ATATÜRK VE İĞDE AĞACI

İğde Ağacı
Atatürk'ü Ağlatan Ağaç.

Afet İnan 'Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler' kitabında, O'nun doğa ve ağaç sevgisi ile ilgili olarak şunları yazmıştır.
Çankaya köşkünden meclis binasına giderken, o günün Ankara'sında bir tek iğde ağacı vardı. M.Kemal her gün ağacın önünden geçerken arabasını durdurup iner, selam verirmiş. Neden böyle yaptığı sorulunca;  'O, yediğim meyvenin, sığındığım gölgenin, soluduğum havanın bir neferi,..en az öbür neferler kadar bunun da selama hakkı var.'  dermiş.

Bir gün bir de bakıyor ağaç kesilmiş. Yolu genişletmek için kesmişler. Yahu diyor 'Bana sorsaydınız o ağacı kurtaracak yol bulurdum'. Sonra dayanamıyor arabaya biniyor, sürücüyle arkadaşının önünde, hüngür hüngür ağlıyor.

Atatürk' ü ağlatan ağaç, İğde

Yukarıdaki yazıyı ilk  okuduğum zaman  liseye yeni  başlamıştım. Öğretmenimiz Atatürk'ün ağaç sevgisiyle ilgili bir ödev vermişti. Okulun kütüphanesinde konuyu araştırırken, Afet İnan'ın yukarda anlattiklarını  okuyunca çok  etkilenmiştim. Benim ağaç ve çiçeklere karşı olan sevgimde,  bu olayın da etkisi olmuştur.

İğde ağacı hakkındaki bir başka yazımı  linki tıklayarak okuyabilirsiniz. ;http://kadirbekci53.blogspot.com/2010/05/igde.html

BEYAZ ÜZÜM ASMASI

O yıl, ilkokul üçüncü sınıfa yeni başlamıştım. Hafta sonları olunca, ineklerimizi otlatmaya, evimize uzak bir yerde bulunan fındık bahçemize götürürdük.  Durmuş dayının evi de  bizim bahçeye çok yakındı. Bahçesinde,  beyaz üzüm veren , yaykın ( kızılağaç ) ağacına  sarılı  bir asma vardı. Karadeniz'de beyaz üzüm pek yetişmediğinden,  tadı ekşi olmasına rağmen bu üzümü merak ederdik.

Beni  çocukluk yıllarıma götüren  bahçemdeki  beyaz üzüm asması 

Yine, ineklerimizi otlatmaya  götürdüğümüz  bir hafta sonuydu.  Üç arkadaş, Durmuş dayının  beyaz üzümlerini çalmaya karar vermiştik.  Sessizce bahçeye girmiş, asmanın sarılı olduğu  ağaca doğru ilerlemeye başlamıştık. O sırada, bağlı sandığımız  köpek aniden  üzerimize doğru gelmiş ve beni bir kaç yerimden  ısırmıştı. Çok korkmuştum, arkadaşlarım ise beni bırakıp kaçmışlardı.

Ağlayarak eve geldiğimde, durumu öğrenen babam; 'Ben onlara sorarım, çocukların üzerine köpek salmayı' diye çok kızmıştı.  Beni de, komşunun üzümünü çalmaya gittiğimiz için  dövmüştü.
.
Aradan çok  zaman  geçmiş olmasına  rağmen, bu anımı hiç unutamıyorum. Her yıl, razakı üzümlerimi toplarken o günleri tekrar  hatırlatıyor.  Köpeğin ısırdığı  yarde oluşan yara izleri, o günün bir anısı olarak vücudumda duruyorlar.
Babam ve Durmuş  dayı,  yıllar önce öldüler (Allah rahmet etsin).  Arkadaşlarım, İstanbul'da yaşıyorlar. Durmuş dayının beyaz üzüm asması hala  duruyor mu bilmiyorum.

DATURA ( Boru çiçeği )

Datura ya da tatula çiçeği (Datura inoxia )

Yurdumuzda  'datura' cinsinden olan süs bitkilerine,  genel olarak datura / tatula  ya da boruçiçeği denir. Patlıcangiller ( Solanaceae ) familyasından olan bu bitkilerin on kadar  türü bulunmaktadır. Şimdi ayrı bir cins kabul edilen  meleklerin trompeti ya da brugmansya ( brugmansia suaveolens ), daha önce  datura türleri (datura suaveolens ) arasında yer almaktaymış.  

