SARI ÇALI PAPATYASI ( Euryops pectinatus )

Sarı çalı papatyası ( Europs pectinatus ) 

Sarı çalı papatyası, 1,5m. kadar büyüyen, herdem yeşil, çalımsı bir bitkidir. Anavatanı Güney Afrika'dır.  Uzun saplı, papatya şeklinde parlak sarı renkli çiçekler açar. Yaprakları eğrelti otuna benzer, mavimsi gri renklidir çiçekleri ile güzel bir uyum sağlar. Ilıman iklimlerde neredeyse yıl boyu çiçek açar. Diğer bazı adları da şöyledir: Güneş papatyası, sarı papatya, altın papatya,  öriyops ( europs ) 

Sarı çalı papatyası arıları kendine çeker. 

Sarı çalı papatyası,  papatyagiller ( Asteraceae )  familyasının  euryops  cinsini  oluşturur,  yüze yakın türü bulunmaktadır. Bunlardan Euryops pectinatus çiçekleri ve yaprakları güzel olduğu için bir çok ülkede süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Cins adı ( euryops ) latince  'iri gözlü' demektir, çiçeklerin büyük ve gösterişli  olduğunu işaret eder. Tür adı ( pectinatus ) ise taraksı demektir, yapraklarının şeklini ifade eder. 

Akdeniz iklimi görülen kıyı bölgelerimiz için uygundur. Daha çok park ve bahçelerde ve  peyzaj  bitkisi olarak yetiştirilir. Sıcağa,  kuraklığa ve kısmen soğuğa dayanıklıdır. Tam güneşli yerleri ve kumlu, drenajlı derin toprakları sever.  

Fazla bakım istemez, budanarak form verilebilir. Çelikle ve tohumla üretilir. 

Sarı çalı papatyası ( Euryops pectinatus ) 

Sarı çalı papatyası ve  çiçeği 

Sarı çalı papatyası  yaprağı 

Sarı çalı papatyası  çiçeği ( Yakın çekim )

KARABAŞ OTU

Karabaş otu ( Lavandula stoechas )
Seferihisar / İzmir

Karabaş otu, lavanta cinsinden ( Lamiaceae familyasından  ), herdem yeşil, çok yıllık ve  çalımsı bir bitkidir. Akdeniz ve Kuzey Afrika'ya özgüdür. Yurdumuzu Marmara, Asıl Ege ve Akdeniz bölgelerinde makilik alanlarda, kireç taşı üzerindeki oluşan topraklarda daha çok yetişir. Türkiye'de yetişen  iki alttürü vardır.  

Beyaz çiçekli karabaş otu ( Lavandula stoechas )

Bilimsel adı Lavandula stoechas olan karabaş otu, bazı yörelerimizde keşiş otu, anababakokusu, dedeburnu, karababa, gargan, yalancı lavanta  gibi adlarla  bilinir. Oldukca yaygın bir bitkidir.  Cins adı ( lavandula)  eski Yunanca  'yıkama' anlamına gelir. Cinsin öz suyunun yıkanırken kullanılan banyo suyuna kullanıldığını işaret eder.

Pembe ve mor çiçekli karabaş otları 
( Lavandula stoechas )

Karabaş otu 60 cm. kadar boylanır, zamanla odunlaşan  dört köşeli bir gövdesi vardır. Çiçekler  bir sap üzerinde başak / salkım  şeklinde, 6 - 10 çiçekten oloşan  bir  kurul oluşturur. Haziran - temmuz aylarında siyahımsı mor renkli ve güzel  kokulu çiçekler açar. Azda da olsa pembe ve beyaz renkli  çiçek açan çeşitlerine de rastlanırır.  Yapraklar mızraksı, tüylü ve  yeşil - gri renklidir. Yaprak ve çiçeklerinden uçucu yağ elde edilir. Halk hekimliliğinde antiseptik ve yara iyileştirici gibi etkileri başta olmak üzere, farklı rahatsızlıkların tedavisinde kullanılır.  Sabun ve parfüm yapımında kullanılır, böcek kovucudur. Çayı ve reçeli olur. 

Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde yetişir, güneşi  sever, kuraklığa dayanıklıdır, soğuğu fazla sevmez. Taşlı, kumlu ve  geçirimli topraklar üzerinde yayılış gösterir. Arıları çeker. 

Park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Çelikle, tohumla ve kökten ayrılarak üretilir. 

