KUDRET NARI ( Momordica )

Kudret narı ( Momordica charantia )

Kudret narı, kabakgiller ( Cocurbitaceae ) familyasının kudretnarı ( momordica ) cinsini oluşturan otsu  bitki cinsidir. Tropikal ve subtropikal  iklimlerde yetişir,  7 türü bulunmaktadır. Bunlardan 'Momordica charantia' türü yurdumuzda tıbbi amaçla ve  süs bitkisi olarak  yetiştirilmektedir. Tek yıllık, sarılıcı, tırmanıcı bir bitkidir. Doğal olarak Afrika, Güney Asya ve Avustralya'da yayılış gösterir ancak sebze olarak da tüketildiği için dünyaya yayılmıştır. 

En çok Hindistan, Meksika, Brezilya ve Kongo'da yetiştirilmektedir. Acı bir tadı vardır, Avrupa'da acı kavun, acı kabak, Afrika hıyarı, balsam elması, balsam armudu gibi adlarla da bilinir. Meyveleri olmadan yeşilken, pişirilerek yenir. 

Kudret narı ( Momordica charantia )

Cins adı latince 'ısırılmış' anlamına gelir, ısırılmış gibi olan tohumlarına atıfta bulunulmuştur. Epitet ( tür adı ) Antik  Yunanca 'güzel çiçekli' demektir ancak, sarı renkli olan çiçeğinin çok güzel olduğu söylenemez. 

Kudret narı ( Momordica charantia ) 

Kudret narı, yurdumuzda süs bitkisi olarak ve tedavi edici meyveleri için yetiştirilir. Meyve, 10 - 20 cm uzunlukta olup mekik şeklindedir, olgunlaştığında turuncu - kırmızı  renkli olur. Tohumlar  meyve kabuğunun altında bulunur, pürtüklü bir yüzeyi vardır. Yaprak, basit,  3 - 7 arası lobludur. Erkek ve dişi çiçekler ayrıdır ( monoik bitki  ). Trakya'daki illerimizde, halk arasında yağanda, yahanda ve yarhanda gibi adlarla bilinir. Yurdumuzun güney bölgelerinde ve Marmara bölgemizde daha çok yetiştirilir. 

Kudret narı -  çiçeği ( Momordica charantıa )

Meyveleri zeytinyağı veya bademyağı içinde bekletilerek elde edilen karışım ( maserat ), mide ülseri ve  yaraları iyileştirmek için, merhemi ise egzama ve cilt hastalıklarının tedavisinde  kullanılır. 

Kudret narı - yaprağı  ( Momordica charantıa )

Kudret narı, sıcak, havadar, güneşli yerleri ve humuş bakımından zengin, süzek ve gübreli topraklarda yetişir. Toprağının nemli olmasına dikkat etmek gerekir ancak çamur halinde olursa  kök çürüesi yapar. Soğukların başlamasıyla ölür.  Tohumdan üretilir. 

Kudret narı - meyve ve tohum 
 ( Momordica charantia )

Kudret narı ( Momordica charantia )

Kudret narı ( Momordica charantia )

Kudret narı - olgunlaşmamış 
( Momordica charantia ) 

Kudret narı ( Momordica charantia )

Kaynaklar: Wikipedia. Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ).

JAPON KAMELYASI ( Camellia japonica )

Japon kamelyası, genel görünümü 
Camellia japonica / Taşbaşı Parkı, Giresun 

Japon kamelyası ya da kısaca kamelya, çaygiller ( Theaceae ) familyasının kamelya ( camellia ) cinsine mensup, herdem yeşil çalı ya da ağaç  formlu bir bitkidir. (  bazen 10 - 15 metreye kadar boylanabilir ) Çin, Kore ve Japonya'ya özgüdür ancak süs bitkisi olarak dünyaya dağılmıştır. Ilman iklimlerde yetişir. Eski çağlardan beri Çin, Japonya ve Kore'de bahçelerde  süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir. Tohumlarından yağ, yaprağından çay elde edilir. Ayrıca boya ve kozmetik sanayinde kullanılır.   

