ŞAKAYIK ÇİÇEĞİ ( Poenya )

Ağaç şakayığı ( Paeonia suffruticosa )
Taşbaşı Parkı / Giresun

 

Halk arasında ayı gülü, eşek gülü, bocur, tombak  gibi adlarla da bilinen şakayık ( paeonia  / peonya ), ayıgülü familyasının ( paeoniaceae ) tek cinsi olan 'paeoni' türleri için kullanılan genel bir addır. Asya, Güney Avrupa ve Kuzey Amerika'ya özgüdür.  Bütün dünyada kırk kadar türü vardır. Bazı türleri ağaç (odunsu ) formundadır. 

Şakayık ( paeonia officinalis  ) kökü eskiden sara hastalığının tedavisinde kullanılmış, tıbbi bir bitkidir. Cins adı ( paeonia ) latince ' tanrıları doktoru ' demektir. Bir çok mitolojik hikayeye konu olmuştur. Bu mitlerden birine göre ilaç tanrısı Asklepios, aynı zamanda öğrencisi olan Paeonia'yı çok zeki ve başarılı olduğu için kıskanmaktadır. Bu nedenle Zeus, Paeonia'yı Asklepios'tan korumak için  şakayık çiçeğine döndürür. Bir başka efsaneye göre de Herkül'ün Plüton'a saldırısı sonucu oluşan yaralarını Paeonia'nın  Çin'den gelen  kökleri ile tedavi etmiştir. 

Yurdumuzda doğal olarak yetişen şakayık türlerinin  ( sekiz ) hepsi de çok yıllık, rizom köklü ve otsudur,  kışın toprak üstü kurur. Bazıları ise  endemiktir, süs bitkisi olarak da yetiştirilir. 

Şakayık, Bocur ( Paeonia peregrina )
( Safranbolu / Karabük )

Bocur, ayı gülü  ( Paeonia perogrina ), parlak kırmızı çiçekli bir şakayık türüdür.  Özellikle Batı Karadeniz ormanlarında ve İzmir yöresinde yetişir. Yaprakları birleşik ve derin lopludur, bahçelere süs bitkisi olarak dikilir. Katmerli çiçek açan kültür formları yetiştirilmiştir, kesme çiçek olarak da kullanılır.

Şakayık, Bocur ( Paeonia peregrina )

Şakayık, geçirimli, humusca zengin, nemli toprakları ve güneşli ya da yarı gölge yerleri sever. Fazla sıcak ve kurak iklimleri sevmez. Yüksek rakımlı yerlerde yetişir, tam bir dağ bitkisidir. Kışın soğuklamaya ihtiyacı vardır. Bu nedenle Ege ve Akdeniz bölgelerimizin kıyı kısımları için uygun bir çiçek değildir. Tohumla, çelikle ve kökten ayırma ile üretilir. Seferihisar'da yetiştiremedim. . 

Şakayık, Bocur ( Paeonia peregrina )

Ağaç  şakayığı (Paeonia suffruticosa, Paeonia arborea  ): Anavatanı Orta Asya ve Çin'dir. Gül şeklinde çok gösterişli çiçekler açan bir çalıdır. Süs bitkisi olarak yetiştirilen çok fazla türü vardır. İlkbaharda pembe, mor, beyaz, sarı renkli, katmerli ve güzel kokulu çiçekler açar.  Tohumdan yetiştirilenler ilk yıl çiçek açmaz bu nedenle daha çok aşı ile ve  kökten ayırarak  üretilir. Hassas bir bitkidir, yer değiştirmeyi sevmez. Sonbaharda yaprakları dökülmeden önce renk değiştirir, uzun ömürlüdür. 

Şakayık Çin'in ulusal çiçeğidir, bahçelerin kraliçesi kabul edilir. 

Ağaç şakayığı çiçeği ( Paeonia suffruticosa )

Ağaç şakayığı ( Paeonia suffruticosa )
Taşbaşı Parkı / Giresun 

Ağaç şakayığı ( Paeonia suffruticosa )

Not: Düğünçiçeğigiller / ranunculaceae familyasından otsu bir süs bitkisi olan ranunculus asiaticus'a da şakayık denmektedir. Bir tür düğün çiçeği olan bu bitkinin gerçek şakayık ( paeonia ) türleri ile hiç bir ilgisi yoktur. 

Yararlandığım Kaynaklar: Vikipedi, Ağaçlar ve Çalılar -I ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Bitki Mitosları ( Deniz Gezgin )

LAVANTA BİTKİSİ ( Lavandula )

Lavanta tarlası ( Kuyucak / Keçiborlu )

Lavanta, çiçeklerinin rengi ( lavanta rengi ) ve kokusu ile öne çıkan dekoratif bir bitki cinsidir.  Akdeniz ülkeleri başta olmak üzere, Afrika ve  Asya'da doğal olarak yetişen elliye yakın türü vardır.  Bunlardan  karabaşotu ( Lavandula stoechas ) Akdeniz ve Ege bölgelerinde makiliklerde doğal olarak yetişmektedir. Yurdumuzda doğal olarak yetişmeyen Lavandula angustifolia ve Lavandula dentata ise  kültür bitkisi olarak yetiştirilir. Geçmişten günümüze, geleneksel tıpta ( Lavanta officinalis ) kullanılmaktadır. En çok yetiştirilen süs bitkilerinden biridir.  

Lavanta çiçeği ( Lavandula angustifolia )

Lavandula angustifolia,  ballıbabagiller ( Lamiaceae ) familyasından herdem yeşil, 60 - 80 cm boylarında, sık dalları olan çalımsı bitkidir. Yazın başak şeklinde pembe - mor  çiçek açar. ( lavanta rengi ) Yaprakları dar,  tüylü ve gri- yeşil renklidir, bu nedenle tür adı ( angustifolia / dar yapraklı) dar yapraklı  anlamına gelir. 

Lavanta bitkisi çiçeği ( Lavandula angustifolia )

Lavanta, yaz mevsimi kurak geçen ılıman iklimlerde ve bol  güneşli yerlerde yetişir. ( Akdeniz iklimini sever ) Toprak bakımından fazla seçici olmamakla beraber kumlu, taşlı, geçirgen, kuru toprakları sever. Sürekli nemli toprakları sevmez, kuraklığa  dayanıklıdır. 

Lavanta bitkisi ve yaprağı ( Lavandula angustifolia ) 

Lavanta taşıdığı uçucu yağdan (Oleum lavandulea ) ve aromatik kokusundan dolayı ilaç, parfümeri ve sabun sanayinde kullanılmaktadır. Ayrıca çayı olur, mutfakta kullanılır, kurutulmuş çiçekleri güvelere karşı kardolaplara konur. Süs bitkisi olarak ise peyzaj düzenlemelerinde kullanılmaktadır. Saksı çiçeği olarak da yetiştirilir. Bodur ve değişik renklerde çiçek açan çok fazla kültür çeşidi yetiştirilmiştir. Arı ve kelebekleri kendine çeker. 

Lavanta fazla bakım istemeyen bir bitkidir.  Tohumla, çelikle ve ayırma ile üretilir. 

                                            Lavanta Diyarı Kuyucak / Keçiborlu'dan fotoğraflar. 

Lavanta tarlası ( Kuyucak / Keçiborlu )

Lavanta Diyarı, Kuyucak / Keçiborlu

Lavanta tarlasından Burdur Gölü'ne bakış

Lavanta tarlası, Kuyucak / Keçiborlu

Lavanta tarlası, Kuyucak / Keçiborlu 

Lavanta bitkisi ( Lavandula angustifolia )

                                            Lavantanın Yeni Adresi Turgut / Seferihisar

                                                    ( Hasat Şenliği ( 08. 06. 2017 )   

Lavanta Hasat Şenliği, Turgut Köyü Seferihisar / İzmir. 

Turgut Köyü,  Seferihisar / İzmir
Lavantanın yeni adresi 

Lavanta Hasat Şenliği, Turgut Köyü / Seferihisar

Lavanta Hasat Şenliği ( Turgut Köyü, Seferihisar / İzmir )

Lavanta Hasat Şenliği ( Turgut Köyü, Seferihisar / İzmir )

Lavanta tarlası ( Turgut Köyü / Seferihisar. )

Not: Yurdumuzda doğal olarak yetişen ve bir adı da yalancı lavanta olan karabaş otu ( Lavandula stoechas ), lavanta ( lavandula )  türü olup lavanta çiçeği  ile çok yakın akradır.

Bir adı da yalancı lavanta olan karabaş otu ( Lavandula stoechas )

LAVANTİN / SANTOLİNA

Lavantin ya da santolina ( Santolina chamaecyparissus )

Lavantin ya da santolina  ( Santolina chamaecyparissus ), papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından,  herdem yeşil, bodur ( 30 - 60 cm. ) bir çalıdır. Vatanı Türkiye ve Akdeniz kıyılarıdır. Herdem yeşil olan yaprakları aromatik kokulu ve dekoratif olduğundan süs bitkisi olarak yetiştirilir. Çiçekleri ikinci plandadır.