Datura turlarındanİ  Datura stramonium, Datura inoxia yurdumuzda doğal olarak yetişmektedir. Datura metel ise egzotik bir bitkidir, yurdumuzda doğal olarak yetişmez, süs bitkisi olarak  yetiştirilir.
Datura çiçeği; Tatula, Abuzambak,  Boru çiçeği, Şeytan elması, Eşek hıyarı, Dikenli elma, Deli otu, Dikenli ceviz, Kokar ot... v.b. adlarla  da bilinmektedir.

Datura metel bitkisinin genel görünümü.

Datura,  yazın boru ( trompet ) şeklinde, beyaz, pembe ve mor renkli çiçek açar. Bazı kültür formlarının  çiçekleri ise  iki renkli ve katmerlidir.Yaprakları iri ve  kötü kokulu dur ( Bu nedenle  'datura stramonium' ye  kokar ot da denir. ). Meyve  kapsülleri,  ceviz şeklinde olup  dikenlidir.
Çoğu zaman, yol kenarlarında kendiliğinden  yetişir.  Ayrıca, süs bitkisi olarak yetiştirilir, çok sayıda kültür  çeşidi üretilmiştir.

Datura,  sıcak iklimlerde yetişir, soğuğa karşı dayanıksızdır.  Güneşli yerleri ve  humusça zengin nemli toprakları sever. Kışın kuruyan gövdesi,  ilkbaharda yeniden filizlenir.  Datura,  tohumdan üretilir. Yetiştirilmesi çok kolaydır, fazla bakım istemez.

Dikkat;  Bütün datura  türleri zehirlidir, bu nedenle çıplak  elle  tutulmalıdır.  Bazı datura türlerinin yaprak ve meyveleri ilaç yapımında kullanılmaktadır. Ancak, bu bitkiler zehirli olduğundan kesinlikle uzman kontrolünde yapılması gerekir.

Bazen datura türleri  ile yarı çalı formlu  bir süs bitkisi olan 'meleklerin borazanı / meleklerin trompeti' 'Brugmansia suaveolens', çiçekleri benzediği için  karıştırılmaktadır. Ancak, brugmansya'nın  çiçeklerinin ağzı datura türlerinin aksine  yere bakar ( sarkıktır )  ve  güzel kokar.

Datura / tatula  çiçekleri.

Datura metel

Datura metel, tohum kesesi

Datura metel

Datura çiçeği ve  arılar

Bir adı da  'Abuzambak'olan datura inoxia

Yaprakları çok kötü koktuğu için bir adı da 'Kokulu ot' olan datura stramonium
bitkisinin genel görünümü.

Boru çiçeği ( Datura inoxia )

 Datura stramonium çiçeği ( Boru çiçeği )

Datura inoxia ( Abuzambak )

Datura inoxia ve  meyvesi

Datura ile karıştırılan, ağaçsı bir bitki olan meleklerin borazanı (  Brugmansia suaveolens )

( Not: Bu yayın son olarak 27.8.2015 tarihinde güncellenmiştir. )

İPEK ÇİÇEĞİ ( Kedi Tırnağı )

İpek çiçekleri ( Portulaca grandiflora )

İpek çiçeği ya da kedi tırnağı  ( portulaca grandiflora ), semizotugiller ( portulaceae ) familyasından, tek yıllık ve otsu bir bitki türüdür. Anavatanı Güney Amerika'dır.

İpek çiçeği sıcak iklimleri ve  bol güneşli  yerleri sever. Toprağının  kumlu ve geçirgen olması gerekir. Sukkulent bir bitki olduğundan kuraklığa dayanıklıdır, soğuğu sevmez.  Fazla gübre ve sulama  çiçeklenmesini olumsuz etkiler.
İpek çiçeği değişik renklerde sarı, kırmızı, beyaz. turuncu, pembe, katmerli, yalın kat  ve minyatür gül şeklinde, parlak renkli  çiçek açar.  Çiçekleri  kokusuz olup  kısa ömürlüdür, geceleri kapanır.

Değişik  renkli ipek çiçekleri bir araya dikilirse, elde edilen tohumlardan  farklı  (ebruli, çilli ) çeşitler ortaya çıkar.

İpek çiçeği hem bahçe, hem de  saksı çiçeği olarak yetiştirilir. İyi bir yer örtücüdür. 
Yetiştirilmesi en kolay  çiçeklerden biridir, fazla bakım istemez. Tohumdan üretilir. Çoğu zaman yere dökülen tohumlarından kendiliğinden  de biter.

Semizotu çiçeği için tıkla:  http://kadirbekci53.blogspot.com/2012/06/semizotu-cicegi.html

İpek çiçekleri.

