 |
| Sonbaharda Doğukaradeniz yaylalarını süsleye şepart / vargit çiçekleri. ( Karatepe Yaylası, Paşakonağı / Bulancak ) |
Doğukaradeniz Bölgesi yaylarına özgü bir çiğdem* türü olan vargit çiçeği, havaların soğumaya başlamasıyla beraber çiçek açmaya başlar ve çayırları pembe bir halı gibi kaplayarak çok güzel manzaralar oluşturur. Bu durum, yayla mevsiminin bittiğini haber veren bir işaret olarak kabul edilir. Acıçiğdem türleri sonbaharda çiçek açtığı için güz çiğdemleri olarak da bilinir ( Ancak bazı crocus türleri de sonbaharda çiçek açmaktadır. )
Yayla mevsiminin bitmesi ile birlikte çiçek açmaya başladıklarıiçin; halk arasında acıçiğdem ( colchicum ) türlerine göçkovan, kalkgit, vargit gibi adlar verilmiştir.
Acıçiğdemgiller ( Colchicaceae ) familyasına adını veren koşikom ( colchicum ) cinsinin bütün dünyada 160 kadar türü bulunmaktadır. Asya, Avrupa ve Afrika'da yayılış gösterirler. Yurdumuzda, 22'si endemik olmak üzere 50 kadar acıçiğdem türü yetişmektedir.
 |
| Vargit çiçeği / Şepart ( Colchicum speciosum ) ( Karatepe Yaylası, Paşakonağı, Bulancak / Giresun ) Giresun yöresinde Colchicum speciosum çiçeğine vargit, ilkbaharda ortaya çıkan yapraklarına ise halk arasında 'cambırt' denmektedir ( Cambırtca Yaylası, adını bu bitkiden almış olmalı. ) |
Türkce literatürdeki adı 'şepart' olan Colchicum speciosum, Doğu Karadeniz yaylalarına özgü bir acçiğdem türüdür. Yörede; Vargit ( Giresun, Ordu ), Likofor, Galeden ( Artvin ), Likoser ( Trabzon ), Zumak ( Trabzon) gibi adlarla bilinir.
Anavatanı Kafkasya, Kuzey İran ve Türkiye olan bu bitki yaprakları çıkmadan önce sonbahara doğru çiçek açmaya başlar. İlkbaharda ortaya çıkan kayış şeklindeki yapraklı haline, Giresun yöresinde 'cambırt' denilmektedir. Yaza doğru bitkinin toprak üstü kurumaktadır. Doğal olarak yaylalarda yetişir, eylül - ekim aylarında kadeh şeklinde, pembemsi - mor renkli çiçek açar. Süs bitkisi olarak yetiştirilen beyaz ve mor renkli kültür çeşitleri üretilmiştir. Güneşli, yarı gölge yerleri ve drenajı iyi toprakları sever.
 |
| Vargit I Şepart ( Colchicum speciosum ) , yaprak ve tohum kapsülü ( Karatepe Yaylası, Paşakonağı, Bulancak / Giresun ) |
Acıçiğdem / kolşikum ( colchicum ) türlerinin yumruları acı ve zehirlidir. Süsengiller ( İridaceae ) familyasından olan çiğdem ( crocus ) türlerinin ise yumruları zehirsiz olup yenir. Çiçekleri birbirine çok benzeyen bu bitki türlerinin birbirleriyle karıştırılması sonucu, Doğu Anadolu bölgemizde ölümle sonuçlanan zehirlenmeler meydana gelmektedir.
Vargit çiçeği / şepart ( Colchicum speciosum ), tohumlarından tıbbi amaçla yararlanıldığı için değerli bir bitkidir. Soğanından ve yaprağından elde edilen 'kolşisin' adlı madde romatizma ve gut hastalıklarının tedavisinde kullanılmaktadır. Süs bitkisi olarak da yetiştirilen çok fazla kültür çeşidi vardır. Tohum ve yumru ile üretilir.
 |
| Türkce literatürde adı vargit olan Colchicum variegatum ( Seferihisar / İzmir ) |
Acıçiğdem türleri ( colchicum ), havaların soğuması ile birlikte sonbaharda, yaprakları çıkmadan önce çiçek açar. Bu nedenle halk arasında öksüzoğlan, öksüzali, aliöksüz gibi adlar verilmiştir. Crocuc türleri yapraklı çiçek açar. Bu durum, ayrı familyadan olmalarına rağmen, çiçekleri birbirine çok benzeyen bu bitkileri birbirinden ayıran önemli bir özelliktir.
 |
| Vargit ya da Şepart ( Colchicum speciosum ) ( Karatepe Yaylası, Paşakonağı, Bulancak / Giresun ) |
Vargit Çiçekleri Açtı Sen Gelmedin
Osmanlı döneminde, Doğukaradeniz yaylalarında tanışan Rum kızı ile evli bir Türk erkeği birbirlerine aşık olurlar. Bu yüzden adam eşini terk eder. Göç zamanı gelince, her zaman buluştukları göl kıyısında buluşan sevgililer, birbirlerini bekleyeceklerine söz vererek vedalaşırlar. Ancak Rum kızı sözünü tutmaz ya da tutamaz, evlenir. Bunu öğren adam,her zaman buluştukları gölün kıyısına giderek intihar eder.
Aşağıda, annemden dinlediğim bu hikayeyi kendi hayal gücümü de katarak şiirsel bir şekilde anlatmaya çalıştım. Sürçü lisan ettiysem affola.
Yeminimi tutamadım! ben yine geldim
Kaç yıl geçti ama sen gelmedin.
Her yerde vargit çiçekleri açtı, yine göç zamanı geldi
Ben hala bekliyorum, belki gelirsin diye
Biliyorum gelmeyeceksin, benimki sadece bir umut.
Gezdiğimiz o yerler, artık bana haram
Hani adımızı yazdığımız titrek kavak ağacı vardı ya!
Benim bu halime daha fazla dayanamadı, kurudu.
Duydum evlenmişsin, zengin bir adamla.
Hani ölürüm de kimseye varmam diyordun!
Meğer söylediğin bütün sözler yalanmış.
Halbuki ben herşeyimi terk etmiştim senin için.
.
Eğer bir gün yolun düşer de buralara gelirsen.
Hani saçlarına vagit çiçekleri taktığım o göl var ya!
Ben artık hep oradayım.
Göle bir bak, göreceksin.
Şiirlerim, 27. 08. 2019
Kaç yıl geçti ama sen gelmedin.
Her yerde vargit çiçekleri açtı, yine göç zamanı geldi
Ben hala bekliyorum, belki gelirsin diye
Biliyorum gelmeyeceksin, benimki sadece bir umut.
Gezdiğimiz o yerler, artık bana haram
Hani adımızı yazdığımız titrek kavak ağacı vardı ya!
Benim bu halime daha fazla dayanamadı, kurudu.
Duydum evlenmişsin, zengin bir adamla.
Hani ölürüm de kimseye varmam diyordun!
Meğer söylediğin bütün sözler yalanmış.
Halbuki ben herşeyimi terk etmiştim senin için.
.
Eğer bir gün yolun düşer de buralara gelirsen.
Hani saçlarına vagit çiçekleri taktığım o göl var ya!
Ben artık hep oradayım.
Göle bir bak, göreceksin.
Şiirlerim, 27. 08. 2019
A Kadir Bekçi
* Yurdumuzda hem crocus hem de colchicum ( acıçiğdem ) türlerine genel olarak çiğdem adı verilir. Colchicum türlerinin soğanları acı zehirli dir. Bu nedenle acıçiğdem ya güz sonbaharda çiçek açtıkları için güz çiğdemi denir.
Yararlandığım kaynaklar: 1 - Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ), 2 - Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Vikipedi. Türkiye'nin En Güzel Yaban Çiçekleri ( Erdoğan Tekin )