Cins adı, doğa bitkileri üzerinde çalışmalarıyla tanınan Çek Georg Joseph Camel ( 1661 - 1706 ) atfen verilmiştir.  Epitet ( tür adı )  doğal olarak yetiştiği topraklara ( Japonya ) atıfta bulunur. 

Kamelya ( camellia )  cinsine mensup bütün dünyada 350 kadar bitki türü vardır. Bunlardan başta  Japon kamelyası ( Camellia japonica )  olmak üzere  kış kamelyası ( Camellia  sasanqua )  gibi bazı  türleri, melezleri  ve çeşitleri   süs bitkisi olarak yetiştirilir. 

Japon kamelyası çiçeği ve tomurcuğu 
 ( Camellia japonica )  

Camellia japonica ( Süs kamelyası ); Yukarıda da söz ettiğim gibi bütün dünyada en çok  yetiştirilen kamelya ( camellia )  türüdür. 30.000 kadar çeşidi olduğu belirtilmektedir. Kış sonuna doğru ve ilkbaharda, fincan, şakayık, anemon,  gül gibi değişik   şekillerde  beyaz, pembe ve kırmızı renklerde  muhteşem  çiçekler  açar.  Yaprakları parlak, yeşil renkli,  kalın ve meşin gibi serttir. Meyve, iri tohumlu bir kapsüldür.  İstanbul ve yurdumuzun kuzey kısımları için uygundur. 

Çin kamelyası / Çay kamelyası  ( Camellia sinensis )
Yapraklarından çay yapılan değerli bir  kamelya türüdür. 

Bazı kamelya türleri ise çay,  yağ, boya ve kozmetik sanayinde kullanılır. 

Çay kamelyası, Çin kamelyası  ( Camellia sinensis ):   Yapraklarından çay elde edilir, bu nedenle ticari öneme sahiptir. Beyaz çiçeklidir. Doğu Karadeniz Bölgesinde  yetiştirilir. 

Yağ kamelyası  ( Camellia olifera ):  Tohumlarından elde edilen  yağ,  yemeklik olarak ve kozmetik sanayinde kullanılır. Çin, yemeklik yağ ihtiyacının büyük bir kısmını kamelya yağından karşılar.

Japon kamelyası, kışları fazla soğuk geçmeyen yerlerde asitli, organik madde bakımından  zengin, iyi drene edilmiş nemli topraklarda ve yarı gölge yetişir. Kurak yerleri ve kireçli topraları sevmez. Fazla sıcak  ve rüzgardan olumsuz etilenir. Yazın bol su ister, yaprağına su  püskürtülmesini sever. Çiçek açtıktan sonra budanır,  geç budanırsa tomurcukları kesildiği için çiçek açmaz. Daha çok bahçelerde peyzaj çalışmalarında kullanılır, büyük saksılara da dikilir. 

Uzun ömürlü ve dayanıklı bir bir bitkidir. Japon'yada  500  yıllık olanlar vardır. Fazla bakım istemez.  Tohumla, çelikle ve aşı ile üretilir. 

 Alabama ( ABD ) eyaletinin resmi  çiçeğidir. 

Japon kamelyası çiçeği 
( Camellia japonica ) 

Japon kamelyası, çiçeği, yaprağı ve meyvesi
 ( Camellia japonica )

Japon kamelyası ( Camellia japonica )

Japon kamelyası ( Camellia japonica )

Kaynaklar: Wikipedia. Süs ve Sera Bitkileri ( Atilla Odabaş ). Gardenia.  net. Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ) 

SU TERESİ ( Nasturtium officinale )

