PEMBE TROMPET SARMAŞIĞI ( Podranea )

Pembe trompet sarmaşığı ( Podranea ricasoliana ) 

Pembe trompet sarmaşığı, katalpagiller  ( Bignoniaceae ) familyasının podranea cinsine mensup, çok yıllık, herdem yeşil, odunsu gövdeli bir bitkidir. Daha önce tecoma cinsindendir. Çiçekleri ve yaprakları güzel olduğu için dünyada  yaygın olarak süs bitkisi olarak yetiştirilir. Podranea, pembe renkli acem borusu, Zimbabve sarmaşığı gibi adlarla da bilinir. Anavatanı Güney Afrika'dır, Afrika ve Amerika'da doğal olarak yetişmektedir. Bazı ülkelerde istilacı kabul edilir.  

Katalpagillerin yurdumuzda doğal olarak yetişen türü yoktur. Ancak bazı türleri park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. ( Acem borusu - Campsis radicans, Sigara ağacı / katalpa - Catalpa bignonioides, Jakaranda - Jacaranda mimosifolia, Huni çiçeği / Tekomaria - Tecomaria capensis ) 

Bilimsel adı Podranea ricasoliana olan pembe trompet sarmaşığı, tropikal ve subtropikal  iklimlerde yetişmektedir.  Akdeniz iklimi görülen ülkeler için idealdir. Yurdumuzun Akdeniz ve Ege bölgelerinin kıyı kısımlarında yaygın olarak park ve bahçelerde süs bitkisi olarak  yetiştirilmektedir.  

Önemli bir peyzaj bitkisidir, pergola, çit ve çardaklara sardılır. Yaz aylarında ve sonbaharda dalların uçlarında salkımlar halinde trompet / boru şeklinde, pembe renkli, güzel kokulu ve gösterişli  çiçekler açar. Çiçekler iki dudaklıdır, üst dudak 2, alt dudak 3 lopludur, boğaz kısmı beyazımsıdır.  Herdem yeşil, kenarları tırtıklı birleşik yapraklıdır. Gövde ve dallarındaki kökcüklerle 10 metreye kadar tırmanabilir, desteğe ihtiyacı vardır. Meyve, bol tohumlu silindirik bir kapsüldür.

Pembe trompet sarmaşığı çiçek ve yaprağı   

Pembe trompet sarmaşığı güneşli yerleri ve geçirimli, verimli  toprakları sever, soğuğa kısmen dayanıklıdır ( - 5 ), yazın  düzenli  sulama ister. Hızlı büyür, fazla uzayan dallarına budanarak form verilir.  Fazla bakım istemez, tohumla ve çelikle üretilir.

Galeri: 

Pembe trompet sarmaşığı ( Podranea ricasoliana )

Pembe trompet sarmaşığı ( Podranea ricasoliana )

Pembe trompet sarmaşığı ( Podranea ricasoliana )

Kaynaklar: Wikipedia 
 

ACEM BORUSU ( Campsis )

Acem borusu ( Campsis radicans ) 

Acem borusu, Kuzey Amerika'ya özgü, 10 - 12  metre  kadar boylanan, odunsu gövdeli bir sarmaşıktır. Süs bitkisi olarak dünyaya yayılmıştır.  Ilıman iklimlerde yetişir. Kışın yapraklarını döker, bileşik ( 9 - 11 yaprakçılı ) yapraklıdır. Yaz aylarında,  salkım halinde,  boru şeklinde,  turuncu - kırmızı  renklerde  gösterişli  çiçekler açar. Çiçekleri kokusuzdur ancak nektar bakımından zengin olduğu için  arı ve kuşları kendine çeker.  Baklaya  benzeyen meyveler, bol tohumlu  uzun bir kapsüldür.  Olgunlaşınca açılır ve tohumları çevreye  yayılır.  Yurdumuza İran ( Acem ) üzerinden geldiği için adına  acem ( İranlı )  borusu denmektedir. Halk arasında çiçeklerinin şeklinden dolayı trompet sarmaşığı, boru çiçeği de denir.

Botanik adı Campsis radican'dır ( Bignoniaceae familyasından ).   Cins adı latince  'kavisli', tür adı ise 'köklenici' anlamına gelmektedir.   

Campsis grandiflora, adında anlaşılacağı gibi daha büyük çiçeklidir, fazla boylanmaz, anavatanı Çin ve Japonya'dır. Çok yaygın değildir. 

Acem borusu, çiçek ve meyve
( Campsis radicans )

Acem borusu,  güneşli - yarı gölge yerlerde ve geçirimli, humus bakımından zengin, nemli toprakları sever.  Sıcağa ve kuraklığa dayanıklıdır, soğuğu fazla sevmez.  Hava kökleri vasıtasıyle ağaçlara duvarlara tırmanır. Yer altı kökleri ile çevresine yayılır, bu nedenle özellikle boru geçen yerlere dikilmemelidir. Daha çok bahçe kapılarına, çardaklara, kötü görünen yerlere, pergolelere ve kuruyan ağaçlara sardırılır. Balkon ve teraslarda, büyük saksılarda da yetişir. Fazla bakım istemez, zaman zaman  fazla uzayan, kötü görünen  dallarını budamak gerekir. Yurdumuzun kıyı bölgeleri için uygundur. Tohumla, çelikle ve daldırma ile  üretilir. 

Acem borusu ( Campsis radicans )
Çiçek 

Acem borusu ( Campsis radicans )
Çiçek ve yaprak 

Acem borusu ( Campsis radicans )
Çiçek

Acem borusu ( Campsis radicans )

Acem borusu, Ordu

Acem borusu( Campsis radicans )

Acem borusu ( Campsis radicans )

Acem borusu ( Campsis radicans )
Meyve ve tohum 

Acem borusu çiçekleri ( Campsis radicans )

Kaynaklar: Ağaçlar ve çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Sevgili Bahçem ( Nejat Ebcioğlu ). Wikipedia 

CEZAYİR MENEKŞESİ ( Vinca )

Büyük cezayir menekşesi ( Vinca major )

Cezayir menekşesi ( vinca ), zakkumgiller ( Apocynaceae ) familyasından,  çalımsı ve otsu bir bitki cinsidir. Anavatanı Avrupa ve Asya kıtasıdır.  Sekiz kadar  türü vardır, Türkiye'de  V. herbacea, V. ıspartensis, V. major, V. minor ve V. soneri doğal yayılışı vardır.   Bunlardan 'Vinca major' ve Vinca minor süs bitkisi olarak da yetiştirilir. Çok fazla kültür çeşitleri vardır. 

Büyük cezayir menekşesi ( Vinca major ), herdem yeşil, yarı çalı formunda  sürünücü bir bitkidir.  Pervane şeklindeki  çiçekleri beş parçalı olup  menekşe renklidir.  İlkbahar ve sonbaharda çiçek açar. Süs bitkisi olarak yetiştirilir. İyi bir yer örtücüdür. Asma saksılarda da yetiştirilir.

Küçük cezayir menekşesi   ( Vinca Minor )

Vinca major, Cezayir'ın kurtuluş mücadelesini anlatan  bir çok şarkı ve şiir yazarına ilham kaynağı olmasından dolayı, adına cezayir menekşesi denir.  Bir adı da 'ölüm çiçeği' dir. 

Bikir çiçeği, Otsu cezayir menekşesi ( Vinca herbacea )

Cezayir menekşesi iyi bir yer örtücüdür, sürgünleri kök atarak yayılır.  Bazı kültür formlarının yaprakları alacalı, çiçekleri kırmızı renkli ve  katmerlidir. Toprak bakımından secici olmamakla beraber verimli toprakları ve nemli,  gölge yerleri  sever. Soğuğa ve sıcağa  dayanıklıdır.  Soluk mavi renkli çiçekleri  etkileyicidir. Güzel gözlü kadınlara iltifat olarak,  gözlerinin cezayir menekşesi gibi  olduğu söylenir. Bir çok şaire ve şarkı sözü yazarına  ilham kaynağı olmuştur.

Cezayir menekşesi yayılıcı olduğundan kontrollü olarak yetiştirilmesi gerekir. Bakım istemez, zehirli bir bitkidir.  Çelikle ve kökten bölme ile üretilir. 

Alaca yapraklı cezayir menekşesi / kültür.  ( Vinca major ' Variegata' )

Cezayir menekşesi bitkisinin çiçeği  ( Vinca major ) 

Yararlandığım kaynaklar:  Ağaçlar ve çalılar - I  ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), İstanbul'un Doğal Çiçekleri ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ),  Vikipedi.

( Not: 'İdam Cezası ve Cezayir Menekşesi' başlıklı yazımı da okuyabilirsiniz. ) 

PANDORA YASEMİNİ ( Pandorea Jasminodes )

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Pandora yasemin ( Pandorea jasminoides ), katalpagiller ( Bignoniaceae ) familyasından, çok yıllık, herdem yeşil ve sarmaşık formlu bir süs bitkisidir. Anavatanı Avustralya'dır. En güzel çiçek açan  sarmaşık türlerinden biri  kabul edilir.   İlkbahar, yaz ve sonbaharda trompet şeklinde, demet halinde, hafif kokulu, boğazının iç kısmında koyu pembe renkli bir halka bulunan beyaz renkli çiçek açar. Yaprakları bileşik, parlak yeşil renkli ve gösterişlidir. Alaca yapraklı çeşitleri de vardır.

Pandora yasemini sarmaşığının  çiçeği 

Pandora yasemini, çiçeği gibi yaprağı da güzel olan bir sarmaşıktır. 

Pandora yasemini zeytingiller ( oleaceae ) familyasından değildir, yani  gerçek bir yasemin ( jasminum ) türü değildir . Yasemin çiçekleri koktuğu için, adına yasemin denir.   Eskiden tecoma cinsinden sayıldığı için, 'Tecoma jasminoides' de denir. Diğer bir adı da 'Bignonia jasminoides' dir.

Pandora yasemini, adını Antik Yunan efsanelerinde geçen ve içinde kötülüklerin bulunduğuna inanılan sihirli bir kutudan ( Pandora'nın Kutusu ) almıştır.
Efsaneye göre;  Prometheus, Tanrı Zeus'tan gizlice ateşi çalmış ve insanlığa vermiştir.  Bu duruma çok öfkelenen Zeus, önce Prometheus'u çok ağır bir şekilde cezalandırır ( Zincire vurdurur, ciğerini defalarca  kartallara yedirir, sonrada ölünceye kadar ayaklarına zincir vurdurur ). Zeus, bununla da kalmaz  insanlardan da intikam almak istemektedir, bu yüzden Pandora'yı yaratır. Pandora, Antik  Yunan'da ilk kadın olarak kabul edilir. Zeus ve  tanrıçalar çok güzel olan Pandora'yı bir kutu ile  Prometheus'un  ikizi olan Epimetheus'a gönderirler. Pandora'nın güzelliğinden büyülenen Epimetheus hemen onunla evlenir. Kutuyu  açmasını Pandora'nın kulağına fısıldayan Zeus'un, artık insanlardan intikam alma zamanı gelmiştir. Zeus'un isteği ile kutuyu açan Pandora, insanlık arasında mutsuzluğu  salıvermiştir. Böylece kötülükler dünyaya ve insanlığa yayılmıştır.
Bitkiyi ilk tanımlayan Fransız botanikçi Edouard Spach, 1840 yılında tohumlarından dolayı bitkiye böyle bir ad vermeyi uygun bulmuştur.

Pandora yasemini harika çiçekler açan  bir sarmaşıktır.  

