BALON SARMAŞIĞI ( Cardiospermum )

Balon sarmaşığı ( Cardiospermum halicacabum )

Bilimsel adı  'Cardiospermum halicacabum' olan balon sarmaşığ,  sabunağacıgiller ( Sapindaceae ) familyasından, küçük beyaz çiçekli,  otsu bir bitkidir. Afrika, Avustralya ve Kuzey Amerika'nın tropikal ve subtropikak iklim görülen yerlerinde  doğal olarak yetişmektedir. Balon otu, aşk çiçeği,  kalp tohumu, japon feneri, yürek sarmaşığı gibi adlarla da bilinmektedir.  

Oldukça dekoratif olan tohum keseleri nedeniyle, bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Yetiştirildiği  bir çok  ülkelerde doğallaşmıştır.  Çiçekleri  beyaz renkli,  küçük ve  gösterişsizdir.  Yeşil renkli olan  tohum keseleri  daha sonra sarıya  ve turuncuya döner. İçi hava doludur vurulunca patlar, bu nedenle  çocuklar  tarafından da  çok sevilir,  eğlenceli bir bitkidir. Kerala ( Hindistan'da bir eyalet ) halkının on kutsal çiçeği arasında yer alır.   

Tıbbi bir bitkidir, ilaç sanayinde  kullanılmaktadır, egzamaya iyi geldiği bilinmektedir. Yeşil kısımları sebze olarak yenir ( vikipedi ). 

Balon sarmaşığı bitkisinin genel görünümü
( Cardiospermum  halicacabum)

 Tohum keselerinin  içinde üç adet  siyah renkli, üzerinde beyaz kalp deseni bulunan tohum bulunur.  Bu nedenle ünlü  İsveçli bilim adamı ve botanikci  Carl von linna  ( Asıl adı Carl Linnaeus ), bitkiye kalp tohumu anlamına gelen  'cardiospermum' adını  vermiştir. Tür adı olan 'halicacabum', 'tuz fıçısı' demektir, meyvevelere atıfta bulunulmuştur. 

Balon sarmaşığı ılıman iklimlerde yetişir, güneşli, yarı gölge yerleri ve  nemli toprakları sever, kuraklığa dayanıklıdır. Çok yıllık bir bitki  olmasına rağmen, ülkemizde tek yıllık olarak yetiştirilir.  Oldukça arsız ve yayılıcı  bir bitkidir. Bir çok ülkede istilacı  ve zararlı bitkiler arasında yer almıştır. Dökülen tohumlarından kendiliğinden biter, hiç bir bakım istemez.

Balon sarmaşığı ya da balon otu bitkisi
( Cardiospermum halicacabum ) 

Cardiospermum  halicacabum 

Balon sarmaşığı çiçeği ve tohum kesesi.

Balonlu sarmaşık ( Cardiospermum halicacabum )

Balon sarmaşığının küre şeklindeki  tohumları beyaz kalp desenlidir.
Bu nedenle kalp çiçeği, aşk çiçeği gibi adlar verilmiştir. 

Balon sarmaşığı / tohum kesesi 
( Cardiospermum halicacabum )

Balon sarmaşığı / yaprak 

Kaynaklar: Vikipedi 

EKŞİYONCA ÇİÇEKLERİ ( Oxalis )

Mor süs yoncası ( Oxalis triangularis 'Purpurea'  )

Oxalis türlerine   genel olarak ekşiyonca ya da sahte yonca  denir.  Ekşiyoncagiller ( oxalidaceae ) familyasını oluşturan yaklaşık 1000 bitki türünden   800'ü  oxalis cinsindendir.   Anavatanı Güney Afrika ve Güney Amerika'dır. Kutuplar dışında hemen hemen dünyanın her yerinde yetişirler.  Bazı  türleri  süs bitkisi olarak  da yetiştirilmektedir.  Ayrıca çok sayıda hibrit ve varyeteleri üretilmiştir.