Dünyadaki adı  lavanta pamuğudur ( Cotton - lavender ), ancak lavanta ve pamukla bir ilgisi olmadığı için bu ad aldatıcıdır. 

Lavantin, hızlı büyür ve etrafına yayılır, bu nedenle sık dikilmemesi gerekir. Yeşilimsi gri renkteki  yaprakları rüzgarlı havalarda etrafa aromatik bir koku yayar.  İlkbahardan başlayarak sonbahara kadar süren uzun bir çiçeklenme dönemi yaşar. Sarı renkli çiçekleri düğme şeklinde olup ince uzun bir sapı vardır. Birleşik olan çiçeklerinin hepsi tüpsüdür, dilsi çiçeği yoktur.  

Lavantin, kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır ( -15 dereceye kadar  dayanır ), fazla soğuklarda gövdesi kuruyabilir. Suyu fazla sevmez, yazın normal sulanması gerekir. Güneşli, kayalık  yerleri sever süzek olmak şartıyla her türlü  toprakta  yetişir. Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde  peyzaj çalışmalarında çokça yararlanılır.  İyi bir yer örtücüdür çit bitkisi olarak da yetiştirilir. Budamaya olumlu yanıt verir bu nedenle istenilen form verilebilir. İlkbaharda iyi bir budama yapılırsa  daha güzel yaprak ve  çiçek açar.  Teras ve balkonlarda, büyük saksılara dikilerek de yetiştirilir. 

Çiçek ve yaprakları bağırsak parazitlerini temizlemek için kullanılır. Böceklere karşı gardıroplara asılır. Ayrıca parfümeri sanayiinde  kullanılır. 

Lavantin yetiştirilmesi kolay bir çiçektir. Tohumla, çelikle ve daldırma ile  üretilir. 

Çiçek; anlatamadığınız, söyleyemediğiniz duygularınıza tercüman olur.  

Lavantin, herdem yeşil, sarı çiçekli ve yeşilimsi gri yapraklı
  dekoratif bit çalıdır. 

Santolina chamaecyparissus'un dünyadaki  adı 'lavanta pamuğu' dur.
Ancak bitkinin lavanta ve pamukla bir yakınlığı yoktur.  

Lavantin ( Santolina chamaecyparissus ).

Yararlandığım Kaynaklar: Peyzaj Bitkileri Ve Özellikleri ( Erdi Ekren ), Ağaçlar ve Çalılar - I ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Vikipedi. 

BİTKİLERDE GÖRÜLEN GAL OLUŞUMLARI

 

Palamut meşesi  ( Quercus ithaburensis )  ve gal oluşumu

Bitkilerin çeşitli kısımlarında ( gövde, yaprak, meyve, kök vs. )  ortaya çıkan şişkinliklere ( ur ) gal ya da 'safra' denir. Daha genel bir tanım yapılacak  olursa;

Gal, bitki dokularının yaralanması sonucu mikroorganizma enfeksiyonu veya özellikle böcek ve akarların yumurta bırakması sonucunda oluşan anormal gelişmedir. 

Galler bitki hücrelerinin anormal gelişmesiyle ortaya çıkmaktadır. Gal oluşumuna böcekler, solucanlar, mantarlar, bakteriler, virüsler sebep olabilmektedir. Bu canlılar bitki dokularına yumurtalarını, salgılarını ve ya tükürükler bırakarak zarar vermeye başlayınca, bitki kendini korumak için harekete geçerek gal oluşumu yapmaktadır böylece böcekleri belli bir bölgeye hapsederler, bu sefer böcekler galleri gelişmelerinin bir parçası olarak kullanılmaya başlamışlardır.  Bitkilerin ölümüne bile neden olabilen bu galleri ( tümörleri ), hayvanlarda görülen kanserlere benzetebiliriz. Ancak yine de bitki hücreleri hayvan hücrelerinden farklı ve dayanıklı olduğu için gal, hayvanlardaki gibi çok zararlı değildir. 

Galler, galin meydana geldiği yere ya da şekline göre isimlendirilirler.  Başlıca gal oluşumları şunlardır. Kabarcık galleri, tomurcuk galleri, küçük top galler, erinoz, çiçek galleri, meyve galleri, yaprak galleri, yaprak lekeleri, meşe elmaları, kese galleri, roly - poly galleri, kök galleri, rozet galleri, yaprak sapı ve sürgün galleri gibi.

