LİMON OTU ( Aloysia )

Limon otu ( Alovsia citrodora ) bitkisinin genel görünümü 

Limon otu ya da Yalancı melisa, mineçiçeğigiller ( Verbenaceae ) familyasından, aromatik yapraklı, egzotik bir  çalıdır. Yaprakları ve çiçeği limon yerine kullanıldığından bahçelerde yetiştirilir. Anavatanı Arjantin ve Şili'dir. 17. yüzyılda İspanyollar ve Portekizliler tarafından Avrupaya getirilmiştir. Bitki daha  önce  boya maddesi olarak kullanılmıştır. Günümüzde daha çok mutfakta, yemeklere ve tatlılara  limon tadı vermek için kullanılmaktadır. Yaprakları taze ve kurutularak kullanılır,  Bitki çaylarına katılır.

Limon otu ayrıca;  İçki ve parfümeride koku verici olarak, tıbbi çay olarak kullanılır. Peyzaj düzenlemelerinde ve  süs bitkisi olarak da  yetiştirilir.     

Botanik adı: Aloysia citrodora =A. triphylla = Lippia citriodara'dır. Tür adı 'limon kokulu' demektir. Halk arasında yalancı melisa da denilen bu bitkiyi, Melissa officinalis ile karıştırmamak gerekir.   

Aloysia( aloysia ), ilkbahardan sonbahara kadar beyaz / pembe renkli  çiçekler açar. Ancak, çiçekleri küçük ve gösterişsizdir.  Yaprağı hayıt yaprağına benzer,  dar ve mızrak şeklindedir.  Dokunulunca limon gibi bir koku yayar. 

Limon otu / çalısı  ılıman iklimlerde yetişir ve  güneşli yerleri sever (  yarı gölge  yerlerde de yetişir ). Toprak bakımıdan seçici değildir, hafif kumlu, verimli, geçirimli ve nemli  toprakları yeğler. Su ihtiyacı normaldır, kuraklığa dayanır. Kışın sıcak geçen yerlerde yaprağını dökmez. Karasal iklim görülen yerlerde saksıda ( aydınlık yerlerde  ) yetiştirilir.

Aloysya ( aloysia ), fazla bakım istemez, hastalıklara dayanıklı bir bitkidir. İlkbaharda derin bir şekilde  budanır, çiçeklerini  açtıktan sonra ise  dalların uc kısmı budanır.  Tohumla ve  çelikle üretilir.    

Limon otu bitkisinin genel görünümü:

Limon otu bitkisinin  yaprağı 

Halk arasında Aloysia citrodor'ya Limon otu ya da Yalancı melisa denir 

Limon otu - çiçeği  ( Aloysia citrodora ) 

Kaynaklar: Vikipedi 

 

KAN ÇİÇEĞİ ( Kırmızı Hevhulma )

Kan çiçeği / Kırmızı hevhulma  ( Lythrum salicaria ) 

Bir adı da kırmızı hevhulma olan kan çiçeği, yurdumuzda doğal olarak yetişen tıbbi bir bitkidir.  Çiçekleri güzel olduğu için süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Ayrıca yaprakları pişirilerek  yenmektedir. Ancak, bazı araştırmalar bitkinin çinko ( Zn ) biriktirdiğini belirtiyor, bu nedenle yenmesi tehlikeli olabilir.  Çiçekleri ise  gıda boyası yapımında kullanılır.  

Habitatı ( yaşam ortamı ) dere kıyıları, bataklıklar  ve ıslak alanlardır. Yaz aylarında morumsu kırmızı renkli çiçekler açar. Çiçek kurulu dik, yoğun çiçekli ve başak formundadır.  Cins adı, Eski Yunanca 'kanlı' ( Cinsin çiçek rengini işaret eder. ) anlamına gelir. Bu nedenle adına kan çiçeği denir.  Tür adı oln salicaria ise, söğüt ( salix ) yapraklı  anlamına gelir.

Kan çiçeği - çiçeği  ( Lythrum salicaria ) 

Bilimsel adı Lythrum salicaria  olan kan çiçeği, Aklarotugiller  ( Lythraceae ) familyasından, çok yıllık ve  otsu bir bitkidir. Asya ve Avrupa kıtalarına özgüdür.  Hızlı ve dikine büyür, bazen boyu 2 m. yi geçer, soğuğa  dayanıklıdır. Yaprakları mızraksı, sapsız ve tüylüdür, çiçek açtıktan sonra  parlak kırmızı bir renge döner. 

Kan çiçeği, eski çağlardan  beri  tıbbi amaçla kullanılmıştır.  Bitkinin kurutulan çiçek, yaprak ve sap kısımları ( ekstrakt / bitki özü )  ishal, diş eti kanamaları, dizanteri,  kronik bağırsak nezlesi, mide ağrıları, hemoroidler, egzama gibi bir çok  hastalığın tedavisinde kullanılmıştır. 

Kan çiçeği  güneşli,  yarı gölge  yerleri sever . Ağır ( killi ), hafif kumlu ve  tınlı  topraklarda yetişir.  Tohumla ürer. 

Kan çiçekleri ( Fotoğraflar Piraziz / Giresun'da çekilmiştir. ) :

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 
Erselik çiçeklidir, yani erkek ve dişi organlar ayni çiçek üzerinde bulunur. 

Kan çiçeği / Kırmızı hevhulma  ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği - yaprağı ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ya da  Kırmızı hevhulma  ( Lythrum salicaria ) 
( Çekildiği yer: Piraziz ( Giresun ) 

LATİN ÇİÇEĞİ ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği. kabak gibi sürünücü  ve yayılıcı bir bitkidir. Anavatanı Latin Amerika ( Güney Amerika ) olduğu için, adına latin çiçeği denir. Çok yıllık olmasına rağmen, genellikle  tek yıllık olarak, mevsim çiçeği olarak yetiştirilir. Dondan korunursa  baharda tekrar yeşerir. Tadı su teresini andırdıği için, halk arasında 'Frenk teresi' de denir. 

Tropaeolum ( Tropaeolaceae / latinçiçeğigiller familyasından   ) cinsinin, Güney Amerika'nın And Dağları'nda yetişen 40 kadar türü bulunmaktadır. Bunlardan Tropaeolum  majus, çiçekleri güzel olduğu için süs bitkisi olarak  dünyanın bir çok bölgesine yayılmıştır.  Çok fazla varyetesi ( çeşidi )  yetiştirilmiştir.   

Latin çiçeği, yaz aylarından sonbahara kadar  parlak, sarı, turuncu ve kırmızı renklerde  ve  gösterişli çiçekler açar. Yapraklar iri, uzun saplı, yeşil renkli ve daire şeklinde olup, dekoratiftir. Kapsül şeklindeki meyvenin içinde, fasulyeye benzeyen üç tohum bulunur. 

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Tropaeolum majus, yenilebilir çiçekler arasında en popüler olandır.  Ayni zamanda tıbbi ( medikal )  bir bitki olduğundan çok yararlıdır. Bitkinin çiçek ve yaprakları çiğ olarak yenir, salataları süslemede kullanılır,  yapraklarından çorba yapılır.  Meyvesi  ( tohumu )  kapari  gibi değerlendirilir.   A ve C vitamini bakımında zengindir, antibiyotik özellik gösteri. 

Latin çiçeği sebzelerin arasına  dikilirse, onları haşerelere karşı korur. 

Latin çiçeği güneşli ve yarı gölge yerleri ve nemli toprakları sever. Fazla sıcağa dayanamaz, gölge yerlerde ise  daha az çiçek açar.  Toprak bakımından seçici değildir. Geçirimli  ve nemli toprakları sever.  Hem bahçede, hem  saksıda yetişir. Hızlı büyüdüğü ve  çok  dallandığından, güzel görünmesi için ara sıra  budanması gerekir.

 Latin çiçeği tohumdan yetiştirilir, çoğu zaman dökülen tohumlarından biter. Fazla bakım istemez, en kolay yetişen çiçeklerden biridir. 

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Meyve / tohum kapsülü  ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Kaynaklar: Vikipedi 

EKŞİYONCA ÇİÇEKLERİ ( Oxalis )

Mor süs yoncası ( Oxalis triangularis 'Purpurea'  )

Oxalis türlerine   genel olarak ekşiyonca ya da sahte yonca  denir.  Ekşiyoncagiller ( oxalidaceae ) familyasını oluşturan yaklaşık 1000 bitki türünden   800'ü  oxalis cinsindendir.   Anavatanı Güney Afrika ve Güney Amerika'dır. Kutuplar dışında hemen hemen dünyanın her yerinde yetişirler.  Bazı  türleri  süs bitkisi olarak  da yetiştirilmektedir.  Ayrıca çok sayıda hibrit ve varyeteleri üretilmiştir.