Karabaşotu ( Lavandula stoechas )
( Ulamış Barajı - Seferihisar )

Karabaş otu çiçeği 

Karabaş otu ( Lavandula stoechas )

Pembe çiçekli karabaş otu
( Lavandula stoechas ) 

Kaynaklar: Türkiye'nin Bütün Ağaçları  ve Çalıları ( Editör Prof. Dr. Ünal Akkemik ). İnternet siteleri 

KATALPA AĞACI

Katalpa ağacı ( Catalpa bignonioides )
Taşköprü / Kastamonu  

Katalpa, Bignoniaceae ( katalpagiller ) familyasından 10 - 15 m. kadar boylanan, yaprağını döken,  dağınık dallı ve  geniş tepeli  bir ağaç ya da çalıdır.  Kuzey Amarika, Hindistan ve Çin'de doğal olarak yetişmektedir. Bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilir. Ilıman iklimlerde yetişir, soğuğa dayanıklıdır. Kalp biçimindeki yaprakları oldukca büyüktür, ovulunca kötü kokar. Yaz aylarında uç kısımlarında, bileşik dik salkımlar halinde huni / çan  şeklinde beyaz renkli ve gösterişli çiçekler açar. Çiçeklerin  iç kısmı sarı çizgili ve mor lekeli olup  güzel kokuludur. Boyu 40 cm. bulan kapsül şeklindeki  meyveleri puro siğarasına  benzer. aşağıya doğru sarkar ve olgunlaşınca kahve rengine döner.  

Bilimsel adı Catalpa bignonioides'dir. Ülkemizde Kurtyemez ağacı, Puro ağacı, Siğara ağacı adı ile bilinmektedir.  

Katalpa ağacı çiçeği
( Catalpa bignonioides )  

Katalpa ağacı güneşli yerlerde ve ılıman iklimlerde yetişir, soğuğa dayanıklıdır. Derin, nemli, geçirimli ve verimli toprakları sever. 

Yurdumuzun Akdeniz, Ege, Marmara ve Karadeniz  bölgelerinde parklara  ve yol kenarlarına dikilir. Yaprakları büyük olduğundan gölge ağacı olarak da kullanılır. 

Tohumla ve çelikle yetiştirilir. 

Bir adıda sigara ağacı olan katalpa ağacı ve meyveleri
 ( Catalpa bignonioides )

Katalpa ağacı ( Catalpa bignonioides )
Ordu 

Katalpa ağacı ve çiçeği 
( Catalpa bignonioides )

Katalpa ağacı çiçeği 
 ( Catalpa bignonioides )  

Katalpa ağaçları ( Taşköprü / Kastamonu ) 

Katalpa ağacı ve meyveleri 
( Catalpa bignonioides ) 

Kaynaklar: Türkiye'nin Bütün Ağaçları Ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik, Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ), Peyzaj Bitkileri ve Özellikleri ( Arş. Gör. Erdi Ekren ), İnter siteleri 

SAKSİ GÜZELİ ( Echeveria )

Saksı güzeli ( Echeveria secunda Glauca  ) 

Eçeverya ya da ekeverya Damkoruğugiller ( Crassulaceae ) familyasından çok yıllık, herdem yeşil, yaprakları rozet halinde sukulent bir bitki cinsidir.  Anavatanı Amerika kıtasının çöl alanlarıdır. 150 kadar türü ve bunlardan elde edilmiş çok fazla melezi bulunur.  Daha çok gösterişli yaprakları nedeniyle, bütün dünyada  süs bitkisi olarak yetiştirilirler.  

Gövdesiz ya da  kısa  gövdelidir. Rozet halindeki yaprakları etli, değişik  biçimlerde ve renklerdedir. Çiçeklerini  yaprakların arasından çıkan ince saplar üzerinde açar. Çan şeklinde, turuncu, kırmızı ve  pembe renklidir. Sıcak, ılıman iklimleri ve güneşli yerleri sever. Yaprak çeliği, anaç bitkiden ayırma  ve tohumla üreıilirler. 

Cins adı Meksikalı botanikci ve resam Atanasio Echeveria'ya izafeten verilmiştir.

