaktadır.  Nitekim, Karadeniz bölgemiz dışında ( Artvin yöresi hariç / 'Capparis sicula'  ) bütün bölgelerimizde yetişmektedir ( Vikipedi ). Türkce literatürde daha çok kapari, kebere ve gebre otu adı ile tanınmaktadır. Ülkemizde en  çok   'Capparis spinosa'  yetişmektedir ( İzmir, Balıkesir, İstanbul, Aydın. Muğla, Mersin, Antalya, Adana, Denizli'de yayılış yapar ).  Capparis orientalis dikensizdir, diğer türlerden kolayca ayırt edilir.  Hepsi de ayni şekilde  değerlendirilir. 
Kapari veya kebere meyveleri  ( Capparis spinosa )
Turşu ve ilaç yapımında kullanılır.  
Capparis spinosa, keberegiller ( Capparaceae )  familyasındandır, çoğu zaman kışın toprak üstü kısmı kurur, çok dallı ve dikenlidir.  Bu nedenle dikenli kapari de denir.   Hiç bir bitkinin yetişemediği  yerlerde dahi, çok derine inen kökleri sayesinde ( 20 m. ) yetişebilmektedir.
Benim kapari ile  tanışmam 2010 yılında Seferihisar'da    oldu, Karadenizli olduğum için daha önce görmemiştim. Bahçemin taş duvarlarının arasında bitmişti. Araştırınca adının kapari olduğunu  öğrendim. Bu bitkinin yayılmasında, kaparı tohumları ile beslenen karınca ve diğer bazı canlıların  rolü oldukca büyüktür   
Kapari karpuzu tam olgunlaştığında çatlayarak tohumlarını etrafa yayar.  
Gebre otunun kışın kuruyan gövdesi, bahar gelince odunsu kökünden filizlenerek hızla büyümektedir.  Yaz aylarında oldukca büyük, gösterişli,  kokulu ve  beyaz / pembemsi   renkli  çiçekler açmaktadır. Bu nedenle bazı kapari  türleri süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir.  Çok derinlere inen bir kök sistemine sahiptir, bu nedenle tarım yapılamayan çorak arazilere  dikilmesi  tavsiye edilmektedir. Erozyon kontrol çalışmalarında, çorak arazilerin değerlendirilmesinde kullanılmaktadır. Yağmurlu ve rutubet yerler dışında her türlü toprakta yetişebilmektedir, kuraklığa son derece dayanıklıdır, güneşli yerleri sever.   

Kapari, başta gıda olmak üzere ilaç, boya, ve kozmetik sanayinde kullanılmaktadır. Bu nedenle bazı ülkelerde tarımı yapılmaktadır ve  koruma altına alınmıştır.
Gebre otu'nun çiçek tomurcukları, meyvesi ve taze filizlerinden yararlanılmaktadır.   'Kapari' adı verilen çiçek tomurcuklarından sos, turşu, salata, garnitür gibi yüzlerce çeşit yiyecek elde edilmektedir.  Küçük karpuz şeklindeki meyvelerinden  ( kapari karpuzu ), taze iken turşu  yapılmaktadır. Körpe yaprakları salatalara katılır. 
Dikkat; Pişmemiş taze kapari yenmez, zehirlidir. Çiçek tomurcukları pişirildikten sonra  salamura, turşu yapılır, yenir veya kullanılır.
Yurdumuzun büyük bir kısmında kendiliğinde  yetişen kapari türleri   tarımı yapıldığında, özellikle orman ve dağ köylerimiz için  önemli bir geçim kaynağı olabileceği belirtilmektedir.  Nitekim işlenmiş kapari  ürünlerinin dünyada önemli bir pazarı olduğu belirtiliyor. 
Kaparı   tohumla üretilir. 
Gıdanın ürünlerinin gittikce önem kazandığı dünyamızda, doğanın bize sunduğu bu değerli bitkiyi kendi izlenimlerimle beraber sizlere  tanıtmak istedim.   Sürçü lisan ettiysek  affola.
Kapari bitkisinin henüz açmamış çiçek tomurcuklarından
salamura yapılarak salata, pizza ve bazı yemeklerde kullanılır.  

Capparis spinosa dikenli bir bitkidir.
Bu nedenle dikenli kapari olarak da bilinir. 

Gebre otu veya   'kapari' bitkisinin  çiçek tomurcukları
Kapari / Gebre  otu meyvesi ( Kapari karpuzu )
( Capparis spinosa ) 
Gebre  otu meyvelerinden  taze iken turşu yapılmaktadır. 
Gebre otu / kapari  ve çiçeği
Kısa ömürlü olup güzel kokuludur. 
Gebre otu / Kapari, bazı ülkelerde
süs bitkisi olarak da  yetiştirilmektedir. 
Kaparı veya gebre  otu çiçeği ( Capparis spinosa )
 ( 4 tane beyaz  taç yaprağı vardır, erkek organlar / stamenler mor renklidir  ) 

Kapari bitkisinin yaprakları 
Kaynaklar: Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları  Ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamaıkoğlu ). Vikipedia ve İnternet siteleri. 

3 yorum:

  1. Doğanın insanlığa sunduğu güzellikler hiç bitmiyor...Yeşilin,diğer renkler ile sunduğu muhteşemlikler...

    YanıtlaSil
  2. Bizim buralarda bol bol yetişirdi ancak aşırı yapılaşma yüzünden alanları yok oldu. Kapari olarak biliyoruz.

    YanıtlaSil
  3. Adsız,Doğa sevgisi hepimizin ortak paydası olmalıdır.Selamlar.

    Begonvllli Ev,Canlılar dünyasının en önemli unsuru olan bitkileri tanıyıp korumalıyız.Rant uğruna,bilinçsizce doğanın tahrip edilmesi ileride telafisi imkansız sorunlar yarata bilir.Selamlar

    YanıtlaSil

Reklam amaçlı ve bitki isteği ile ilgili yorum yapılmamasınını rica ederim. Bitki ve çiçek satmadığımı bir kez daha belirtmek isterim.