ACEM BORUSU ( Campsis )

Acem borusu ( Campsis radicans ) 

Acem borusu, Kuzey Amerika'ya özgü, 10 - 12  metre  kadar boylanan, odunsu gövdeli bir sarmaşıktır. Süs bitkisi olarak dünyaya yayılmıştır.  Ilıman iklimlerde yetişir. Kışın yapraklarını döker, bileşik ( 9 - 11 yaprakçılı ) yapraklıdır. Yaz aylarında,  salkım halinde,  boru şeklinde,  turuncu - kırmızı  renklerde  gösterişli  çiçekler açar. Çiçekleri kokusuzdur ancak nektar bakımından zengin olduğu için  arı ve kuşları kendine çeker.  Baklaya  benzeyen meyveler, bol tohumlu  uzun bir kapsüldür.  Olgunlaşınca açılır ve tohumları çevreye  yayılır.  Yurdumuza İran ( Acem ) üzerinden geldiği için adına  acem ( İranlı )  borusu denmektedir. Halk arasında çiçeklerinin şeklinden dolayı trompet sarmaşığı, boru çiçeği de denir.

Botanik adı Campsis radican'dır ( Bignoniaceae familyasından ).   Cins adı latince  'kavisli', tür adı ise 'köklenici' anlamına gelmektedir.   

Campsis grandiflora, adında anlaşılacağı gibi daha büyük çiçeklidir, fazla boylanmaz, anavatanı Çin ve Japonya'dır. Çok yaygın değildir. 

Acem borusu, çiçek ve meyve
( Campsis radicans )

Acem borusu,  güneşli - yarı gölge yerlerde ve geçirimli, humus bakımından zengin, nemli toprakları sever.  Sıcağa ve kuraklığa dayanıklıdır, soğuğu fazla sevmez.  Hava kökleri vasıtasıyle ağaçlara duvarlara tırmanır. Yer altı kökleri ile çevresine yayılır, bu nedenle özellikle boru geçen yerlere dikilmemelidir. Daha çok bahçe kapılarına, çardaklara, kötü görünen yerlere, pergolelere ve kuruyan ağaçlara sardırılır. Balkon ve teraslarda, büyük saksılarda da yetişir. Fazla bakım istemez, zaman zaman  fazla uzayan, kötü görünen  dallarını budamak gerekir. Yurdumuzun kıyı bölgeleri için uygundur. Tohumla, çelikle ve daldırma ile  üretilir. 

Acem borusu ( Campsis radicans )
Çiçek 

Acem borusu ( Campsis radicans )
Çiçek ve yaprak 

Acem borusu ( Campsis radicans )
Çiçek

Acem borusu ( Campsis radicans )

Acem borusu, Ordu

Acem borusu( Campsis radicans )

Acem borusu ( Campsis radicans )

Acem borusu ( Campsis radicans )
Meyve ve tohum 

Acem borusu çiçekleri ( Campsis radicans )

Kaynaklar: Ağaçlar ve çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Sevgili Bahçem ( Nejat Ebcioğlu ). Wikipedia 

CEZAYİR MENEKŞESİ ( Vinca )

Büyük cezayir menekşesi ( Vinca major )

Cezayir menekşesi ( vinca ), zakkumgiller ( Apocynaceae ) familyasından,  çalımsı ve otsu bir bitki cinsidir. Anavatanı Avrupa ve Asya kıtasıdır.  Sekiz kadar  türü vardır, Türkiye'de  V. herbacea, V. ıspartensis, V. major, V. minor ve V. soneri doğal yayılışı vardır.   Bunlardan 'Vinca major' ve Vinca minor süs bitkisi olarak da yetiştirilir. Çok fazla kültür çeşitleri vardır. 