Su teresi ( Nasturtium officinale )
Genel görünümü  

Su teresi, adında da anlaşılacağı gibi suda yetişen ( sucul ) otsu bir bitki türüdür. Turpgiller ( Brassicaceae ) familyasının 'nasturtium' cinsine mensuptur.  Avrupa ve Asya kıtasına özgüdür, ancak günümüzde ılıman iklim görülen  ülkelere yayılmıştır.  Su içinde veya kenarlarında yetişir. Çin teresi de denir. En fazla 80 cm kadar boylanır, gövdesi  etli, sürüngen ve içi  boştur. Biberli, keskin kokulu ve  mayhoş lezzetlidir.  İlkbahar ve yaz aylarında çiçek  açar. Çiçekler, küçük, beyaz renkli, dört taç yapraklıdır, toplu olarak salkım görünümünde açar. Bileşik yapraklıdır. Ülkemizde yaygın olarak yetişir. 

Besleyici ve sağlık  açısından çok yararlı bir bitkidir. İnsanların ilk yetiştirdiği bitkilerdendir. Düşük kalorili olmasına rağmen mineral ve vitamin bakımında zengin olduğu için besleyicidir.  Yaprakları çiğ ve pişirilerek yenir. A ve C vitamini bakımından zengindir. Yapraklarından çiğden salata ve cacık  yapılır. Ayrıca yaprak ve gövdesi pişirilerek yemek yapılır, otlu peynire lezzet vermek için katılır.  

Su teresi ( Nasturtium officinale )
Çiçek ve yaprağı  

Botanik adı Nasturtium officinale'dir. Bitki, botanikci Robert Brown tarafından tanımlanmıştır. Cins adı Latince 'buruşmuş burun' anlamına gelir. Bitkinin tadının keskinliğine atıfta bulunur. Tür adı officinale, ekiden ilaç yerine de kullanıldığını işaret eder. Antik çağlardan beri çeşitli hastalıklara karşı kullanılmıştır. Yaprakları iskorpüt hastalığının ( C vitaminin yetersizliğine bağlı olarak gelişen bir hastalık )  tedavisinde kullanılmıştır. karaciğeri güclendirmek ve kanı temizlemek için kullanılır.  Modern tıbbın babası sayılan Hipokrat'ın hastanesini; hastalarını tedavi etmek için su teresi yetiştirebileceği bir derenin kıyısında kurduğu söylenir.  Yine, Pers ve Yunan askerlerinin  sağlıklarını ve güçlerini su teresine  borçlu olduğu söylenir. 

Yurdumuzda oldukca yayın olması çok fazla yöresel adla tanınmasına neden olmuştur. Acı gerdeme, Gerdeme, Kardomat, Kerdeme, Su kerdemesi,  Cırcır, Çakandura, Çünk, Derdime, Ispatan, Kurbağapisliği,  Su mancası, Tizik, Yabani tere ....  gibi. 

Baharatlı bir bitki olan bahçe teresi  ( Lepidium sativum ) ve Latin çiçeği /  Nasturtium ( Tropaeolum majus  )  ile  akrabadır. Günümüzde su teresi çok yararlı olduğu,  bilimsel olarak da kanıtlanmış antioksiden bir bitkidir.  Bahçelerde ve saksıda da yetiştirilir ancak bunun için toprağın sürekli nemli / yaş  olması gerekir. Saksıda yetiştirirken  altına bir su kabı koymak gerekir. Tohumdan üretilir.

Su teresi ( Nasturtium officinale )
Sucul bir bitkidir.  

Su teresi ( Nasturtium officinale ).
Saçak köklü bir bir bitkidir. 

Su teresi ( Nasturtium officinale ) 
Çiçeği ( yakın çekim )  

Su teresi ( Nasturtium officinale )
Meyvesi 

Su teresi ( Nasturtium officinale ) 

Su teresi ( Nasturtium officinale )
Çiçeği ( yakın çekim )  

Su teresi ( Nasturtium officinale )
Bileşik yapraklıdır. 

Su teresi ( Nasturtium officinale ) 

Tere otu (Lepidium sativum subsp. satiivum ). Bahçelerde yetiştirilir.
Yaprakları baharlı lezzetlidir, salatalarda kullanılır. Su teresi ile akrabadır.    

Kaynaklar: Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi ( Oktay Mete ). Wikipedia. Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ).Türkiye Bitkileri Sözlüğü  ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ) 

MAYIS PAPATYASI ( Matricaria Chamomilla )

Mayıs papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs papatyası,  papatyagiller  ( Asteraceae ) ailesinin 'matricari' cinsine mensup otsu  bitki türüdür.  Tek yıllık, uçucu yağ taşıyan, hoş kokulu ve beyaz çiçeklidir. Botanik adı 'Matricaria chamomilla' dır.  Halk arasında en yaygın şifalı bitkiler arasında yer alır. Eski çağlardan beri çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır ( Baş ağrısı, karaciğer, böbrek, göz hastalıkları, kadın hastalıkları, sarılık, yüksek ateş, yara ve iltihap tedavisi, soğuk algınlığı, mide rahatsızlığı .... gibi ). Araştırmalar mayıs papatyasının  bağışıklık sistemini güçlendirdiğini ve enfeksiyon hastalıklarına iyi geldiği göstermiştir.  Kurutulmuş  çiçeklerinden  papatya çayı yapılır. Çayı diğer papatya türleri gibi acı değildir. Bir Slovak Atasözü, 'Papatya çayının tedavi gücü karşında herkes boyun eğmeli' der. 

Yapraklarından mavi renkli bir yağ elde elde edilir, bu nedenle 'mavi papatya' olarak da bilinir.  Alman papatyası, Yabani papatya, Babuçça, Tıbbi papatya, Mayıs papatyası, Mavi papatya gibi adlarlarla da  bilinir. 

Gövdesi tüysüz, dik ve dallıdır, yarım metre kadar boylanır. Anavatanı Avrasya ve Afrika'dır.  Yurdumuzda  yaygın   bir bitkidir,  Marmara, Ege, Batı Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde daha çok yayılış gösterir. Tarlalarda, kırlarda ve yol kenarlarında  yetişir. Tıbbi bir bitki  olduğu için bütün dünyaya ( Amerika, Avustralya )  yayılmıştır. Mısır, Arjantin, Bulgaristan, Macaristan gibi bir çok ülkede tarımı yapılmaktadır. 

 

Cins adı ( matricaria )  Latince 'rahim' anlamına gelir, çiçek tablası rahime benzer. Bitki, jinekolojik hastalıkların tedavisinde  kullanılmıştır.  Epitet ( tür adı ) yerdeki  -  elma  demektir. Bitkinin yapraklarının  elma gibi güzel  kokulu olduğunu işaret eder. 

Mayıs  papatyası - çiçek başı  ( Matricaria chamomilla )

Genellikle mart  ve temmuz aylarında çiçek açar. Çiçek başları tek veya yarı yalancı şemsiye formundadır.  Yapraklar kısa saplı  ya da sapsızdır,  üç parçalı ve iğne  şeklindedir. Çiçek tablası koni şeklinde ( olgunlaşınca )  olup içi boştur. Bu durum bitkinin diğer papatya türlerinden ayırmada önemli bir özelliktir.  Dilsi yaprakları, önce yukarıya doğru iken daha sonra geriye sarkar, bu özelliği  ile Anthemis cotula'dan ayrılır. Anthemis türlerinin çiçek kısmının içi doludur. Yine Anthemis cotula kötü kokarken, mayıs papatyası elmaya benzeyen aromatik bir kokusu vardır, kozmetik sanayinde kullanılır. Kuru beybunik ( Tripleurospermum inodorum ) kokusuzdur, bu özelliği ile mayıs  papatyasından ayrılır.

Tıbbi bir bitki olan mayıs papatyası çiçekleri idrar artırıcı, yatıştırıcı,  iştah açıcı, ağrı kesici ve antiseptiktir, haricen yara iyileştirici olarak kullanılır. Kurutulmuş çiçek başlarından çay yapilır. Yaprakları ve dalları  banyo suyuna katılır, baharat olarak kullanılır.

Mayıs papatyası çiçekleri, günş ışığının dik geldiği   öğle vakti
toplandıktan sonra  gölge bir yere serilerek  kurutulur. 

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla ). Tüpsü çiçekleri olgunlaşınca 
koni şeklini alır ve  içi boştur. 

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla ) 

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla ). Yaprakları parçalı ve tüysü
görünümünde olup ezilince elma gibi güzel kokar. 

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )

Mayıs  papatyası ( Matricaria chamomilla )
Bahçeköy / Seferihisar 

Kaynaklar: Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ). Bitkilerin Gizli Dünyası ( H. Kemal Çağın ). Kabalcı Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi ( Oktay Mete ). Doğanın Şifalı Eli ( Dr. Ender Saraç ).  Wikipedia 

KARABAŞ OTU

Karabaş otu ( Lavandula stoechas )
Seferihisar / İzmir

Karabaş otu, lavanta cinsinden ( Lamiaceae familyasından  ), herdem yeşil, çok yıllık ve  çalımsı bir bitkidir. Akdeniz ve Kuzey Afrika'ya özgüdür. Yurdumuzu Marmara, Asıl Ege ve Akdeniz bölgelerinde makilik alanlarda, kireç taşı üzerindeki oluşan topraklarda daha çok yetişir. Türkiye'de yetişen  iki alttürü vardır.  

Beyaz çiçekli karabaş otu ( Lavandula stoechas )

Bilimsel adı Lavandula stoechas olan karabaş otu, bazı yörelerimizde keşiş otu, anababakokusu, dedeburnu, karababa, gargan, yalancı lavanta  gibi adlarla  bilinir. Oldukca yaygın bir bitkidir.  Cins adı ( lavandula)  eski Yunanca  'yıkama' anlamına gelir. Cinsin öz suyunun yıkanırken kullanılan banyo suyuna kullanıldığını işaret eder.

Pembe ve mor çiçekli karabaş otları 
( Lavandula stoechas )

Karabaş otu 60 cm. kadar boylanır, zamanla odunlaşan  dört köşeli bir gövdesi vardır. Çiçekler  bir sap üzerinde başak / salkım  şeklinde, 6 - 10 çiçekten oloşan  bir  kurul oluşturur. Haziran - temmuz aylarında siyahımsı mor renkli ve güzel  kokulu çiçekler açar. Azda da olsa pembe ve beyaz renkli  çiçek açan çeşitlerine de rastlanırır.  Yapraklar mızraksı, tüylü ve  yeşil - gri renklidir. Yaprak ve çiçeklerinden uçucu yağ elde edilir. Halk hekimliliğinde antiseptik ve yara iyileştirici gibi etkileri başta olmak üzere, farklı rahatsızlıkların tedavisinde kullanılır.  Sabun ve parfüm yapımında kullanılır, böcek kovucudur. Çayı ve reçeli olur. 

Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde yetişir, güneşi  sever, kuraklığa dayanıklıdır, soğuğu fazla sevmez. Taşlı, kumlu ve  geçirimli topraklar üzerinde yayılış gösterir. Arıları çeker. 

Park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Çelikle, tohumla ve kökten ayrılarak üretilir. 

Karabaşotu ( Lavandula stoechas )
( Ulamış Barajı - Seferihisar )

Karabaş otu çiçeği 

Karabaş otu ( Lavandula stoechas )

Pembe çiçekli karabaş otu
( Lavandula stoechas ) 

Kaynaklar: Türkiye'nin Bütün Ağaçları  ve Çalıları ( Editör Prof. Dr. Ünal Akkemik ). İnternet siteleri