İpek çiçekleri

İpek çiçeği

İpek çiçeği ve arı

İpek çiçeği ya da  kedi tırnağı 

Değişik renkli ipek çiçekleri

Katmerli ve sarı ipek çiçeği

Pembe ipek çiçeği

Beyaz ipek çiçeği

Turuncu renkli katmerli ipek çiçeği

Beyaz ipek çiçeği

İpek çiçekleri

ANTORYUM ÇİÇEĞİ ( Flamingo çiçeği )

Antoryum ya da anturyum çiçeği
( İzmir Doğal Yaşam Parkı )

Antoryum ya da anturyum ( anthurium  ), yılanyastığıgiller ( araceae ) familyasından, herdem yeşil,  otsu bir bitki cinsidir. 550 kadar  türü ve  bunlardan üretilen çok sayıda çeşidi vardır. Çok yıllıktır, doğal ortamda başka bir bitkiye tutunarak yaşar  ancak asalak değildir ( epifit bir bitkidir ). Anavatanı Amerika kıtasının tropikal bölgeleridir (Kolombiya, Ekvator ).

Bazı antoryum  türleri süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Bunların başında  'Anthurium andreanum' gelir.

 Antoryom ya da anturyum bitkisi ve  çiçeği

Antoryum çiçeği, yurdumuzda daha çok 'flamingo çiçeği' adı ile tanınmaktadır.  Çiçeklerinin şeklinden dolayı flamingo çiçeği denir. Antoryum ( anthurium ), eski Yunanca da  'kuyruklu çiçek' anlamına gelmektedir. Dünyanın en güzel salon çiçeklerinden biri kabul edilir.  Çiçekleri  uzun ömürlüdür, aylarca bozulmadan durabilir. Bu nedenle kesme çiçek olarak da yetiştirilir.  Kalp şeklindeki yaprağı da çok güzel ve dekoratiftir.

Antoryum bitkisinin, çiçek kabul  edilen  rugan deri görünümündeki renkli  kısmı aslında değişime uğramış bir çeşit yapraktır.  Çiçek, bu renkli tablanın  ortasında ki  çıkıntı kısmı üzerinde bulunur, çok küçük ve gösterişsizdir. 
Antoryumun çiçeği;  beyaz, pembe ve yeşil renklidir. Ancak daha güzel olduğu için, daha çok kırmızı renkli olan çeşidi yetiştirilmektedir. 
.

Bir adı da flamingo çiçeği olan  antoryum çiçeği

Antoryum, doğal olarak tropikal iklimlerde yetişmektedir.  Bu nedenle her yerde   yetişmez.   Güneş görmeyen yerlerde çiçek açmaz, filtrelenmiş güneş ışığı ister. Ayrıca bulunduğu yerin, havadar, sıcak ve nemli olması gerekir.  Suyu  sevmesine rağmen, kökleri suyun içinde havasız kalırsa çürür. Toprağı kurudukça sulanmalıdır.  Yaprağına su serpilmesini sever.
Antoryum,  kökten ayırma, çelikle ve tohumdan üretilir.

 

Flamingo çiçeği ( Anthurium andraeanum )

Antoryum çiçeği ( Anthurium andreanum  ) 

Antoryum çiçeği ( Anthurium andreanum  ) 

FRENK İNCİRİ NASIL YENİR ?

Frenk inciri, nam-ı diğer kaynanadili

Frenk inciri ( opuntia ficus-indica )  yada halk arasındaki adıyla kaynanadili dikenli olduğundan bildiğimiz incirler gibi dalından kopardığınız gibi hemen yenmiyor. Önce dikenlerini temizlemeniz daha sonrada kabuğunu soymanız gerekiyor

Kalın bir eldiven yardımıyla topladığınız incirleri  önce su dolu  bir kabın içine koyuyorsunuz. Daha sonra da elinize üzerinde  bez ya da sünger sarılmış  bir sopa alarak  karıştırılarak dikenlerinden ayırıyorsunuz.
Kabuğunu soymak için ise; önce incirlerin uçlarını kesmeniz daha sonrada  boyuna bir çizik atmanız gerekiyor.

Biraz buzdolabında  soğuduktan sonrada özellikle  çekirdekleri ile birlikte afiyetle yiyorsunuz..

Bu kadar zahmete değer mi? diyorsanız, ben, yine de yemenizi tavsiye ederim. Çünkü; frenk inciri sadece bir meyve değil, bir çok hastalığa da iyi geliyormuş. En önemlisi ise  vücudu dinç tutarak yaşlanmayı geciktirirmiş.

Bu arada yine de elinize diken battıysa, zeytinyağı sürerek kendiliğinden çıkmasını beklemeniz gerekir.

Frenk inciri ile ilgili şu yazılarımı da okuyabilirsiniz. http://kadirbekci53.blogspot.com.tr/2013/02/dedemin-kaktusu.html
http://kadirbekci53.blogspot.com.tr/2011/09/frenk-incirini-taniyalim-ve-sevelim.html

Olgunlaşmış frenk incirleri 

HOROZİBİĞİ ÇİÇEĞİ ( Amaranthus )

Horozibiği çiçeği - balta  ( Celosia argentea 'Cristata')

Genel olarak  Amaranthaceae ( horozibiğigiller )  familyasının 'celosia' ve  'amaranthus' cinsini oluşturan süs bitkilerine horozibiği çiçeği denir ( Daha çok celosia türleri için kullanılır. ). Bu bitkiler ayrı cinsten olmalarına rağmen bazı ortak özellikleri vardır. Çok fazla türü yoktur.    

Horozibiği, sıcak ve ılıman iklimlerde yetişir, tek yıllık ve otsu bitkidir. Süs bitkisi olarak yetiştirilen, değişik şekil ve renklerde çiçek açan bir çok türü ve  melezi vardır. Celosia / horozibiğ  türleri ibik, başak şeklinde çiçek açar, tilkikuyruğu / amaranthus türleri  salkım şeklinde çiçek açar.

Horozibiği çiçeği / başak, püskül ( Celosia argentea 'plumosa' )

Başlıca  horozibiği çiçeği   türleri şunlardır:

- Horozibiği balta  ( Celosia argentea  'Cristata' )
- Horozibiği başak ( Celosia argentea 'Plumosa' )
- Amaranthus,Tilkikuyruğu, Uzunibik ( Amaranthus caudatus )
- Amaranthus, Horozibiği, Tilkikuyruğu ( Amaranthus cruentus )

- Tilkikuyruğu, Kırmızı köklü tilkikuyruğu ( Amaranthus retroflexus )

Bazı horibiğ türlerinin çiçek kurulları horoz ibiğini andırır, bahçelerde ve saksılarda çiçek olarak yetiştirilir.  Horozibiği, sebze olarak, bazı türlerinin tohumları  ise  tahıl olarak değerlendirilir. 

Tilkikuyruğu, Kırmızı köklü tilkikuyruğu, Hoşkuran 
( Amaranthus retroflexus )

Horozibiği ( Amaranthus retroflexus ) tohumları,  eskiden Aztekler ( Meksikalı Kızılderililer )  tarafından tahıl olarak kullanılmıştır.
Kızılderililer dini törenlerinde;  horozibiği, bal ve insan kanından yaptıkları yiyecekleri önce  tanrılarını sunuyorlar daha sonrada yiyorlarmış.
15. yüzyılda, İspanyol denizci Hernan Cortes Meksika'yı ele geçirince, bu geleneği ortadan kaldırmak için horozibiği tarlalarını yaktırmıştır. Bu nedenle horozibiği  bitkisi tekrar, bir kaç yüzyıl aradan sonra ortaya çıkabilmiştir.

Günümüzde horozibiği çiçeği ( amaranthus ) tohumlarının öneminin anlaşılmasıyla;  başta Çin olmak üzere bir çok ülkede tarımı  yapılmaya başlanmıştır. Bazı horozibiği türleri ıspanak gibi sebze olarak yenir. Horozibiği tohumlarının  kalp, kanser ve şeker hastalığına da  iyi geldiği bilinmektedir.

Horozibiği çiçeği  fazla bakım istemez, yetiştirilmesi kolay çiçeklerdir. Bol güneşli ve sıcak yerleri severler, yazın düzenli bir şekilde sulanmalıdır. Humusça zengin, geçirimli ve nemli  toprakları sever. Tohumdan üretilir.

Değişik horozibiği çiçekleri

İbik  horozibiği çiçeği (  Celosia argentea  'Cristata' ) 

Başak şeklindeki horozibiği çiçeği / kuştüyü horozibiği
( celosia argentea ' Plumosa' )

Kırmızı yapraklı horozibiği çiçeği ( Celosia argentea )

Tilkikuyruğu, uzunibik, amarantus, hindiibiği denilen sarkan horozibiği çiçeği
( Amaranthus caudatus )

Amarantus, horozibiğ  çiçeği ( Amaranthus celosia )

Horozibiği çiçeği  ( Celosia argentea 'Cristata' )

Horozibiği çiçeği  ( Celosia argentea 'Cristata' )

Horozibiği çiçeği  ( Celosia argentea 'Cristata' )

Horozibiği çiçeği  ( Celosia argentea 'Cristata' )

Amaranthus ( Amaranthus caudatus )

( Celosia argentea 'Cristata')