YABAN MERSİNİ / AYIÜZÜMÜ ( Vaccinium )

Likarpa ( Vaccinium arctostaphylos )
Bern Sözleşmesi'ne tabi değerli bir bitkidir.
( Fotoğraf: Mehmet Yılmaz. Teşekkür ederim. ) 

Yaban mersini ya da ayıüzümü ( vaccinium ), fundagiller ( Ericaceae ) familyasından, kışın yapraklarını döken, çalı formlu  bir bitki cinsidir. Kuzey yarımkürenin ılıman iklim kuşağında, daha çok yüksek rakımlı yerlerde ve asitli topraklarda   yetişir. Bütün dünyada  475 kadar türü vardır.  Yurdumuzda doğal olarak dört türü yetişmektedir.  Son yıllarda Anavatanı Kuzey Amerika olan Vaccinium corymbosum türünün bazı çeşitleri, maviyemiş ( blueberry ) adı ile  yurdumuzda yetiştirilmektedir.   

Vaccinium türleri yaprağını  dökmeden önce kırmızı  bir renk almaktadır. İlkbahar ve yazın  küçük, çan şeklinde, pembemsi / beyaz  renkli ve hafif  kokulu çiçek açarlar.  Meyve üzümsüdür,  sonbaharda olgunlaşır  türüne göre  mavi, siyah ve kırmızı  renkli olur.  Bol çekirdekli olup   mayhoş bir tadı vardır. 

Reçeli, pekmezi, meyve suyu yapılmaktadır. Ayrıca  ilaç sanayinde hammadde olarak kullanılır. antioksidan içerir. 

1 - Likarpa ( Vaccinium arctostaphylos ):  Boyu  5 metreyi  bulan bir çalı veya küçük bir ağaçtır. Karadeniz ve Marmara bölgelerimizde yetişir. Eskiden yaprakları kurutularak çay olarak kullanılmıştır, bu nedenle  'Sapanca çayı', 'Trabzon çayı' da denmektedir. Meyveleri siyah renklidir. Giresun ve Ordu yöresinde 'Çalı çileği' denir, yeni açan taze yapraklarından 'çalı çileği çorbası' yapılır. Bern Sözleşmesi'ne tabi değerli   bir türdür.  

Bir adı da çalı çileği olan yaban mersini ( Vaccinium arctostaphylos )
Kışın yapraklarını döken, çalı formlu bitkidir. 
( Fotoğraf: Mehmet Yılmaz. Teşekkür ederim. )

Likapa  ( Vaccinium arctostaphylos  ).
(  Fotoğraf : Mehmet Tosunoğlu. Teşekkür ederim. )

2 -  Ayıüzümü ( Vaccinium myrtillus ): Gerçek yaban mersini*. Kışın yaprağını döken bodur bir çalıdır, 30 - 40 cm kadar boylanır.  Karadeniz ve Marmara bölgemizde ( Uludağ, Kocaeli ), asitli topraklarda yetişir.  Meyveleri mavi renkli olduğu için mavi meyveli yaban mersini ya da mavi meyveli ayıüzümü de denir.  

Ayıüzümü /  Yaban mersini ( Vaccinium myrtillus )
( Fotoraf: Prof Dr. Aydın Tüfekçioğlu. Teşekkür ederim  )

3 - Avcıüzümü ( Vaccinium uluginosum ): Doğu Karadeniz'in yüksek yerlerinde ( yaylalarda, 1700 - 3000m ) ve Uludağ'da  yetişen bir yaban mersini türüdür. 20 cm kadar büyür, soğuğa dayanıklı küçük bir çalıdır. Meyveleri siyah renklidir ve yenir.  Bataklık yaban mersini  olarak da bilinir. 

Avcıüzümü ( Vaccinium uliginosum  )
 Karagöl Dağları / Giresun.

Avcıüzümü  ( Vaccinium uliginosum  )
( Fotoraf: Prof Dr. Aydın Tüfekçioğlu. Teşekkür ederim )

Avcıüzümü ( Vaccinium uliginosum  )
( Fotoraf: Prof Dr. Aydın Tüfekçioğlu. Teşekkür ederim )

4 - Çalıçilek ( Vaccinium  vitis - idea ) : Meyveleri kırmızı renkli küçük bir çalıdır. Yaygın bir tür değildir. Kaçkar Dağlarında ve Kuzeydoğu Anadolu'da yetişmektedir. Tadı güzel değildir, kekredir.  Soğuk bölgelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Dünyada 'dağ kızılcığı'  ve lingonberry olarak bilinir.  

Çalıçilek ( Vaccinium vatis - idea )
( Fotoğraf alıntıdır ) 

5 - Maviyemiş / Blueberry ( Vaccinium corymbosum ): Anavatanı Kuzey Amerika'dır. Bazı çeşitleri yurdumuzda yetiştirilmektedir. Meyveleri daha iri ve tatlıdır. Ancak antioksidan oranı düşüktür.  

Maviyemiş - meyvesi  ( Vaccinium corymbosum  )
Kültür.

Maviyemiş / Blueberry  - çiçeği  (Vaccinıum corymbosum  )
( Kültür )

* Halk arasında, bilimsel adı Myrtus communis'ya da yaban mersini denir. Ayrı familyalardan olan  ama Türkçe adları ayni olan bu bitkileri birbirleriyle  karıştırmamak gerekir.   

Kaynaklar: Wikipedia, Türkiye'nin Bütün Ağaçları  Ve Çalıları ( Prof Dr. Ünal Akkemik. Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Wikipedia