Saksı güzeli ( Echeveria secunda ) ve
mor telgraf çiçeği ( Tradescantia pallida ) 

                                              Saksı Güzeli ( Echeveria secunda ya da E. elegana )

Ülkemizde yetiştirilen en yaygın türü, bilimsel adı Echeveria secunda ( Bazı kaynaklarda bu bitki Echeveria elegana olarak taıtılmıştır.) olan saksı güzeli'dir. Çok sevilen bir saksı çiçeğidir. Yaz boyu çiçek açar, çok fazla çeşidi vardır.  Bu nedenle adına saksı güzeli denir. Aşkın gözyaşları, boyalı kadın, mavi eçeverya, gül kaktüs gibi adlarla da bilinmektedir. Kaya bahçelerinin olmazsa olmazlarındandır. Kısa gövdelidir, yaprakları toprağın üzerinde çapı 30 cm. bulan mavi renkli rozet oluşturur.  Çok fazla yavru vererek küme oluşturur. Yapraklarının arasından çıkan saplar üzerinde çan / lale şeklinde sarı uclu kırmızı renkli çiçekler açar. Çiçeklenme aşağıdan yukarı doğru olduğu için uzun bir  süre çiçekli kalır, daha sonra yerini kuru tohum kapsüllerine  bırakır.

 

Eçeverya, kumlu, dreneji iyi toprakları ve güneşli ya da yarı  gölge yerleri sever. Kuraklığa dayanıklıdır, dondan korunması gerekir.  Sulama yaparken toprağının kurumuş olmasına ve  yaprağına su dokunmamasına dikkat edilmelidir. Fazla sulama kök çürümesine neden olur. Yazın öğle güneşi yapraklaına zarar verir, aydınlık, havadar  ve yarı gölge yerleri sever.

Saksı güzeli yetiştirilmesi ve bakımı son derece  kolay bir çiçektir. Kök kısmından oluşan küçük yavrulardan, yaprak çeliklerinden ve tohumdan üretilir. 

Eçeverya ( echeveris )

Saksı güzeli ( Echeveria secunda Glauca  ) 

Saksı güzeli ( Echeveria secunda Glauca  )  

Yararlandığım Kaynaklar: Saksı Bitkileri El Kitabı ( Stephanie Donaldsson ve Peter Mchoy, Kaktüsler ve Diğer Etli ( Sukulent ) Bitkiler ( Nejat Ebcioğlu ). İnternet Siteleri 

HOŞ KADINAYNASI ( Legousia )

Hoş kadınaynası ( Legousia speculum - veneris ) 

Yurdumuzda hoş kadınaynası adı ile bilinen Legousia speculum - veneris, çançiçeğigiller ( Campanulaceae ) familyasından, tek yıllık,  otsu bir bitki türüdür.  Akdeniz havzası ve çevresine  özgüdür. Yurdumuzun İç Anadolu Bölgesi dahil büyük bir kısmında  yayılış gösterir.  Latince tür adı 'Venüs'ün aynası' anlamına gelir. Bahçelerde ve peyzaj çalışmalarında kullanılar, populer bir süs bitkisidir. 

Legousia cinsinin dünya üzerinde yedi, ülkemizde ise  dört  türü yetişir.  Bunlardan Legousia pentagonia'nın, Legousia speculum - veneris'in alt türü olduğu şeklinde makaleler bulunmaktadır. Zira bü iki tür birbirlerine çok benzer. 

Hoş kadınaynası fazla büyümez (  en fazla 30 cm)  ve tabandan itibaren dallanır.  Geniş çan şeklindeki çiçeklerin merkezi beyaz, mor, pembe ve menekşe renklidir. Nadir olarak beyaz ve leylak renkli  çiçek açan çeşitlerini de görülür.  L. pentagonia'nın akşine lobların ucu yuvarlak ve küttür. Tek ya da salkım halinde çiçek açar. Mart - temmuz ayları arasında, uzun bir çiçeklenme dönemi sürer. Meyve  kapsüldür, tohumlar parlak  siyah renkli olur. Güneşli yerleri ve nemli toprakları  sever. Terk edilmiş tarlalarda, çalılıklarda ve yol kenarlarında daha çok yetişir. 

Zehirsizdir, yaprakları sebze olarak çiğ olarak yenir. Tohumlar doğrudan toprağa ekilerek yetiştirilir.  Fazla bakım istemez. 

Hoş kadınaynası - çiçek tomurcuğu
 ( Legousia speculum - veneris ) 

Cins adı ( 1695 - 1774 ) yılları arasında yaşamış olan Fransız akademisyen Benigne  Le Gouz de Gerland'a ithafen verilmiştir. Tür adı ( Speculum - veneris ) venüsün aynası demektir.

Gelelim şimdi de, bu güzel kır çaçiçeğine neden  Venüs aynası ya da venüs'ün aynası  dendiğinin hikayesine. 

Venüs'ün Doğuşu Tablosu ( Sandro Botticelli )
( Fotoğraf Vikipedi / Özgür Ansiklopedi sitesinden alınmıştır. Teşekkür ederim.  )

Venüs, Roma mitolojisinde adından en çok söz edilen, ressamlara, heykeltraşlara  ilham kaynağı olmuş,  aşk ve güzellik tanrıcasıdır. Daha önce Yunan mitolojisindeki adı Afrodit ( Afroditin ) tür. Denizden doğduğuna inanılır.   

Venüs,  yanından hiç ayırmadığı her şeyi güzel gösteren aynasını kaybedince bunu bulan çoban aynadaki görüntüsüne aşık olur.  Bunun üzerine Venüs'ün oğlu, aşk tanrısı Cupi ( Eros )  aynayı çobandan alarak atınca, kırılan  her parçası venüsün aynası şeklinde, ışığı yansıtan, yaprakları su tutmayan ( venüs denizden çıktığında saçları kurudur ) bir çiçeğe  dönüşür. İşte bu nedenle  bu güzel kır çiçeğine  Venüs çiçeği ya da  venüs'ün  aynası denir. 

Hoş kadınaynası ( Legousia speculum - veneris )

Bir başka kır çiçeği ve hikayesinde buluşıncaya kadar, hoşcakalın sevgili doğa ve  çiçek severler. 

Kaynaklar: Vikipedi, İnternet siteleri. 
 

KÜRE ÇİÇEĞİ ( Globularia )

Bir tür küre çiçeği olan kürrevi ( Globularia alypum ) 

Sinirotugiller ( Plantaginaceae ) familyasının Globularia cinsini oluştursan bitki türlerine küre çiçeği denir. Orta ve Güney Avrupa, Kuzeybatı Afrika ve Güneybatı Asya'ya özgüdür, toplam 22 türü vardır. Bazı kelebek ve böceklerin larvaları için önemli bir besin kaynağıdır. Yurdumuzda doğal olarak, beşi endemik olmak üzere 10 türü yetişmektedir, bunlardan Globularia cordifolia  ve Globularia punctata bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.  

Globularia latince 'küre şeklinde' anlamına gelir. Papatyaya benzeyen küresel çiçek başları ( kapitula ) mor, pembe ve beyaz renklidir. Aşağıda tanıtımını yaptığım, çalı formlu olan Globularia alypum ( kürrevi ) ise;   peyzaj alanlarında daha çok  kaya bahçelerinde kullanılır. Türkçe literaturde ( bilimsel kaynaklarda kullanılan adı ) adı kürrevi olsa da halk arasında daha çok cins adı ile tanınır.  

                   Kürrevi ya da küre çiçeği  ( Globularia alypum. Eş anlamı G. virgata Salisb )

Küre çiçeği ya da kürrevi, herdem yeşil, çok yıllık ve yarıçalı formlu bir bitkidir. Akdeniz iklimine özgüdür, maki formasyonu içinde yer alır. Kış sonu ve ilkbaharda koyu mavi - mor  renkli ve papatya şeklinde gösterişli çiçekler açar. Yaprak yeşilimsi mavi renkli olup uç kısmına doğru genişler, bazıları üç çataldır. Kalker taşlarının üzerinde oluşan kuru topraklarda, çalılıklarda ve uçurumlarda yetişir. 80 cm kadar dikine büyür ve çok dallıdır. Ilıman iklimleri ve güneşli yerleri sever, kuraklığa dayanıklıdır.  Tohumla ve uç çeliği ( bu yılkı sürgün ) ile  üretilir. 

Küre çiçekleri ( Globularia alypum ). İyi seyirler.        

Küre çiçeği ( Globularia alypum ) 

Küre çiçeği ( Globularia alypum )

Küre çiçeği ( yaprak )

Küre çiçeği ( Globularia alypum ) 

Bir tür küre çiçeği olan kürrevi ( Globularia alypum ) 

Kürrevi ya da küre çiçeği ( Globularia alypum )  

Kürrevi ( Globularia alypum ) 

Kürrive ( Globularia alypum ) 

Kürrevi ya da küre çiçeği ( Globularia alypum )

Globularia alypum

Kaynakla: İnternet siteleri. Vikipedi, Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel