22 Eylül 2012

KOZMOS ÇİÇEKLERİ ( Cosmos )

Kozmos çiçeği ( Cosmos bipinnatus )

Kozmoz ya da kozmos çiçeği, papatyagiller  ( Asteraceae ) familyasından tek yıllık ve otsu bir bitki cinsinin ortak adıdır.  Anavatanı  Amerika kıtasıdır. Yetiştirildiği bazı ülkelerde doğallaşmıştır. Çiçek başları küre şeklinde olup dünyaya benzer. 
Kozmos ( cosmos ), eki yunanca dünya anlamına gelir. Türkce olarak da cins adı ( cosmos / kozmos ) kullanılır. 

Kozmos çiçeklerinin  ilkbaharda ekilen tohumları,  yazın çiçek açmaya başlar ve  kışa kadar devam eder.
Bol güneş isterler,  kuraklığa oldukça dayanıklılar, toprak konusunda ise fazla seçici değildirler. Kumlu ve kuru toprakları severler. Kelebekleri ve kuşları kendine çeker. 

Kozmosların süs bitkisi olarak yetiştirilen başlıca iki türü vardır.

- Meksika papatyası / Meksika  yıldızı  ( Cosmos bipinnatus ) :
Cosmos bipinnatus'un  çiçekleri papatyaya benzer.  Bu nedenle  'Meksika papatyası',  'Meksika yıldızı' da denir.  Yaprakları  arapsaçına benzer.
Beyaz, pembe, kırmızı ve mor renklerde çiçekler açan çok fazla çeşidi vardır. Bazı çeşitlerinin çiçekleri katmerlidir. 

Kozmos çiçeği / Meksika papatyası ( Cosmos bipinnatus )

Beyaz renkli kozmos çiçeği
Bir adı da meksika yıldızı olan beyaz kozmos çiçekleri
Kozmos çiçeği ve kırlangıçkuyruk kelebeği 
Beyaz ve pembe çiçekli kozmos çiçekleri
( Cosmos bipinnatus )
Bir adı da meksika papatyası olan kosmoz çiçekleri.
Beyaz kozmos / kozmoz çiçekleri
Kozmos çiçeği ( Cosmos bipinnatus )

- Sülfür kozmos /  Sarı kozmos / Altın kozmos ( Cosmos  sulphureus ) :
Bu türden olan  kozmos çiçekleri   turuncu ve sarı renkli çiçek açar.   Bu nedenle bunlara; sülfür kozmos,  altın kozmos, sarı kozmos denir.  Cozmos sulphureusun'un çiçeksiz hali kadife çiçeğine (tagetes) benzer. Boyları 2 m.  kadar uzar. 

Kozmos çiçekleri tohumla ürer. Fazla bakım istemezler.

Arı ve sülfür  kozmos çiçeği
Sarı kozmos / Sülfür kozmos  ( Cozmos sulphureus )
Bir adı da 'altın kosmos' olan 'Cosmos sulphureus'

13 Eylül 2012

KAHKAHA ÇİÇEĞİ ( İpomoea )

Kahkaha çiçeği ( İpomoea purpurea )

Bir çiçek düşünün ki, görenler kendilerini kahkaha atmaktan alamıyor.  Üstelik bu ülkede  kahkaha atmayı bırak, gülmek bile yasak.  Mavi Kahkaha Çiçeği (Hasan Latif Sarıyürek ) adlı bir masal kitabından söz ediyorum. 

Masal kitapları, çocukların sağlıklı bir kişilik sahibi olmasında önemli bir rol oynar, hayal gücleri gelişir ve yaratıcı olurlar. Bir taraftan eğlenirken farkına varmadan doğayı, bitkileri, hayvanları tanıyarak severler ve  korurlar.
'Mavi Kahkaha Çiçeği' bu bakımdan çok  güzel bir kitaptır. Keşke çocuklarımıza doğayı, insanları, hayvanları sevdirtecek bunun gibi daha çok kitaplar yazılsa. 

Gelin, şimdi de bu güzel masal kitabına  adını  veren  kahkaha çiçeğini tanıyalım. 

Kahkaha çiçeği ( ipomoea ), tarlasarmaşığıgiller ( convolvulaceae ) familyasından tek ya da çok  yıllık otlar ile çalı ve ağaçlardan oluşan  bir  bitki cinsidir. 
Tropikal ve ılıman  iklimlerde yetir, 500 kadar  türü vardır. Bunlardan, yurdumuzda doğallaşma eğiliminde olan 'İpomoea purpurea', tek yıllık, sarmaşık formlu bir süs bitkisidir. Bir çok kültür çeşiti vardır. Anavatanı Meksika ve Orta Amerika'dır. Süs bitkisi olarak yetiştirildiği bir çok ülkede doğallaşmıştır. Hatta bazı ülkelerde istilacı otlar arasında yer alır.

 İpomoea tricolor, ayni cinsten, çiçekleri  üç renkli başka bir kahkaha çiçeği türüdür. Anavatanı Meksika'dir. Bu nedenle Meksika gündüz  sefası da denir. Çiçekleri trompet şeklinde,  genellikle mavi renkli olup ortası beyazdır. değişik renklerde çiçek açan çok fazla kültür çeşidi vardır. Kısa ömürlü bir bitkidir.   

Kahkaha çiçeği ( ipomoea ), Akşamsefası 'nin aksine  gündüz, sabah çiçek açar ve öğlen olmadan da  kapanır. Bu nedenle  'gündüzsefası' adı ile de bilinir. Boru / trompet  şeklindeki çiçekleri ağırlıklı olarak  mavi renklidir, pembe, mor ve beyaz  renkli olan çok fazla çeşidi vardır. Her gün yeni tomurcuklardan çiçek açar, kapanan çiçeklerini bir daha açmaz. Yaprakları kalp şeklinde olup almaşık dizilidir. Tohumları zehirlidir. 

Kahkaha çiçeği hızlı büyür ( 3 m. kadar ), destek gerekir, fazla  bakım istemez. Çoğu zaman bir kez dikilince, dökülen tohumlarından kendiliğinden biter. Bahçelerin  kötü görünen yerlerini kaplayarak hoş bir  görüntü verir. İstenirse saksıda da yetiştirilir.  

Kahkaha çiçeği güneşli ve yarı gölge  yerleri ve humusça zengin nemli toprakları  sever. Soğuktan hoşlanmaz, fazla sulanırsa çiçek açmayı unutup bol bol yaprak verir. Tohumdan üretilir.

Kahkaha çiçekleri ( İpomoea )

Kahkaha çiçeği ( İpomoea )  ve tohum kapsülü. 

Kahkaha çiçeği ( İpomoea purpurea ) 

Mavi kahkaha çiçeği / bahçemden  ( İpomoea purpurea ) 
Bir adı da gündüz sefası olan kahkaha çiçeği
( İpomoea purpurea )
Kahkaha çiçeği ( İpomoea purpurea )

Kahkaha çiçeği ( İpomoea purpurea ) 

Üç renkli kahkaha çiçeği ( İpomoea tricolor )

Üç renkli kahkaha çiçeği ( İpomoea tricolor )

Üç renkli kahkaha çiçeği ( İpomoea tricolor )

Üç renkli kahkaha çiçeği ( İpomoea tricolor )

Üç renkli kahkaha çiçeği ( İpomoea tricolor )


( Bu yayın 27. 09. 2023 tarihinde güncellenmiştir )

4 Eylül 2012

UNUTMABENİ ÇİÇEĞİ VE BİR HİKAYE ( Aliş İle Ayşe )


Unutmabeni çiçeği (  myosotis sp )
Goate, bu çiçek için; 'En canlı çiçek,zarifin en zarifi.' demiştir

Unutmabeni ( myosotis ), hodangiller ( boraginaceae )   familyasından mavi çiçekli otsu bir bitki türüdür. Latince adının anlamı fare kulağıdır.
İlkbaharda kırlarda  mavi renkli, yıldız şeklinde, ortası sarı renkli küçük çiçekler açarlar. Azda olsa beyaz ve pembe çiçek açan çeşitlerine de rastlanmaktadır. Bazı türleri ( Myosotis scorpioides ) kültür bitkisi olaraktan da yetiştirilmektedir. Bunların çiçekleri daha  gösterişlidir.
Bazı yörelerimizde bu çiçeğe, Kuşgözü, Boncuk çiçeği de denir. Dökülen tohumlarından kendi biter. Sulak yerleri sever.

Bu çiçeğin bir çok ülkede ki adı  bizdeki gibi untmabeni'dir. Bu durum adı ile ilgili  çeşitli aşk hikayelerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu nedenle unutmabeni çiçeğine 'aşk çiçeği' de denir.

                                             ALİŞ İLE AYŞE ( Hikaye )

Bir zamanlar Anadolunun bir  köyünde  birbirini çok seven iki genç yaşarmış. Ayşe ve Aliş adındaki  bu sevgililer gizli gizli buluşup, evlilik hayalleri kurarlarmış. Aliş, askere çağrılınca, iki sevgili vedalaşmak için son kez buluşurlar.
Aliş topladığı mavi  kır çiçeklerini Ayşe'nın saçlarına takar. Ayşe'de, Onu hiç unutmayacağını, bu çiçekleri de gelinceye kadar saçlarına takmaya devam edeceğine söz verir.

Ancak bir zaman sonra köye kara bir haber gelir. Aliş, askerde ölmüştür. Ayşe derdini kimselere söyleyemez, üzüntüsünden hasta olur.  Saçlarına Aliş'inin taktığı mavi  kır çiçeklerinden takmaya devam eder.
Ailesi onu mutlu etmek için evlendirir, ama o Aliş'ini bir türlü unutamaz.

Aliş, aslında ölmemiş yanlışlıkla öldüğü bildirilmiştir. Köyüne döndüğünde; Ayşe'nin evlendiğini duyunca, üzüntüsünden köyü terk etmeye karar verir.

Aliş, sevgilisi ile vedalaştığı yere gelince, Ayşe'nin de de onu beklediğini görür. İki eski sevgili  konuşmadan öylece birbirlerine bakarlar.
Aliş; Bakışları ile, 'sözün de durmadın' der gibidir.
Ayşe, bir süre sonra koşmaya başlar, savrulan saçlarındaki kır çiçekleri yerlere dökülür.
Aliş, sevgilisinin arkasından koşar ama yetişemez. Kendini  uçurumdan aşağı  atan Ayşe'nin sesi vadide yankılanır. 'UNUTMABENİ...!'

İşte bu hüzünlü aşk hikayesinden sonra bu güzel kır çiçeğinin adı 'Unutmabeni' kalır.

A. Kadir Bekçi