Biz tekrar çiçeğimize dönecek olursak. Pandora yasemini ılıman iklimlerde yetişen bir bitkidir, dona karşı kısmen dayanıklıdır. Güneşli ve yarı gölge  yerleri ve nemli, drenajı iyi verimli  toprakları sever. Büyük saksılarda balkon ve iç mekanlarda da yetiştirilir. Ancak çok fazla büyüdüğü için,  daha çok  bahçelerin giriş kapılarına ve pergola gibi yerlere dikilmesinde yarar vardır. Tohumdan ve çelikle üretilir.

Pandora yasemini  ( Pandorea jasminoides )  

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Kaynaklar : Vikipedi. 

AĞAÇ BAMYASI ( Araujia )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Yurdumuzda  ağaç bamyası olarak tanınan  Araujia sericifera, zakkumgiller ( Apocynaceae ) familyasının  arujya ( araujia ) cinsine mensup,  çok yıllık, sarmaşık formlu  bir bitkidir. Anavatanı Güney Amerika'dır ( Peru, Arjantin, Brezilya ve Uruguay ). Çan şeklinde, beyaz ya da soluk pembe renkli çiçek açar.  Çiçekleri gece güzel koktuğu için, dünyaya süs bitkisi olarak yayılmıştır.  

Ağaç bamyası bitkisi  ve çiçeği 

Ağaç bamyasının, bildiğimiz bamya ile uzaktan yakından bir ilgisi yoktur.  Ancak armut şeklindeki meyveleri bamyayı andırır ve tam olgunlaşmadan, ceviz büyüklüğüne gelince toplanarak sebze olarak yenilir. Özellikle etli dolması ve kızartması  yapılır.  Bitkinin diğer kısımları  zehirli olduğu için yenmez.

Ağaç bamyası ( arujya )  meyveleri

Bamya  bitkisi ( Abelmoschhus esculentus ).
( Ebegümecigiller ( Malvaceae ) familyasından, tekyıllık  ve otsu bir bitki olan bamya ( Abelmoschhus esculentus ) ile   ağaç bamyası ( Araujia sericifera ) arasında, isim dışında bir yakınlık yoktur. )  

Aslında kendi kendini tozlayabilen bir bitki olan ağaç bamyasının ( araujia ) tozlaşmasında, güveler de önemli rol oynar. Bu nedenle arujya  'güve otu', 'güve asması' adları ile de tanınır.  Mesane çiçeği, zalim bitki, bu bitkiye verilen diğer adlarından bazılarıdır.

Ağaç bamyasının  tozlaşması çoğu zaman  güveler tarafından olmaktadır. 

Ağaç bamyasının tohumları kanatlıdır,  meyvesi tam olgunlaştığı zaman çatlar ve içindeki çok fazla  tohum uçarak hızla etrafa yayılır. Bu nedenle, bazı ülkelerde araujia zararlı ve istilacı bitkiler arasında kabul edilmiştir.

Ağaç bamyası meyvesinin iç kısmı. 

Arujya ( araujia ), ılıman iklimlerde yetişen bir bitkidir. Güneşli veya yarı gölge yerleri ve organik madde bakımında zengin, nemli toprakları sever.  Soğuğa kısmen  dayanıklıdır ( - 7, 8 derece ).  Boyu 10 metreye kadar uzayabilir ve sarıldığı ağaçları kurutabilir. Çiçekleri, böcek kapan gibi bazı böcekleri hapsederek ölümüne neden olduğu için adına zalim zalim asma denir. Genel olarak tohumdan yetiştirilenler ikinci yıldan itibaren meyve vermektedir,  yerini severse  ilk yılda meyve verir. 
Ağaç bamyası, tohumla ve çelikle  üretilmektedir.

Ağaş bamyası ( Araujia sericifera )  tohumu 

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )
  meyvesi ve olgunlaşmış tohumları 

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası bitkisinin  çiçek tomurcuğu. 

Ağaç bamyası kelebekleri kendine çeker. 

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyasına konan  kelebekleri yakalamaya çalışan  kedim. 

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası bitkisinin  üçgen şeklindeki yaprağı. 

Güve ve ağaç bamyası.

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Ağaç bamyası ( Araujia sericifera )

Kaynaklar: Wikipedia