Büyük cezayir menekşesi ( Vinca major ), herdem yeşil, yarı çalı formunda  sürünücü bir bitkidir.  Pervane şeklindeki  çiçekleri beş parçalı olup  menekşe renklidir.  İlkbahar ve sonbaharda çiçek açar. Süs bitkisi olarak yetiştirilir. İyi bir yer örtücüdür. Asma saksılarda da yetiştirilir.

Küçük cezayir menekşesi   ( Vinca Minor )

Vinca major, Cezayir'ın kurtuluş mücadelesini anlatan  bir çok şarkı ve şiir yazarına ilham kaynağı olmasından dolayı, adına cezayir menekşesi denir.  Bir adı da 'ölüm çiçeği' dir. 

Bikir çiçeği, Otsu cezayir menekşesi ( Vinca herbacea )

Cezayir menekşesi iyi bir yer örtücüdür, sürgünleri kök atarak yayılır.  Bazı kültür formlarının yaprakları alacalı, çiçekleri kırmızı renkli ve  katmerlidir. Toprak bakımından secici olmamakla beraber verimli toprakları ve nemli,  gölge yerleri  sever. Soğuğa ve sıcağa  dayanıklıdır.  Soluk mavi renkli çiçekleri  etkileyicidir. Güzel gözlü kadınlara iltifat olarak,  gözlerinin cezayir menekşesi gibi  olduğu söylenir. Bir çok şaire ve şarkı sözü yazarına  ilham kaynağı olmuştur.

Cezayir menekşesi yayılıcı olduğundan kontrollü olarak yetiştirilmesi gerekir. Bakım istemez, zehirli bir bitkidir.  Çelikle ve kökten bölme ile üretilir. 

Alaca yapraklı cezayir menekşesi / kültür.  ( Vinca major ' Variegata' )

Cezayir menekşesi bitkisinin çiçeği  ( Vinca major ) 

Yararlandığım kaynaklar:  Ağaçlar ve çalılar - I  ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), İstanbul'un Doğal Çiçekleri ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ),  Vikipedi.

( Not: 'İdam Cezası ve Cezayir Menekşesi' başlıklı yazımı da okuyabilirsiniz. ) 

PANDORA YASEMİNİ ( Pandorea Jasminodes )

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Pandora yasemin ( Pandorea jasminoides ), katalpagiller ( Bignoniaceae ) familyasından, çok yıllık, herdem yeşil ve sarmaşık formlu bir süs bitkisidir. Anavatanı Avustralya'dır. En güzel çiçek açan  sarmaşık türlerinden biri  kabul edilir.   İlkbahar, yaz ve sonbaharda trompet şeklinde, demet halinde, hafif kokulu, boğazının iç kısmında koyu pembe renkli bir halka bulunan beyaz renkli çiçek açar. Yaprakları bileşik, parlak yeşil renkli ve gösterişlidir. Alaca yapraklı çeşitleri de vardır.

Pandora yasemini sarmaşığının  çiçeği 

Pandora yasemini, çiçeği gibi yaprağı da güzel olan bir sarmaşıktır. 

Pandora yasemini zeytingiller ( oleaceae ) familyasından değildir, yani  gerçek bir yasemin ( jasminum ) türü değildir . Yasemin çiçekleri koktuğu için, adına yasemin denir.   Eskiden tecoma cinsinden sayıldığı için, 'Tecoma jasminoides' de denir. Diğer bir adı da 'Bignonia jasminoides' dir.

Pandora yasemini, adını Antik Yunan efsanelerinde geçen ve içinde kötülüklerin bulunduğuna inanılan sihirli bir kutudan ( Pandora'nın Kutusu ) almıştır.
Efsaneye göre;  Prometheus, Tanrı Zeus'tan gizlice ateşi çalmış ve insanlığa vermiştir.  Bu duruma çok öfkelenen Zeus, önce Prometheus'u çok ağır bir şekilde cezalandırır ( Zincire vurdurur, ciğerini defalarca  kartallara yedirir, sonrada ölünceye kadar ayaklarına zincir vurdurur ). Zeus, bununla da kalmaz  insanlardan da intikam almak istemektedir, bu yüzden Pandora'yı yaratır. Pandora, Antik  Yunan'da ilk kadın olarak kabul edilir. Zeus ve  tanrıçalar çok güzel olan Pandora'yı bir kutu ile  Prometheus'un  ikizi olan Epimetheus'a gönderirler. Pandora'nın güzelliğinden büyülenen Epimetheus hemen onunla evlenir. Kutuyu  açmasını Pandora'nın kulağına fısıldayan Zeus'un, artık insanlardan intikam alma zamanı gelmiştir. Zeus'un isteği ile kutuyu açan Pandora, insanlık arasında mutsuzluğu  salıvermiştir. Böylece kötülükler dünyaya ve insanlığa yayılmıştır.
Bitkiyi ilk tanımlayan Fransız botanikçi Edouard Spach, 1840 yılında tohumlarından dolayı bitkiye böyle bir ad vermeyi uygun bulmuştur.

Pandora yasemini harika çiçekler açan  bir sarmaşıktır.  

Biz tekrar çiçeğimize dönecek olursak. Pandora yasemini ılıman iklimlerde yetişen bir bitkidir, dona karşı kısmen dayanıklıdır. Güneşli ve yarı gölge  yerleri ve nemli, drenajı iyi verimli  toprakları sever. Büyük saksılarda balkon ve iç mekanlarda da yetiştirilir. Ancak çok fazla büyüdüğü için,  daha çok  bahçelerin giriş kapılarına ve pergola gibi yerlere dikilmesinde yarar vardır. Tohumdan ve çelikle üretilir.

Pandora yasemini  ( Pandorea jasminoides )  

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Kaynaklar : Vikipedi. 

AĞAÇ BAMYASI ( Araujia )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Yurdumuzda  ağaç bamyası olarak tanınan  Araujia sericifera, zakkumgiller ( Apocynaceae ) familyasının  arujya ( araujia ) cinsine mensup,  çok yıllık, sarmaşık formlu  bir bitkidir. Anavatanı Güney Amerika'dır ( Peru, Arjantin, Brezilya ve Uruguay ). Çan şeklinde, beyaz ya da soluk pembe renkli çiçek açar.  Çiçekleri gece güzel koktuğu için, dünyaya süs bitkisi olarak yayılmıştır.  

Ağaç bamyası bitkisi  ve çiçeği 

Ağaç bamyasının, bildiğimiz bamya ile uzaktan yakından bir ilgisi yoktur.  Ancak armut şeklindeki meyveleri bamyayı andırır ve tam olgunlaşmadan, ceviz büyüklüğüne gelince toplanarak sebze olarak yenilir. Özellikle etli dolması ve kızartması  yapılır.  Bitkinin diğer kısımları  zehirli olduğu için yenmez.

Ağaç bamyası ( arujya )  meyveleri

Bamya  bitkisi ( Abelmoschhus esculentus ).
( Ebegümecigiller ( Malvaceae ) familyasından, tekyıllık  ve otsu bir bitki olan bamya ( Abelmoschhus esculentus ) ile   ağaç bamyası ( Araujia sericifera ) arasında, isim dışında bir yakınlık yoktur. )  

Aslında kendi kendini tozlayabilen bir bitki olan ağaç bamyasının ( araujia ) tozlaşmasında, güveler de önemli rol oynar. Bu nedenle arujya  'güve otu', 'güve asması' adları ile de tanınır.  Mesane çiçeği, zalim bitki, bu bitkiye verilen diğer adlarından bazılarıdır.

Ağaç bamyasının  tozlaşması çoğu zaman  güveler tarafından olmaktadır. 

Ağaç bamyasının tohumları kanatlıdır,  meyvesi tam olgunlaştığı zaman çatlar ve içindeki çok fazla  tohum uçarak hızla etrafa yayılır. Bu nedenle, bazı ülkelerde araujia zararlı ve istilacı bitkiler arasında kabul edilmiştir.

Ağaç bamyası meyvesinin iç kısmı. 

Arujya ( araujia ), ılıman iklimlerde yetişen bir bitkidir. Güneşli veya yarı gölge yerleri ve organik madde bakımında zengin, nemli toprakları sever.  Soğuğa kısmen  dayanıklıdır ( - 7, 8 derece ).  Boyu 10 metreye kadar uzayabilir ve sarıldığı ağaçları kurutabilir. Çiçekleri, böcek kapan gibi bazı böcekleri hapsederek ölümüne neden olduğu için adına zalim zalim asma denir. Genel olarak tohumdan yetiştirilenler ikinci yıldan itibaren meyve vermektedir,  yerini severse  ilk yılda meyve verir. 
Ağaç bamyası, tohumla ve çelikle  üretilmektedir.

Ağaş bamyası ( Araujia sericifera )  tohumu 

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )
  meyvesi ve olgunlaşmış tohumları 

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası bitkisinin  çiçek tomurcuğu. 

Ağaç bamyası kelebekleri kendine çeker. 

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyasına konan  kelebekleri yakalamaya çalışan  kedim. 

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası bitkisinin  üçgen şeklindeki yaprağı. 

Güve ve ağaç bamyası.

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Kaynaklar: Wikipedia 

SELLUKA ÇİÇEĞİ ( Vigna )

Sellukanın gözyaşları. ( Yağmurdan sonra ).

Adına İzmir sarmaşığı / asması  da denilen Selluka,  İzmir ile özdeşmiş, çiçekleri hoş kokulu, çok yıllık  bir bitkidir.   Çoğu zaman  şehirlerimizi tanıtırken, eski halinden   söz edilir. Bu nedenle Eski İzmir'den bahsederken,  selluka kokan  konaklarından, behçeli evlerden söz etmeden olmaz.   Günümüzde bahçeli evlerin, konakların yerini apartman dairelerinin almasıyla birlikde, maalesef komşuluk ilişkileri gibi selluka çiçekleri de artık  unutulmaya yüz tutmuştur.   Amerika kökenli bu bitkinin  İzmir'e ne zaman ve nereden geldiği ise  bilinmemektedir ( Girit adasından geldiği tahmin edilmektedir ). 

Selluka ( Vigna caracalla ), baklagiller ( Fabaceae ) familyasından, çok yıllık, hoş kokulu çiçekli, sarılıcı bir bitkidir. Cins adı İtalyan botanikci Dominicus  Vigna ( ( 1581 - 1647 ) izafeten verilmiştir.  Salyangoz ya da tirbuçun şeklindeki çiçekleri, gökkuşağı gibi çok renklidir ( beyaz, mor, lila, sarı, kırmızı, turuncu renkli ). Yazın ve sonbaharda çiçek açar. Eskiler bu çiçeğe  'zülf - ü aruz'  ( sevgilinin perçemi ) denirmiş. Dünya da ise; tirbuşun asması, bağ salyangozu, salyangoz asması, keşiş bağırsağı gibi adlarla tanınmaktadır.  

Selluka, fasulye bitkisine benzer, hızlı büyür ve  destek ister. Zamanla gövdesi ağaçlaşarak asmaya dönüşür.  Anavatanı Güney Amerika ( Venezuella ) dır. Tropikal ve astropikal iklimlere özgüdür. Yurdumuzun Akdeniz ve Ege bölgeleri bu bitkinin  yetişmesine oldukca  uygundur. Daha soğuk yerlerde, derin ve büyük saksılara dikilerek yetiştirilir. Ülkemizde kışın yapraklarını dökmektedir.  Toprak bakımından geçirimli, verimli ve nemli toprakları yeğler. Sıcaklık durumuna göre, sonbahar ya da ilkbaharda derin bir şekilde budanması gerekir.  Soğuğa karşı hassastır, dondan korunması gerekmektedir. Selluka tozlaşmasını karıncalar vasıtasiyle yapar. Bu nedenle bitki üzerindeki karıncalara  dokunmamak gerekir. Aksi halde tohum vermez. 
Selluka için güneş çok önemlidir, gölge yerlerde çiçeği güzel olmaz, fazla sulama ise köklerinin çürümesine neden olmaktadır.
Selluka, tohumdan ve çelikle üretilir. Tohumların kabuğu sert olduğundan zımparalanarak inceltilir ve çok sıcak olmayan ( 40 derece )  suda bir gün   bekletildikten sonra  ekilir.  Yetiştirilmesi çok kolay olmayan, hassas bir sarmaşıktır. Zehirli bir bitkidir. 