Kuşburnu bitkisi / Yabani gül ( Rosa canina ) ve gal oluşumu. 

 Geller en çok gül ve meşe ağaçlarında görülmektedir. Çoğu galin oluşmasına böcek ve akarlar ( İnsan vücudundan dölülen deri parçaçıklarıyla beslenen, mikroskopla görülebilen, eklembacaklı bir canlı. )  sebep olur.  Gallerden böcek ilacı ( insektisit ) ve mürekkep yapılır.  Bazı ülkelerde ise yiyecek ve hayvan yemi olarak kullanılmaktadır.  

Bazı bitkilerde görülen gal oluşumları.  

Yaprak gali ( Palamut meşesi - Quercus ithaburensis ).

Bir tür gal oluşumu ( Palamut meşesi - Quercus ithaburensis ).

Yaprak gali ( Sarı  ormangülü / Zifin ( Rhododendron luteum ).

Sarı ormangülü / zifin ( Rhododendron luteum ) ve gal 

Yaprak gali  ( Orman gülü / Zifin - Rhododendron luteum ).

Mazı meşesi ( Quercus infectoria ).
Mazı arılarının mazı meşesi  tomurduklularının üzerine yumurta bırakması sonucu oluşan gal oluşumlarına mazı  denir. Bitkiye bundan dolayı mazı meşesi denmektedir. 

Menengiç ağacı ( Pistacia terebinthus ) ve gal oluşumları  

Kese gali  ( Ova karaağacı - Ulmus carpinifolia ).

Yaprak gali ( Menengiç ağacı / Çitlembik - Pistacia terebinthus )

 

Yaprak gali ( Menengiç ağacı / Çitlembik - Pistacia terebinthus ). 

Doğu çınarı ( Platanus orientalis ) ve  gal oluşumu. 

Yaprak gali ( Kermes meşesi / Quercus coccifera )

Yaprak gali ( Doğu kayını - Fagus orientalis ).

Cadının süpürgesi / gal
Çam ağaçları  ( Pinus sp. ) üzerinde oluşan  anormal bir büyümedir.  

Yararlandığım Kaynaklar: Biyologlar  com sitesi, BilgiUstam sitesi, Vikipedi. 

YAKUT KOLYESİ ÇİÇEĞİ / OTHANNA

Yakut kolyesi / Othanna ( Othonna capensis rubra ). 

Halk arasında 'Yakut kolyesi' olarak tanınan Othonna ( Othonna capensis rubra), papatyagiller / Asteraceae  familyasından, çok yıllık, sarkıcı, yayılıcı ve sukulent bir  bitkidir. Menşeyi Güney Afrika dır. Tesbih çiçeği ( Senecio rowleyanusum ) ile akraba olmadığı halde ( ayrı cinsten ) , bazı bakımlardan  benzer özellikler taşır.  Saksı çiçeği olarak yetiştirilir, özellikle asma saksılarda ve arajmanlarında  çok güzel bir görüntü verir. 

Othanna, sarkıcı bir çiçektir. 
Bu nedenle asma saksılarda ve yüksek yerlerde sever.    

Othonna, sadece çiçeği güzel olduğu için değil, gövdesi ve yaprakları da çok hoş olduğu  için  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Nitekim ince, ip şeklindeki gövdesi yakut kırmızısı bir renktedir.  Fasulye şeklindeki etli yaprakları ise, güneş alma durumuna göre yeşilden bordoya doğru renk değiştirir. Yaz boyunca açan parlak renkli, uzun saplı, papatya şeklindeki çiçekleri ile görenleri şaşırtır. 

Othanna, sukulent bir bitki olmasına karşı, yukarıda da belirttiğim gibi  kaktüs türü değildir,  papatyagiller familyasına  mensup otsu bir bitkidir. Yetiştirilmesi ve bakımı diğer sukulent bitkilerle aynıdır,  fazla bakım istemez. Güneşli ve aydınlık yerleri sever, yazın öğle güneşinden korunmalıdır, soğuğa kısmen dayanıklıdır. Yazın 5 - 7 günde bir, kışın ise 10 günde bir sulamak yeterli olur. Geçirimli ve organik madde bakımından zengin toprakları sever. Kaktüs toprağı kullanılabilir. Üretilmesi çok kolaydır. Fazla uzayan dalları kesilerek çelik yapılır. 

Çiçek sevgi demektir, sevdiklerinize hediye olarak çiçek veriniz.

Othanna ve leş kaktüsü çiçeği.  

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis 

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).