NERGİS ZAMBAĞI ( Hippeastrum - Amarillis )

Nergis zambağı / Amarillis  ( Hippeastrum reginae )

Nergisgiller ( amaryllideae ) familyasının 'hippeastrum' ve 'amaryllis'  cinsini oluşturan soğanlı  bitki türlerine genel olarak  nergis zambağı  denir. Hippeastrum cinsinin 90 kadar doğal ve  bunlardan elde edilmiş 600 den fazla melez ve kültür çeşidi  vardır. Ana vatanı Güney Amerika kıtasıdır ( Venezuela, Bolivya, Peru ve Brezilya ). Hippeastrum 'şövalya yıldızı'  demektir. Yurdumuzda yetiştirilen neris zambağı türlerinin çoğu hippeastrum cinsindedir ve yanlış olarak bunlara amirillis denir. 

Nergis zambağı, Güzel hatun çiçeği
( Amaryllis belladonna )

Amaryllis cinsini oluşturan nergis zambağı türleri ise  Güney Afrika menşeilidir.  İki türü vardır, yaz sonu ve sonbaharda, yaprakları kuruduktan sonra  çiçek açar. Bu cinsin en tanınmış türü, çiçekleri pembe renkli olan  Güzel hatun çiçeği / Çıplak kadın ( Amaryllis belladonna ) dir.  

Hippeastrum,  tropikal ve subtropikal iklimlerde yetişir. 

Nergis zambağı,  amarillis ( amaryllis ), çoban çiçeği, süvari yıldızı, şövalye yıldızı ve  güzel hatun çiçeği gibi adlarla da bilinir. 

Nergis zambağı / Şövalya yıldızı 
 ( Hippeastrum reginae )

Hippeastrum ve Amarillis ( amaryllis ), lale gibi Hollanda tarafından ıslah edilmiş ve  dünyaya tanıtılmıştır. Daha çok saksı çiçeği olarak  yetiştirilir,  ılıman iklim görülen yerlerde ise park ve  bahçelere de dikilmektedir.

Nergis zambağı,  yılda bir kez ilkbahar veya  yazın  çiçek açar.  Her soğandan büyüklüğüne göre 2-4 çiçek  sapı  çıkmakta  ve  huni şeklindeki  çiçekler  şemsiye şeklindeki bu yapı üzerinde açmaktadır: Çiçekler kırmızı, beyaz,  pembe, turuncu renklerde ve son derece gösterişlidir. Ebruli, katmerli ve kokulu  çiçek açan çeşitleri de yetiştirilmiştir.  Uzun ömürlüdür, bu nedenle  kesme çiçek olarak da değerlendirilir.  Yaprakları  yeşil renkli, etli ve şerit şeklindedir. 

Nergis zambağı,  fazla bakım istemez, yetiştirilmesi kolaydır.  Gübreli, iyi drene edilmiş  toprakları ve güneşli ya da yarı gölge  yerleri sever. Dikilen soğanların üçte birinin toprak dışında olması ve bu kısmının  ıslak tutulmaması gerekir. Saksıda yetişenler, çiçek açtıktan sonra gölge yerlere alınarak yapraklarının kuruması sağlanır. 

Nergis zambağı, soğanla üretilir, tohumdan üretilenler  3-4 yıl sonra çiçek açar. Bu nedenle, tohumdan üretime  yeni türler elde etmek ( melez ) ya da fazla üretim yapmak  için baş vurulur. Soğan temin ederken iri olmasına dikkat etmek gerekir.

Nergis zambağı / Şovalya yıldızı
( Hippeastrum regina )

Bir adı çoban çiçeği olan nergis zambağı ( hippeastrum )  büyük soğanlı bir bitkidir.  .

Nergis zambağı / Süvariyıldızı 
(Hippeastrum vittatum )

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi.