Ekşiyonca ( oxalis ) türlerinin  çoğu otsu ve  soğanlıdır. Bir çok oxalis türünün  yaprakları,  yem bitkisi olarak ekilen yoncaya ( medicago sativa ) çok  benzediği için bu ad verilmiştir. Aslında bu  bitkiler arasında hiç bir akrabalık yoktur. Yonca türleri  baklagiller ( fabaceae ) familyasındandırlar. Bu nedenle ekşiyonca  türlerine sahte yonca da denir.

Ekşiyonca türleri  genel olarak beyaz, pembe ve sarı renkli çiçeklidir.  Geceleri ve güneş olmadığı zaman çiçekleri kapanır. Bu nedenle  'uyku çiçeği'  de  denir. Yaprak şekilleri, renkleri türlerine ve bulundukları yere göre farklılıklar  göstermektedir. Yeşil, mor ve alacalı yapraklı  olanlar vardır

Ekşiyonca çiçeklerinin   yetiştirilmesi  kolaydır, fazla bakım istemezler. Güneşli ve yarı gölge yerleri ve nemli  humusca zengin  toprakları severler. Yazın bol sulanmalı ve direk güneşten korunmalıdır.
Zehirsizdirler,  yaprak ve yumruları  yenir,  tadı ekşidir. Soğanla ve tohumla üretilir, yayılıcıdırlar.

Süs bitkisi olarak yetiştirilen bazı ekşiyonca türleri şunlardır.

- Mor  Ekşiyonca Çiçeği  / Aşk Çiçeği ( Oxalis triangularis 'Purpurea' ):  Bu bitkinin mor renkli olan  yaprakları uzun saplı ve  üç parçalıdır. Açık pembe renkli  çiçek  açar.  Çiçeklerinden çok  yaprakları güzel olduğu için  yetiştirilir. Geceleri çiçek ve yaprakları kapanır.

Mor ekşiyonca ( Oxalis triangularis 'Purpurea' )

Mor ekşiyonca çiçeği / yaprak.

Yağışlı ve kapalı havalarda süs yoncalarının çiçekleri  kapanır.

-  Koca Ekşiyonca Çiçeği  ( Oxalis Pes-caprae ): Sarı renkli çiçekleri güzeldir.  Bazı çeşitlerinin çiçekleri ise  katmerlidir. Fazla soğuğu ve sıcağı sevmez. Soğanlarından kendi ürer, yayılıcı bir türdür. Soğanları ve çiçek sapları yenir.

Uyku çiçeği olarak da bilinen ekşi süs yonca çiçeği ( oxalis ).
Boru şeklindeki çiçekleri gece ve kapalı havalarda kapanır.  

Katmerli sarı ekşiyonca çiçeği  ( Oxalis  pes - caprae )

Sarı  ekşiyonca çiçeği ( Oxalis pes-caprae )

Ekşi sarı yonca çiçeği ( Oxalis pes- caprae var.pleniflora )

Ekşi sarı yonca çiçeği

- Pembe Ekşiyonca Çiçeği ( Oxalis articulata ): Pembe çiçekli bir bitkidir.  Daha çok ağaç diplerine,  yer örtücü olarak  diklir.

Pembe çiçekli ekşi yonca rizom köklü bir bitkidir. 

Pembe yonca çiçeği ( Oxalis articulata )

Oxalis articulata 

- Ekşi Yonca Çiçeği (  Oxalis acetosella ): 30 cm. kadar büyür ve ormanların açık alanlarında, nemli yerlerde yetişen, çok  yıllık  bir bitkidir.   Çiçekleri beyaz renkli olup üzerinde pembe şeritler taşır. Kalp şeklindeki yaprakcıkları orta yerinden katlanır. Nadir olarak kırmızı ya da  menekşe renli formlarına da rastlanılır.  Çiçek sapları ve yaprakları  yenir, limon tadındadır.

Ekşi yonca çiçeği  ( Oxalis acetosella ) 

- Sürünen Ekşiyonca Çiçeği, Sarı ekşiyonca  ( Oxalis corniculata ): Doğal olarak yetişen sürünücü ve yayılıcı  bir bitkidir. Diğer oxalis türlerine aksine  bol tohum verir. Yapraklarının rengi, güneş durumuna göre değişmektedir. Sarı renkli çiçek açar. Yayılıcı bir bitkidir.

