URMU DUTU ( Morus Nigra )

Bir adı da  ekşi kara dutu olan  urmu dutu
( Morus nigra ) 

Urmu dutu, bundan on yıl kadar önce İzmir'in Karaburun ilçesinde bir arkadaşımı ziyaretim sırasında görmüş ve yemiştim.  Diğer dut türlerine göre farklı bir aroması  vardı, tadı çok hoşuma gitmişti. Ancak yerken elim  kıpkırmızı  olmuştu ( dalından zor  kopuyor ). Asıl adı  karadut olan bu bitki,  yüksek kromozom sayısı ile bilinmektedir ( 308 ). Tadını bir türlü unutamadığım bu meyveyi yıllar sonra, bahçemde de yetiştirince sizlere de tanıtmak istedim. 

Urmu dutu diğer dut  türlerin aksine   yavaş büyüyen, kalın dallı  bir ağaç,  ancak  uzun ömürlü oldğu için zamanla ulu bir ağaç olabilmektedir.  Nitekim yurdumuzun çeşitli köy ve kasabalarında,  asırlık urmu dut ağaçlarına rastlanmaktadır.  Eskiden bu dut daha çok Anadolu'da  Rum halkının  yaşadığı  yerlerde  yetiştirildiği için,  adına Rum dutu ya da urmu dut denmektedir.  Anavatanı İran'dır, ancak çok eskiden beri  kültürü yapıldığından Asya ve Avrupa'ya yayılmıştır.   

Bilimsel adı Morus nigra olan bu dut,  beyaz dut ( Morus alba ) türünün  siyah meyveli çeşitleri ile  karıştırılmaktadır ancak yaprağının alt yüzünün sık  tüyleri ile ayırt edilir.    Böğürtlene benzeyen meyvesi, diğer dut türlerinden  daha geç olgunlaşır ve hasadı  daha uzun ( iki ay )  sürer.  Meyveleri olgunlaşırken önce kırmızı bir renk alırken, tam olgunlaştığında siyahlaşmaktadır. Çabuk  bozulan meyveler,  ancak  dondurularak saklanabilmektedir. Ekşi karadut olarak da bilinir. 

Doğal bir antibiyotik sayılan urmu dutu daha çok şurup, reçel, pekmez  yapımında kullanılmaktadır. Kurutulmuşu ise ekşi olduğu için,  sumak gibi baharat yerine kullanılmaktadır. 

Ekşi kara dut ( Morus nigra (  meyveleri 

Urmu dutu bahçesi olanlara tavsiye ederim, diğer dut türlerine göre farklı bir tadı olduğunu görecek ve  seveceksiniz.   Ayrıca  şifalı olduğu, özellikle ağız yaralarına iyi geldiği  belirtiliyor, Yerken boyanan elinizi yıkamak içinde sabun aramanıza gerek yok, elinizi yaprağı ile  ovalamanız yeter. 

Urmu dutu aşı ile üretilmektedir.

Karadut ağacı - yaprağı  ( Morus nigra ) 

Anıt ekşi karadut ağacı ( Morus nigra)
Gödence Mah. Seferihisar / İzmir 

Linki tıklayarak dutla ilgili başka bir yazımı da  okuyabilirsiniz http://kadirbekci53.blogspot.com.tr/2010/05/simdi-dut-zaman.html

Kaynaklar: Wikipedia. Türkiye'nin Bütün Ağaöları Ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). 

DUT AĞACI ( Morus )

Dut ağacı ( Bahçeköy / Seferihisar )

Dut ( morus ), eski çağlardan beri meyvesi ve yaprağı (  ipekböcekciliği ) için yetiştirilen, kışın yapraklarını döken  bir ağaç cinsidir. Dünyda 18 türü vardır.  Kerestesi  değerlidir, müzik aletleri yapımında kullanılır. Farklı iklim ve toprak koşullarına adaptasyonu yüksektir. Zeytin ağacı gibi uzun ömürlüdür,  dutgiller  ( moraceae ) familyasının en önemli cinslerindendir. Çoğu dut türünün anavatanı Çin'dir.