( Bu yayın son olarak 30. 10. 2021 tarihinde güncellenmiştir. )

GÜZELLİK ÇALISI / ABELYA

Güzellik çalısı / Abelya  ( Abelia x grandiflora )

Abelya ( abelia ), hanımeligiller ( caprifoliaceae ) familyasından, 30 kadar türü bulunan çalı formlu bir bitki cinsinin ortak adıdır. Bazı türleri, çiçekleri  güzel  olduğu için, bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir ( Ülkemizde  abelia x grandiflora yetiştirilmektedir ).

Abelia x grndiflora, 2 - 3 m. boylarında,  herdem yeşil, çalı formlu melez  bir bitkidir ( A. chinensis ile A. uniflora'ın  melezi  ).  Cins adı, doğabilimci Clarke Abel'e izafeten verilmiştir, grandiflora ise latince  'bol çiçekli' anlamına gelmektedir.  Ülkemizde  'güzellik çalısı', 'abelya' ya da  'büyük kelebek çalısı'  olarak tanınır.  Bodur ve alaca yapraklı çeşitleri de vardır.  Anavatanı Çin ve Japonya dır. 

Abelya, sürgünlerin ucunda küçük çan şeklindeki pembemsi beyaz renkli ve güzel kokulu çiçekler açar. Çiçeklenme mayıs ayından başlıyarak kasım ayına kadar devam eder. 

Ilıman iklimlerde yaprağını dökmez, parlak yeşil renkli yaprakları sonbaharda kırmızıya döner ve bitkiye ayrı bir güzellik kazandırır. soğuk yerlerde yaprağını döker. Yurdumuzun büyük bir kısmında yetişir, daha çok park ve bahçelerde peyzaj bitkisi olarak dikilir. Büyük saksılarda da yetişir. 

Abelia x grandiflora, kelebek ve arıları kendine  çektiği için
 'büyük kelebek çalısı' da denir. 

Abelya ( abelia ) ılıman iklimlerde yetişir, sıcağa, soğuğa ( - 10 kadar )  ve tuzluluğa dayanıklıdır. Geçirgen, humusça zengin,  nemli toprakları ve  güneşli ya da  yarı gölge yerleri sever. Fazla su istemez.  Kelebek ve arıları kendine çeker. Bu nedenle  'büyük kelebek çalısı' da denir. 

Abelya, yetiştirilmesi kolay bir çiçektir, fazla bakım istemez. Park ve bahçeler için ideal bir bitkidir, daha çok peyzaj düzenlemelertinde kullanılır.  Budanarak şekil verilebilir. Tohumla, çelikle ve ayırma ile  üretilir. Bahçesi olan arkadaşlara tavsiye ederim. 

Güzellik çalısı ( Abelia x grandiflora ).

Güzellik çalısı ( Abelia x grandiflora )

Kaynak : Vikipedi, Ağaçlar ve Çalılar I ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik )

( Bu yayın son olarak 20. 10. 2022 tarihinde güncellenmiştir. )

EKŞİYONCA ÇİÇEKLERİ ( Oxalis )

Mor süs yoncası ( Oxalis triangularis 'Purpurea'  )

Oxalis türlerine   genel olarak ekşiyonca ya da sahte yonca  denir.  Ekşiyoncagiller ( oxalidaceae ) familyasını oluşturan yaklaşık 1000 bitki türünden   800'ü  oxalis cinsindendir.   Anavatanı Güney Afrika ve Güney Amerika'dır. Kutuplar dışında hemen hemen dünyanın her yerinde yetişirler.  Bazı  türleri  süs bitkisi olarak  da yetiştirilmektedir.  Ayrıca çok sayıda hibrit ve varyeteleri üretilmiştir.

Ekşiyonca ( oxalis ) türlerinin  çoğu otsu ve  soğanlıdır. Bir çok oxalis türünün  yaprakları,  yem bitkisi olarak ekilen yoncaya ( medicago sativa ) çok  benzediği için bu ad verilmiştir. Aslında bu  bitkiler arasında hiç bir akrabalık yoktur. Yonca türleri  baklagiller ( fabaceae ) familyasındandırlar. Bu nedenle ekşiyonca  türlerine sahte yonca da denir.