Sürünen ekşi yonca, Boynuzlu ekşi tırfıl ( Oxalis corniculata)

Bir adı da sarı ekşiyonca olan oxalis corniculata. 

( Bu yayın son olarak 12. 04. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )

BALON ÇİÇEĞİ ( Platycodon grandiflorus )

                          

Balon çiçeği tomurcuğu ( Platycodon grandiflorus ) 

Botanik adı 'Platycodon grandiflorus' olan balon çiçeği çançiçeğigiller ( Campanulaceae ) familyasına mensup, çok yıllık  otsu bir bitkidir. Çiçek tomurcuğu açmadan önce balon şeklinde şişerek  ilginç bir görüntü oluşturur.  Bu nedenle adına balon çiçeği denir. Cinsinin ( platycodon ) tek türüdür.  Anavatanı Doğu Asya'dır  ( Çin, Japonya, Kore, Rusya ). Çan çiçekleri ( campanula ) ile yakın akrabadır. Daha önce çan çiçeği türleri arasında yer almıştır, adına  'çin çan çiçeği'  de denir.   

Mavi renkli,  yıldız ya da  düz çan şeklinde gösterişli  çiçekler  açar.  Süs bitkisi olarak yetiştirilen  katmerli, pembe, mor  ve beyaz çiçek açan çok fazla  kültür çeşidi yetiştirilmiştir.  Ucu mızrak gibi sivri,  mavi renkli yapraklıdır. Kalın köklüdür ( rizomlu ).  

Balon çiçeği - beyaz renkli ( Platycodon grandiflorus )

Balon çiçeğii  hem saksıda   hem de  bahçe çiçeği olarak  yetiştirilir.  Soğuğa ( - 40  derece   ) dayanıklı bir bitkidir.  Yurdumuzun bütün bölgelerinde  yetiştirilebilir. Kışın toprak üstü kısmı tamamen ölür, ilkbaharda yeniden ortaya çıkar.  
Güneşli, aydınlık yerleri  ve humus bakımından zengin, geçirimli, nemli toprakları  sever.  Kore ve Çin'de bitkinin kökü ve tomurcukları sebze olarak yenir. Kore ve Çin'de köklerinden çay, tatlı, şurup, likör  yapılır. En yaygın sebzelerden biridir, pirinç yemeklerine katılır. Ayni zamanda tıbbi bir bitkidir. Geleneksel Çin tıbbında soğuk algınlığı, öksürük kesici, boğaz ağrısına karşı  kullanılmaktadır. Kikyo denir, yedi sonbahar çiçeğinden biridir. Çiçeği bazı klanların armasıdır.  

Fazla bakım istemez, zahmetsiz bir çiçektir.  Kök parçalarından ve tohumdan üretilir.

Balon çiçeği, ülkemizde pek bilinmese de yenilebilen çiçeklerdendir, balon şeklindeki çiçek tomurcukları ise çoçukların ilgisini çeker. Unutmayalım, yetiştirdiğimiz  her çiçek, her ağaç aynı zamanda çevremize ve doğaya  verdiğimiz değeri gösterir. Evimizi / bahçemizi  çiçeksiz, ülkemizi ağaçsız bırakmayalım. Doğa, ağaç ve çiçek varsa  güzeldir. Bitkileri tanıyalım, sevelim ve koruyalım.

Balon çiçekleri ( Platycodon grandiflorus ): 

Balon çiçeği ( Platycodon grandiflorus )

Balon çiçeği ( Platycodon grandiflorus )

Pembe balon çiçeği ( Platycodon grandiflorus )

Beyaz balon çiçeği (Platycodon grandiflorus )

Balon çiçeği ( Platycodon grandiflorus )

Mavi balon çiçeği

Balon çiçeği ( Platycodon grandiflorus )

Yararlandığım kaynaklar:  Wikipedia

. ( Bu yayın son olarak 25 09. 2022 tarihinde güncellenmiştir. ) 

SÜS SEMİZOTU ÇİÇEĞİ ( Portulaca )

Süs semizotu çiçeği ( Portulacea umbraticola ) 

Süs semizotu çiçeği veya bilimsel adıyla Portulacea umbraticola, semizotugiller ( Portulaceae ) familyasından, kısa ömürlü, tek veya çok yıllık, sukulent bir bitkidir.  İngilizce adı ( Winged purslane ) 'kanatlı semizotu' dur.  Anavatanı Güney Amerika'dır. Tropikal ve ılıman iklimlerde yetişir. Cins adı Latince, 'küçük kapı' anlamında portula dan geldiği kabul edilir.