Selluka - tohum kapsülü ( Vigna caracalla ) 

1990 yılında İzmir'e geldiğimde, Hatay semtinde ara sıra alış veriş yaptığım  'Büyük Selluka' adında bir market vardı, şimdi  duruyor mu bilmiyorum. Selluka adını ilk defa o zaman duymuştum. 
Selluka'nın, eskiden İzmir'de çok yetiştirilen bir çiçek olduğunu öğrenince, nasıl bir bitki olduğunu merak ederek fidanını satın almıştım.  Ancak, bilmediğim için fazla  suladığım için  kökleri çürüdüğünü  için kurumuştu. Bu yıl bahçemde  yetiştirdiğim  sellukalarım çok güzel  gelişti  ve muhteşem çiçekler  açtılar.  Gerçekten çok güzel bir çiçekmiş, hele kokusu çok hoş, insanı mest ediyor. İzmir'le özdeşmiş bu çiçeği, özellikle bahçesi olanlara  tavsiye ederim. Büyük saksılarda da yetişiyor. 

2006 yılında, 'Kemeraltı Esnaf Derneği'  düzenlediği bir kampanya ile İzmirlilere selluka tohumu dağıtmıştı. Bu  çiçeğinin eskisi gibi  İzmir'in sembolü olmasını amaçlayan bu kampanya, umarız başarılı olur ve İzmirliler  eskisi gibi bahçelerinde selluka çiçekleri kokan evlerde oturur.

Selluka çiçekleri ( Vigna caracalla ): 

Selluka çiçeği ( Vigna caracalla )

Eskilerin zülf - aruz, sevgilinin perçemi dedikleri selluka çiçeği

Bir adı da İzmir sarmaşığı olan selluka çiçeği
( Vigna caracalla )

Selluka çiçeği ya da İzmir sarmaşığı ( Vigna caracalla )

Selluka çiçeği ( Vigna caracalla ) 

Selluka çiçeği ( Vigna caracalla )

Selluka çiçeği ( Vigna caracalla )

Selluka elma ağacını çok sevdi.

Selluka çiçeği ( Vigna caracalla )

Selluka çiçeği ( Vigna caracalla )

Selluka çiçeği ( Vigna caracalla ) 

Salyangoz çiçeği de denilen selluka çiçeği
( Vigna caracalla ) 

Selluka çiçeği ( Vigna caracalla )

Selluka çiçeği ( Vigna caracalla )

İzmir sarmaşığı ya da selluka çiçeği ( Vigna caracalla ) 

                                  SÜMBÜL FASULYE ( Lablab purpureus veya Vigna aristata )

Sümbül fasulye ( Lablab purpureus ya da Vigna aristata )

Sümbül fasulye ya da Lablap fasulye ( Lablab purpureus ya da, Vigna aristata). Halk arasında Selluka ile karıştırılan bir fasulye türüdür. Ülkemizde süs bitkisi olarak yetiştirilir, tek yıllıktır.  Selluka ile uzaktan akrabadır. 
Sümbül fasulye tek yıllık bir bitkidir, gövdesi ve çiçekleri  mor renklidir, meyveleri ve yaprakları  bazı ülkelerde suyu birkaç kez değiştirilerek yenir.