Ekşiyonca türleri  genel olarak beyaz, pembe ve sarı renkli çiçeklidir.  Geceleri ve güneş olmadığı zaman çiçekleri kapanır. Bu nedenle  'uyku çiçeği'  de  denir. Yaprak şekilleri, renkleri türlerine ve bulundukları yere göre farklılıklar  göstermektedir. Yeşil, mor ve alacalı yapraklı  olanlar vardır

Ekşiyonca çiçeklerinin   yetiştirilmesi  kolaydır, fazla bakım istemezler. Güneşli ve yarı gölge yerleri ve nemli  humusca zengin  toprakları severler. Yazın bol sulanmalı ve direk güneşten korunmalıdır.
Zehirsizdirler,  yaprak ve yumruları  yenir,  tadı ekşidir. Soğanla ve tohumla üretilir, yayılıcıdırlar.

Süs bitkisi olarak yetiştirilen bazı ekşiyonca türleri şunlardır.

- Mor  Ekşiyonca Çiçeği  / Aşk Çiçeği ( Oxalis triangularis 'Purpurea' ):  Bu bitkinin mor renkli olan  yaprakları uzun saplı ve  üç parçalıdır. Açık pembe renkli  çiçek  açar.  Çiçeklerinden çok  yaprakları güzel olduğu için  yetiştirilir. Geceleri çiçek ve yaprakları kapanır.

Mor ekşiyonca ( Oxalis triangularis 'Purpurea' )

Mor ekşiyonca çiçeği / yaprak.

Yağışlı ve kapalı havalarda süs yoncalarının çiçekleri  kapanır.

-  Koca Ekşiyonca Çiçeği  ( Oxalis Pes-caprae ): Sarı renkli çiçekleri güzeldir.  Bazı çeşitlerinin çiçekleri ise  katmerlidir. Fazla soğuğu ve sıcağı sevmez. Soğanlarından kendi ürer, yayılıcı bir türdür. Soğanları ve çiçek sapları yenir.

Uyku çiçeği olarak da bilinen ekşi süs yonca çiçeği ( oxalis ).
Boru şeklindeki çiçekleri gece ve kapalı havalarda kapanır.  

Katmerli sarı ekşiyonca çiçeği  ( Oxalis  pes - caprae )

Sarı  ekşiyonca çiçeği ( Oxalis pes-caprae )

Ekşi sarı yonca çiçeği ( Oxalis pes- caprae var.pleniflora )

Ekşi sarı yonca çiçeği

- Pembe Ekşiyonca Çiçeği ( Oxalis articulata ): Pembe çiçekli bir bitkidir.  Daha çok ağaç diplerine,  yer örtücü olarak  diklir.

Pembe çiçekli ekşi yonca rizom köklü bir bitkidir. 

Pembe yonca çiçeği ( Oxalis articulata )

Oxalis articulata 

- Ekşi Yonca Çiçeği (  Oxalis acetosella ): 30 cm. kadar büyür ve ormanların açık alanlarında, nemli yerlerde yetişen, çok  yıllık  bir bitkidir.   Çiçekleri beyaz renkli olup üzerinde pembe şeritler taşır. Kalp şeklindeki yaprakcıkları orta yerinden katlanır. Nadir olarak kırmızı ya da  menekşe renli formlarına da rastlanılır.  Çiçek sapları ve yaprakları  yenir, limon tadındadır.

Ekşi yonca çiçeği  ( Oxalis acetosella ) 

- Sürünen Ekşiyonca Çiçeği, Sarı ekşiyonca  ( Oxalis corniculata ): Doğal olarak yetişen sürünücü ve yayılıcı  bir bitkidir. Diğer oxalis türlerine aksine  bol tohum verir. Yapraklarının rengi, güneş durumuna göre değişmektedir. Sarı renkli çiçek açar. Yayılıcı bir bitkidir.

Sürünen ekşi yonca, Boynuzlu ekşi tırfıl ( Oxalis corniculata)

Bir adı da sarı ekşiyonca olan oxalis corniculata. 

( Bu yayın son olarak 12. 04. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )