SONBAHAR ATEŞİ ( Hylotelephium spectabile )

Sonbahar ateşi / Orpine ( Hylotelephium spectabile )

Çiçek yetiştirmek emek, bilgi, sabır ve en önemlisi de sevgi ister.  Eğer çiçekleri gerçekten çok seviyorsanız, zamanla bunların  büyük bir kısmını halledersiniz. Ama, bazı çiçekleri yetiştirmek yine de kolay değildir,   her yerde yetişmez ve sizi üzebilir. 

Tercihiniz kolay yetişen, fazla bakım gerektirmeyen çiçeklerden yana ise sedum türlerini tercih etmenizi tavsiye ederim.  600 den fazla türü bulunan sedum cinsi çiçeklerin, yetiştirilmesi çoğu çiçek  türlerine göre daha kolaydır ve fazla bakım istemez. Orpine ya da Sonbahar ateşi, bu bakımdan  size göre olabilir, daha önce denemediyseniz tavsiye ederim. Gelin şimdi, kısaca 'orpine' denilen bu çiçeği daha yakından tanıyalım.  

Sonbahar ateşi arı ve kelebekleri çeken bir çiçektir.

Sonbahar ateşi ya da Orpine ( Hylotelephium spectabile ), damkorugiller ( Crassulaceae ) familyasından, çok yıllık, etli ( sukkulent ),  sağlam gövdeli, ve otsu bir bitkidir.  Daha önce  sedum cinsinden olduğundan,  eski adı 'Sedum spectabile' dir. 'Spectabile', latincede  'gösterişli' demektir.
İngilizce adı, gösterişli sedum  ( showy stonecrop ),  parlak sedum ( sedum spectabile Brilliant ) dır. Anavatanı Çin ve Kore'dir.

Sonbahar ateşi hem bahçede, hem de saksıda yetiştişebilen, soğuğa ( - 10, 15 derece  )  ve sıcağa son derece dayanıklı bir bitkidir. 
Toprak konusunda  secici değildir, hatta verimsiz, taşlı, killi  ve kumlu  toprakları gaha çok  seviyor.  Sukulent bir bitki olduğu için kuraklığa  son derece dayanıklıdır. Yazın toprağı kurudukca sulanmalıdır.  Güneşli ya da yarı gölge  yerleri seviyor ( yazın öğle güneşinden korunmalıdır ), gölge yerleri  sevmiyor. Kışın ölen gövdesi  baharda yeniden filizlenir. 

Hylotelephium spectabile, yazın ve sonbaharda şemsiye durumunda, yıldız şeklinde, uzun ömürlü  küçük pembe çiçekler açar.  Sonbahar mevsiminin en güzel çiçekleri arasında sayılır. Üzerinden kelebek ve arılar eksik olmaz. Dik büyüyen bir gövdesi ve  parlak grimsi yeşil yaprakları vardır.  Beyaz, kırmızı, mor çiçek açan ve bodur olan  çeşitleri de  yetiştirilmiştir. Çelikle, ayırma ile ve tohumdan  üretilir.

Bir adı da "parlak sedum" olan  hylotelephium spectabile 

KRALIN MANTOSU VE KARA GÖZLÜ SUZAN SARMAŞIĞI ( Thunbergia )

Kralın mantosu ya da kral mantosu  ( King's mantle /Tunbergia erecta ),
 çalı formunda bir çiçektir. 

Kralın mantosu ya kral mantosu ( İngilizce adı / king's mantle ) olarak tanınan  Thunbergia erecta, ayıpençesigiller ( Acanthaceae ) familyasından, dikine büyüyen, çalı formunda bir süs bitkisidir. Anavatanı Afrika kıtasının batı kısımlarıdır. Ülkemize özgü  bir adı yoktur. Kralın mantosu ya da  kral mantosu, çalı saat asması, tatlı saat asması, patates çalısı gibi dünyaca bilinen adları ile  bilinir.   

Cins adı olan Thunbergia,  İsveç'li doğa bilimci 'Carl peter Thunbergia'  adına ithafen verilmiştir. Tür adı ( erecta ) dik demektir. Bitkinin dikine büyüdüğünü işaret eder. 

Thunbergia erecta, tropikal iklimlerde yetişmektedir. Afrika'nın ve Asya'nın tropikal iklim görülen yerlerinde  doğal olarak yetişmektedir.  İstenirse asma formu verilir, bu nedenle çalı saat asması da denir. Budanmaya olumlu cevap verir. Bu nedenle her zaman budama yapılmasında yarar vardır. 

Thunbergia erecta, Akdeniz iklimi görülen kıyı bölgelerimizde bahçelerde, daha soğuk yerlerde ise iç mekanlarda, saksı çiçeği olarak yetiştirilebilmektedir.  Borazan / trombet  şeklinde, koyu mavi veya mor renklerde çiçekler  açar.  Çiçekleri  gösterişli  ve hafif kokuludur.  Boğaz kısmının sarı renkli olması ile dikkat çeker. İklim şartlarının elverişli olduğu yerlerde, yıl boyu çiçek açar ve yaprağını dökmez. 

Thunbergia erecta, güneşli ya da yarı gölge yerleri ve humusça zengin geçirimli toprakları sever. Suyu sever, ancak toprağının geçirimli olması gerekir. Kuraklığa kısmen dayanıklıdır, yazın düzenli olarak sulanma ister. Dona karşı hassastır. Fazla bakım istemez. Tohumla  ve çelikten üretilir 

Kral mantosu ( Thunbergia erecta )
 Bitkisinin genel görünümü.

Kralın mantosu çiçeği ( Thunbergia erecta )

Kral mantosu ( king's mantle ) çiçeği 

Bir adı da "çalı saat asma" (Bush clock vine ) olan tunbergia erecta  

                                                  

                                                 Kara Gözlü Suzan Sarmaşığı ( Thunbergia alata )

Thunbergia cinsinin bütün dünyada  90 kadar türü bulunmaktadır ( vikipedi ).  Çalı ya da sarmaşık formunda olan bu bitkilerden, süs bitkisi olarak yetiştirilen bir başka türüde, halk arasında kara gözlü suzan adı ile tanınan  Thunbergia alata'dır ( Not: Rudbecki cinsindeki çiçek türlerine de kara gözlü suzan denir. ).  

Kara gözlü suzan sarmaşığı 
( Thunbergia alata )

Kara gözlü susan sarmaşığı ( Thunbergia alata )

Halk arasında kara gözlü suzan adı ile tanınan Thunbergia alata çok sevilen, çok yıllık, otsu  bir sarmaşıktır. Anavatanı Doğu Afrika'dır. Süs bitkisi olarak yetiştirilen  bir çok ülkede doğallaşmıştır. Merkezi siyah - mor, turuncu - sarı, kırmızı - turuncu renklerdedir, çoğu zaman.  Adı da burdan gelir. Tohum ve çelikle yetiştirilir. 

( Bu yayın son olarak 09. 11. 2023 tarihinde güncellenmiştir.)