Dut ( morus ), kendi kendini tozlar ( döller ), bir evciklidir,  çiçeklerin  taç yaprakları yoktur, meyve üzümsü, sulu ve bileşiktir. Bazı dut  çeşitleri sık ve büyük yapraklı olduğu için, park ve yol kenarlarına  gölge ağacı olarak dikilir.

Beyaz dut ( Morus alba ) 

- Beyaz dut ( Morus alba ): Yurdumuzda en çok beyaz dut / ak dut  çeşitleri yetiştirilmektedir. Anavatanı Çin'dir. Yurdumuzda doğallaşmıştır. İpek böceği  beyaz dut yaprağı ile beslenmektedir. Bunu ilk defa Çinliler keşfetmişler ve yurt dışına çıkarılmasını yasakladıklarından, ipek uzun yıllar bütün dünyaya Çin'den taşınmıştır ( İpek Yolu ile ). Beyaz dut meyveleri çeşidine gör beyaz,  pembe ve siyah renkli olur ve  tatlıdır. Kurutulur, pekmez ve pestil yapımında kullanılır.  

Ekşi karadut / Urmu dutu (  Morus nigra  )*

- Karadut / ekşi kara dut  ( Morus nigra ): Anavatanı İran'dır. Uzun ömürlü bir ağaçtır, yavaş büyür. Meyveleri çok lezzetli olup, hafif mayhoştur.  Siyah renklidir. reçel, jöle ve  şerbet yapımında kullanılır. Ağız yaralarına iyi gelir.  Hasadı zordur.

Mor ya da kırmızı dut ( Morus rubra ) 
Bahçeköy / Seferihisar 

- Mor ya da kırmızı dut ( Morus rubra ): Anavatanı Amerika'dır. Bu nedenle Amerikan dutu da denir.   Meyvesi tatlı,  mor / kırmızı ve siyah renkli olur. Daha çok süs bitkisi olarak yetiştirilir.  

Sarkık dut ( morus alba-Pendula ):  Çok dekoratiftir, süs bitkisi olarak yetiştirilir.   

Mor dut / kırmızı dut ( Morus rubra ).

Parmak dut / Avustralya Kara dutu ( Morus laevigata ): Yurdumuzda son yıllarda seralarda  yediveren olan  'Avustralya Karadudu'  yetiştirilmektedir.  Meyveleri uzun, kırmızı - siyah  olan bu dut, meyve verdikten sonra budanırsa  yeniden dut verebilmektedir.  Saksı içinde de yetiştirilen Avustralya karadutu  çoğu zaman dikildiği yıl meyve vermektedir. 

Kırmızı ya da mor dut ( Morus rubra )

Kırmızı yada mor dut ( Morus rubra ).

Dut, ılıman ve suptropikal iklimlerde yetişir.  Soğuğa karşı dayanıklı bir ağaçtır, derin, nemli toprakları ve güneşli yerleri sever, suyunu kendi bulur. Dut göz aşısı ve daldırma yöntemi ile çoğaltılır

Dut, ilk yaz meyvelerinden biridir. Tamamen organik olarak yetişmektedir. (Hastalanmadığından tarım ilacı kullanılmaz ).
Dut aynı zamanda şifalı bir meyvedir, özellikle ekşi karadut, kalp,şeker ve kansere karşı  iyi geldiği bilinmektedir. Pekmezi, şurubu, reçeli, pestili yapılan dutun yapraklarından da sarma olur. Ayrıca beyaz dut kurutularak çerez olarak yenir.

Bir çeşit kara dut ( Morus nigra )

Dut, üzümsü ve   bileşik bir meyvedir.

Dut ağacı ve olgunlaşmaya başlıyan meyveleri 

Beyaz dut ( Morus alba ).
 

Konu dut olunca olunca, yazımı hemşehrim ( Giresun ) Bedri Rahmi Eyüpoğlu'nun ünlü 'KARADUT ' şiirinden  bir kıta ile bitireyim dedim.

Karadutum, çatal karam, çingenem.
Nar tanem, nur tanem, bir tanem
Ağaç isem dalımsın salkım saçak
Petek isen balımsın a gülüm
Günahımsın,vebalimsin.
             Bedri Rahmi Eyüpoğlu

*Bir tür ekşi karadut olan 'URMU DUTU' için tıkla :http://kadirbekci53.blogspot.com.tr/2011/07/urmu-dut-zaman.html