Ekşiyonca ( oxalis ) türlerinin  çoğu otsu ve  soğanlıdır. Bir çok oxalis türünün  yaprakları,  yem bitkisi olarak ekilen yoncaya ( medicago sativa ) çok  benzediği için bu ad verilmiştir. Aslında bu  bitkiler arasında hiç bir akrabalık yoktur. Yonca türleri  baklagiller ( fabaceae ) familyasındandırlar. Bu nedenle ekşiyonca  türlerine sahte yonca da denir.

Ekşiyonca türleri  genel olarak beyaz, pembe ve sarı renkli çiçeklidir.  Geceleri ve güneş olmadığı zaman çiçekleri kapanır. Bu nedenle  'uyku çiçeği'  de  denir. Yaprak şekilleri, renkleri türlerine ve bulundukları yere göre farklılıklar  göstermektedir. Yeşil, mor ve alacalı yapraklı  olanlar vardır

Ekşiyonca çiçeklerinin   yetiştirilmesi  kolaydır, fazla bakım istemezler. Güneşli ve yarı gölge yerleri ve nemli  humusca zengin  toprakları severler. Yazın bol sulanmalı ve direk güneşten korunmalıdır.
Zehirsizdirler,  yaprak ve yumruları  yenir,  tadı ekşidir. Soğanla ve tohumla üretilir, yayılıcıdırlar.

Süs bitkisi olarak yetiştirilen bazı ekşiyonca türleri şunlardır.

- Mor  Ekşiyonca Çiçeği  / Aşk Çiçeği ( Oxalis triangularis 'Purpurea' ):  Bu bitkinin mor renkli olan  yaprakları uzun saplı ve  üç parçalıdır. Açık pembe renkli  çiçek  açar.  Çiçeklerinden çok  yaprakları güzel olduğu için  yetiştirilir. Geceleri çiçek ve yaprakları kapanır.

Mor ekşiyonca ( Oxalis triangularis 'Purpurea' )

Mor ekşiyonca çiçeği / yaprak.

Yağışlı ve kapalı havalarda süs yoncalarının çiçekleri  kapanır.

-  Koca Ekşiyonca Çiçeği  ( Oxalis Pes-caprae ): Sarı renkli çiçekleri güzeldir.  Bazı çeşitlerinin çiçekleri ise  katmerlidir. Fazla soğuğu ve sıcağı sevmez. Soğanlarından kendi ürer, yayılıcı bir türdür. Soğanları ve çiçek sapları yenir.

Uyku çiçeği olarak da bilinen ekşi süs yonca çiçeği ( oxalis ).
Boru şeklindeki çiçekleri gece ve kapalı havalarda kapanır.  

Katmerli sarı ekşiyonca çiçeği  ( Oxalis  pes - caprae )

Sarı  ekşiyonca çiçeği ( Oxalis pes-caprae )

Ekşi sarı yonca çiçeği ( Oxalis pes- caprae var.pleniflora )

Ekşi sarı yonca çiçeği

- Pembe Ekşiyonca Çiçeği ( Oxalis articulata ): Pembe çiçekli bir bitkidir.  Daha çok ağaç diplerine,  yer örtücü olarak  diklir.

Pembe çiçekli ekşi yonca rizom köklü bir bitkidir. 

Pembe yonca çiçeği ( Oxalis articulata )

Oxalis articulata 

- Ekşi Yonca Çiçeği (  Oxalis acetosella ): 30 cm. kadar büyür ve ormanların açık alanlarında, nemli yerlerde yetişen, çok  yıllık  bir bitkidir.   Çiçekleri beyaz renkli olup üzerinde pembe şeritler taşır. Kalp şeklindeki yaprakcıkları orta yerinden katlanır. Nadir olarak kırmızı ya da  menekşe renli formlarına da rastlanılır.  Çiçek sapları ve yaprakları  yenir, limon tadındadır.

Ekşi yonca çiçeği  ( Oxalis acetosella ) 

- Sürünen Ekşiyonca Çiçeği, Sarı ekşiyonca  ( Oxalis corniculata ): Doğal olarak yetişen sürünücü ve yayılıcı  bir bitkidir. Diğer oxalis türlerine aksine  bol tohum verir. Yapraklarının rengi, güneş durumuna göre değişmektedir. Sarı renkli çiçek açar. Yayılıcı bir bitkidir.

Sürünen ekşi yonca, Boynuzlu ekşi tırfıl ( Oxalis corniculata)

Bir adı da sarı ekşiyonca olan oxalis corniculata. 

( Bu yayın son olarak 12. 04. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )

GAYRET ÇİÇEĞİ ( Gaillardia )

Gayret çiçeği / Gaylardya  ( Gailardia x grandiflora )

Türkce adı gayret çiçeği olan gaillardia ( gaylardya diye okunur. ) papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından, çok yıllık ve  otsu bir bitki cinsidir. Kuzey Amerika'ya özgüdür.  Avrupa, Avustralya ve Güney Amerika'da doğallaşmıştır. Gailardia aristata ve  Gailardia pulchella  süs bitkisi olarak yetiştirilir. Ayni zamanda melez olan Gailardia x grandiflora'nın  ebeveynidirler.   

Cins adı ( gaillardia ), Fransız yargıç ve amatör botanikçi Gailardia de Charentonneau'ya ithafen verilmiştir.
Bir adı da 'aşk çiçeği' dir. Sadeliği, masumluğu ve gizemi temsil ettiği kabul edilir.

Kızılderililer tarafından  yaraları tedavi etmek ve ateşi düşürmek için kullanılmıştır.  Çiçekleri halı, kilim ve battaniyelerde  kullanılmıştır, bu nedenle  'battaniye çiçeği' de denir. Arı ve kelebekleri kendine çeker. 

Gaylardya çiçeği- kültür  ( Gailardia  x grandiflora )

Gaillardia x grandiflora,  papatya benzeri, taç yaprakları iki renkli,  büyük, gösterişli  çiçekler açar.  Dilsi yapraklarının kenarları ondüle şeklindedir, tüpsü çiçeklerin bulunduğu ortadaki şişkin kısım mor renklidir. Sarı, kırmızı, beyaz ve turuncu renklerde çiçek açan çok fazla  kültür çeşidi  vardır. Çok dallıdır, dikine büyür, basit, gri - yeşil yapraklıdır. Koloniler  oluşturur.  

Gayret çiçeğ, sıcak güneşli yerleri ve geçirimli, kumlu toprakları sever. Kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır.  Genel olarak bahçelerde  yer örtücü olarak yetiştirilir,  saksıda da yetiştirilir. Fazla bakım istemez, bu nedenle bahçelerde en çok yetiştirilen çiçeklerden biridir. Çiçek sapları uzundur, kesme çiçek olarak da kullanılır. 

Gayret çiçeği, düzenli ve bol  sulanırsa yaz boyu çiçek açar. Akdeniz iklimi görülen yerlerde,  kışın da çiçek açmaya devam eder.  Tohum kapsülleri koparılırsa daha çok çiçek açar.
Üretilmesi oldukça kolaydır, çoğu zaman  dökülen tohumlarından kendisi biter, ayrıca  kökten bölünerek de  çoğaltılır.

Gayret çiçekleri ( Gaillardia )  çiçekleri.

Gaillardia  arıların sevdiği bir çiçektir. 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora ) 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )

Gayret çiçeği / Gaylardya ( Gaillardia x grandiflora  )

Gaillardia, Nam-ı diğer aşk çiçeği

Gayret çiçeği ve kedimiz 'LEYDİ' 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Yakın çekim 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Çiçek tomurcuğu 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Yapraklar 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Meyve

Kaynaklar. Vikipedi ve internet siteleri.