 |
| Seferihisar pazarında satılan Şevketi bostan bitkisi |
Bilimsel adı Scolymus hispanicus olan şevketi bostan, papatyagiller/ Asteraceae familyasından; tek veya çok yıllık, otsu bitkidir. Yurdumuzun Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri dışındaki yerlerinde yetişmektedir. Özellikle kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimini görülen yerleri sever. 100 cm kadar boylanır, havuç gibi kazık köklüdür ilk önce rozet halindedir, daha sonra gövde ve dal oluşturur, yaprakları ve gövdesi iğne dikenlidir. İlkbahar ve yaz aylarında açan parlak sarı renkli çiçekleri ile, benzerlerinden kolayca ayrılabilir. Tohumların kenarı kanatlı, yassı ve pulsu yapıdadır. Sonbaharda bitkinin toprak üstü kısmı tamamen kurur.
Şevketi bostan yukarıda yukarıda da belirttiğim gibi yurdumuzda oldukca yaygın bir bitkidir, bu nedenle her yöremizde değişik bir adla karşımıza çıkar. Bunlardan en çok bilinenler şöyledir. Akçakız ( Çanakkale ), Akçakızı ( Balıkesir ), Altın dikeni ( Eskişehir ), Askeriboz ( Balıkesir ). Aynalı tiken ( Denizli ), Bostan otu ( Uşak ), Çetni dikeni ( Balıkesir ), Diken ( Çanakkale, Muğla ), Dikenkökü ( Muğla ), Kenger ( Balıkesir ), Könger ( Muğla ), Kuyruklu ot ( Manisa ), Sarı çiçek ( Afyonkarahisar ), Sarı çiçekli ot ( Eskişehir ), Sarı diken ( Manisa ), Sarı tiken ( Denizli ), Strafgada ( Çanakkale ), Şefkatibostan ( Çanakkale ), Şevketibostan ( Balıkesir, Eskişehir, İzmir, Manisa ), Uslu kenger, Zerdali dikeni.
 |
| Şevketi bostan bitkisinin çiçekli hali ( Scolymus hispanicus ) |
Şevketi bostan, Türkiye'nin en popüler yabani besin bitkilerinden biridir. Kültür olarak da yetiştirilmeye başlanmıştır. İtalya ve İspanya gibi Akdeniz ülkelerde de sebze olarak tüketilmektedir. Tür adı ( hispanicus ) İspanya demektir. Özellikle Ege bölgesinde, İzmir'de bitkinin kazık kökleri içindeki sert / özü çıkarıldıktan sonra beyaz renkli kabuğu sebze olarak yenmektedir. Ayrıca taze yaprakları ve gövdesi soyularak yenir. En çok da kuzu eti ile yapılan güveçi sevilir. Bitkinin hasadı kış aylarında ve ilkbaharda yapılır ve pazarlarda satılır. Ancak giderek doğada azaldığından ve toplanması zor olduğundan diğer yenen yabani otlara göre oldukca pahalı satılır. Anlıyacağınız herkesin alıp yiyeceği sıradan bir ot değildir, üstelik bir de yemek yapmak için kuzu eti almanız gerekir. Halbuki ünlü Yunanlı filozof coğrafya biliminin kurucusu Eratosten ( Eratosthenes ), M Ö. 3 yüzyılda bu bitkiden fakirler tarafından tüketilen bir gıda olarak söz etmiştir.
 |
| Şevketi bostan bitkisinin rozet hali ( Scolymus hispanicus ) |
 |
| Şevket bostan bitkisinin kök ve yaprakları ( Scolymus hispanicus ) |
Şevketi bostan aynı zamanda tıbbi bir bitkidir. İdrar arttırıcı, taş düşürücü, iştah açıcı, mideyi kuvvetlendirici, antibiyotik özelliklerinin olduğu gibi B vitamini bakımından da oldukca zengin olduğu belirtilmektedir. Köklerinden yapılan 'Lityazol Cemil' adlı ilaç, bir zamanlar böbrek taşı düşürücü olarak kullanılmıştır.
Şevketi bostan, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından kültüre alınmıştır. Seferihisar Belediyesi tarafından ise Orhalı Mahallesinde ( Eski adı Orhanlı Köyü ) örnek bir yetiştirme bahçesi kurulmuştur. Her yıl Seferihisar'ın Orhanlı Mah. Geleneksel Şevketi Bostan Şenliği yapılmaktadır. Yolunuz düşerse bekleriz.
 |
| Şevketi bostan bitkisinin çiçeği. |
Bazı kaynaklarda ve sitelerde şevketi bostan olarak, botanik adı 'Cnicus benedictus olan topdiken ( alttaki fotoğrataki bitki ) tanıtılmıştır. Yine Turhan Baytop Türkçe Bitki Adları Sözlüğü'nde Şevketi bostan olarak botanik adı 'Cnicus benedictus'ı tanıtmıştır. Sadece toprak üstü kısmları, dikenleri temizlendikten sonra yenen bu bitkinin söz konusu olan şevketi bostan ( Scolymus hispanicus ) ile aynı aileden olmanın dışında yakın bir akrabalığı yoktur.
 |
| Bazı kaynaklarda adı şevketibostan olarak geçen topdiken ( Cnicus benedictus ). |
Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi, Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri Ve Ot Yemekleri ( Ertan Tuzlaca ), Anadolu Dergisi, Türkce Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ), Bitkilerin Gizli Dünyası ( H. Kemal Çağın ), İstanbul'un Doğal Bitkileri ( Ünal Akkemik )
