ÇUHA ÇİÇEĞİ ( Primula )

Polyanthus çiçeği / Sahte çuha çiçeği 
( Primula x polyantha )

Çuha çiçeği, kışın ve erken ilkbaharda çiçek açan ender bitkilerden biridir.  Yaprakları nedeniyle ( çuha kumaşına benzediği için ) adına çuha çiçeği denir.  Familyası  ( Primulaceae )  onun adını taşır, bütün dünyada 400 kadar türü bulunmaktadır. Bunlardan bir çoğu  çiçekleri güzel olduğu için, bütün dünyada  süs bitkisi olarak yetiştirilir.  Doğal olarak  Himalayalar başta  olmak üzere  Kuzey yarım kürede yetişir ( Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika ). Çok fazla melezi ve bunlardan elde edilmiş  kültür çeşidi vardır.   En tanınmış  türleri;  Primula vulgaris ( ya da acaulis ), Primula veris  ve Primula obconica'dir. 

Yurdumuzda 'onbiray çiçeği' olarak  tanınan  Primula obconica,  egzotik bir bitkidir ( Mavi yazıyı tıklıyarak tanıyabilirsiniz ). 

Piyasada 'polyanthus'  ismi ile satılan çuha çiçekleri ise;  Primula acaulis x Primula veris türlerinin melezlenmesi ile  elde edilmiştirler. Doğal olmadığı için 'sahte çuha çiçeği' de  denir. 

  
Primula cinsinin yurdumuzda doğal olarak,  ikisi endemik olmak üzere  9 türü yetişir. Özellikle Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerimizde   yaygındır.  Bu nedenle çok fazla yöresl adlarla bilinirler.  Çoban çiçeği, menekşe, tutya, bahar çiçeği, ayıkulağı, felçotu, mart çiçeği, menevşe, ayran çiçeği, kandıra otu, koyungözü, gıl... bunlardan bazılarıdır. 

Primula'nın, Çin kültüründe önemli bir yeri vardır. Eski çağlardan beri tıbbi amaçlarla kullanılmıştır.

Çuha çiçeği,  kışın ve erken ilkbahar da çiçek açar. Latince adı ilk, öncü anlamına gelir,  cinsin baharda erken çiçek açtığını işaret eder. Eskiden  'evvelbahar çiçeği' denirmiş.  Kültür türleri yaza kadar çiçek açar. Bazı  türlerinin   çiçekleri kokulu ve  iki renklidir. Meyve  kapsüldür, içinde çok fazla küçük  tohum bulunur. Yapraklar tabanda rozet halindedir.  Rizom ve saçak köklüdür.  

Çuha çiçeği türlerine göre değişmekle beraber soğuk yerleri  ve humusca zengin,  nemli toprakları sever.  Fazla sıcak ve direk göneşten olumsuz etkilenir.

Bazı primula  türleri ( Primula vulgaris veya P. acaulis  )  yurdumuzun kuzey kısımlarında ( Doğuanadolu ve  Karadeniz bölgelerinde  ) doğal olarak yetişmektedir. Primula  veris ve Primula vulgaris  türlerinden,  katmerli  ve ebruli çiçek  açan hibrit ( melez )   türler ve çeşitler üretilmiştir.

Çuha çiçeği,  şifalı bir bitkidir, kök ve kurumuş çiçeklerinden çay yapılır, tohumlarından bir çeşit  yağ elde edilmektedir. Zehirsizdir, yapraklarından  salata yapılır, çiçekleri ile pasta süslenir. Ancak,  onbiray çiçeği  zehirli olduğu için yenmez.
Çuha çiçeği,  kolay yetişir ve fazla bakım istemez.  Kökten ayırarak  ve tohumdan üretilir.
                          Çuha çiçekleri ( Primula ) 

Çuha çiçekleri ( Primula acaulis )
 Seferihisar / İzmir 

Bir adı da evvelbahar  çiçeği  olan çuha çiçekleri 
(  Primula acaulis Rubra ), Giresun    

Çuha çiçeği
( Primula veris ssp. acaulis   veya P.  acaulis  ssp. acaulis )

Evvelbahar çiçeği   ( Primula acaulis subsp. Rubra )
Fındık bahçesi / Giresun  

Çuha çiçeği ( Primula vulgaris ssp. rubra  ya da P. acaulis ssp. rubra )
 Küre Dağları / Kastamonu 

Fındık bahçelerinin altını süsleyen çuha çiçekleri
 ( Evelbahar çiçeği / P. acaulis ssp. rubra  )

Polyanthus çiçeği / Sahte çuha çiçeği   ( Primula x polyantha )  

Polyanthus çiçeği / Sahte çuha çiçeği 
 ( Primula x polyantha ) 

Polyanthus çiçeği - kültür  ( Primula x polyantha ) 

Polyanthus çiçeği    ( Primula x polyantha ) 

Polyanthus çiçeği / sahte çuha çiçeği
( Primula x polyantha ) 

Polyanthus çuha çiçekler    
( Prımula x polyantha ) 

Çuha çiçekleri ( Primula acaulis / P. veris  ), Giresun  

Evvelbahar çiçeği, Bartın 
( Primula veris  ssp. rubra veya P.  acaulis ssp.rubra )

Çuha çiçekleri ( Primula acaulis ), Giresun 

Tutya çiçeği  ( Primula veris ) ?, Ardahan
( Primla elatior mı? emin değilim.  )   

Felçotu ( Primula auriculata )
Karagöl Yaylası - Giresun 

Onbiray çiçeği - kültür  ( Primula obconica ) 

Çuha çiçeği ( Primula acaulis ssp. acaulis ), Giresun 

Kaynaklar: Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Vikipedi