Süs semizotu çiçeği ( Portulacea umbraticola ), yanlış olarak semiz otu ( Portulacea oleracea )* adı altında  satılmaktadır. Ancak bu bitkinin yaprakları diğer portulaca türlere göre  daha küçük ve geniştir. Çiçekleri ise sarı, pembe ve turuncu arasında değişir ve gösterişlidir. Süs bitkisi olarak satılanlar hibrittir ( hybrid ), 25 cm kadar büyür ve  bulunduğu yere yayılır,  çiçeklerinin ömrü bir günden kısadır. Yağmurlu ve kapalı havalarda çiçek açmaz.  İpek çiçeği  ( Portulaca grandiflora ) gibi populer bir süs bitkisidir. Yukarıda belirttiğim gibi çok fazla hybrid  ( melez )  ve kültivarları  vardır. Kanatlı semizotu, semizotu yapraklı ipek çiçeği, Portulaca  Yubi, Çin şapkası gibi adlarla da bilinirler.    

Katmerli ve iki renkli semizotu çiçeği 
( Portulaca umbraticola / P. Yubi )

Süs semizotu çiçeği,  semizotu ( P. oleracea ) gibi bütün kısımları sebze olarak yenir. Yetiştirilmesi çok kolaydır. İpek çiçeği / kedi tırnağı ( Portulaca grandiflora ) gibi sıcak ve güneşli yerleri sever. Geçirgen ( kumlu ) toprakları sever, sıcağa, tuza  ve kuraklığa dayanıklıdır. Soğuk ve fazla yağışlı yerleri  sevmez.  Fazla sulanırsa kök çürümesi yapar. Yaz boyunca ve sonbaharda  çiçek açar.  Yer örtücü olarak,  kaya bahçelerinde, bordürlerde ve saksıda   yetiştirilir. Tohumla ve gövde çeliği ile  üretilir. Değişik renklerde çiçek açan, yaprakları alacalı, çiçekleri iki renkli ve katmerli olan çeşitleri vardır. 

Semiz otu bitkisi  ( Portulaca oleracea )
Sebze olarak yenen tek yıllık etli yapraklı ( sukulent )  bir bitkidir.   

*Semiz otu veya bilimsel adı ile  Portulaca oleracea, semizotugiller ( Portulacaceae ) familyasından, tek yıllık, sukulent ve otsu  bir bitkidir. Çiçekleri sarı renkli, küçük ve gösterişsizdir. Yaprakları etli ve lezzetlidir, bu nedenle yurdumuzda ve bir çok  ülkelerde  sebze olarak değerlendirilmektedir. Kökeni Ortadoğu ve Hindistan olmakla birlikte, yurdumuzda ve dünyanın bir çok bölgesinde doğallaşmıştır. Yurdumuzda hem kültür olarak hem de yol kenarlarında, bahçelerde doğal olarak yetişmektedir. İçinde en fazla omega -3 bulunan  sebze olduğu kabul edilir. 

İpek çiçeği  ( Portulaca grandiflora )
Semiz otu çiçeği ile akra, populer bir süs bitkisidir. 

Süs semiz otu çiçeği  / Semizotu yapraklı ipek çiçeği 
( Portulaca umbraticola ) 

Katmerli ve iki renkli süs semizotu çiçeği 
 ( Portulaca umbraticola )

İki renkli süs semizotu çiçeği 
( Portulaca umbrraticola )   

Karışık renkli süs semizotu çiçekleri 
( Portulaca umbraticola ) 

Süs semizotu çiçekleri 
( Portulaca umbraticola ) 

Süs semizotu çiçeği / Semizotu yapraklı ipek çiçeği 
( Portulaca umbraticola  ) 

Süs semizotu çiçeği
 ( Portulaca umbraticola  ) 

Kanatlı semizotu da denilen süs semizotu çiçeği
( Portulaca umbraticola ) 

Süs semiz otu çiçeği / tohum kapsülü
( Portulaca umbraticola ) 

Pirpirim de denilen semz otu bitkisi ve çiçeği 
( Portulaca oleracea ) 

Kaynaklar: Wikipedia. Otsu Süs Bitkileri ( Hatice Yılmaz ).