 |
| Domates / bahçemden ( Solanum lycopersicum ) |
Çocukluğumda ( Piraziz / Giresun ) köyümüzde domatese 'hambaldırcan', patlıcana ise 'hasbaldırcan' denirdi. Mısır tarlalarının içnde diğer sebzelerle beraber yetiştirilirdi. Yeşilken, kızarmadan toplanır ( kızarmıyor olabilir ) ve 'küp' dediğimiz büyük toprak fıçılarda turşu kurulurdu. Kışın da diğer turşular gibi ( çok fazla turşu olurdu, başta fasulye olmak üzere ) soğanla kavurularak yemek olarak yenirdi.
Günümüzde bütün dünyada çok sevilen ve yenen bu meyvenin, pardon sebzenin hikayesi de bir hayli ilginç. Botanikçilerin meyve olarak kabul ettiği domates, 1893 yılında ABD'de sebzelerle beraber saklanıp yendiği için mahkeme kararı ile sebze yapılmış. Ne diyelim, botanikçiler koca ABD'den daha iyi mi bilecek domatesin ne olduğunu.
Domates ( Solanum lycopersicum ), patlıcangiller ( solanaceae ) familyasının solanum cinsinden otsu bir bitki türüdür. Anavatanı patates, biber, ayçiçeği gibi Amerika kıtasıdır. Yabani olarak yetişen domatese ilk defa Bolivya ve Peru'da rastlanmış, daha sonrada Meksika'ya götürülerek yetiştirilmeye başlanmıştır. Günümüzde 900 kadar çeşidi olduğu belirtilmektedir.
 |
| Değişik domates çeşitleri ( Solanum lycopersicum ) |
Domates adı, Aztek dilindeki şişman meyve anlamına gelen 'tomati ' kelimesinden geldiği sanılmaktadır. İlk yetiştirilen domatesler sarı renkli olup kiraz kadarmış. Kristof Kolomb'un Amerika'yı keşfinden sonra ( 1492 ), İspanyollar tarafından Avrupa'ya getirilen domatese, İtalyanlar sarı renkli olduğu için altın elma 'Pommodore' adını vermişler.Kırmızı renkli domates ise daha sonra ortaya çıkmıştır. Günümüzde ise pembe, turuncu, mor, beyaz ve siyah renkli çeşitleri de yetiştirilmiştir.
 |
| Siyah domates ( Solanum lycopersicum ) |
İlk defa Amerika'da Thomas Jefferson tarafından yetiştirilen domates zehirli olduğu sanıldığı için uzun bir süre yenmemiştir, süs bitkisi olarak ve evlerde yetiştirilmiştir. Daha sonra yiyenleri romantikleştiği sanıldığa için, Fransızlar tarafından aşk elması ' Pomma d'amour ' adı verilmiştir.
Domatesin yaygın bir şekilde tüketilmeye başlaması ise, 20. yüzyılda salatasının yapılmasının öğrenilmesinden sonra olmuştur. Domatesten salça, ketçap gibi ürünlerin yapılması ise sanayı hammaddesi olmasını sağlamıştır.
Domatesin başına gelenler bununla da kalmıyor. Mısırda faaliyet gösteren dini bir grup, Facebook'a, kesilmiş bir domates resmi koyarak altına; müslümanların 'hristiyan' olduğu için domates yemesinin haram olduğu dile getiriyor. Gerekçe olarak ise; domates yatay olarak kesilince içinde haça benzeyen bir şekil ortaya çıkması gösteriliyor.
Neyse ki gelen yoğun tepkiler üzerine bir süre sonra bu yazı kaldırılıyor, biz yemeyin demedik, haç işareti oluşacak şekilde kesmeyiniz dedik diyorlar.
Gelelim bizim domatesle tanışmamıza. Osmanlılar ilk defa 18. yüzyılda Fransızlar aracılığı ile domatesi tanıyorlar. Yani Fatih, Kanuni gibi cihan padişahlarımıza, maalesef domates yemek nasip olmamıştır.
Abdülmecit zamanında domates bizim ülkemize 'frenk' adı ile giriyor, o zaman domatesin sadece yemeği yapılarak yeniyormuş, kırmızı olanlar ise çürümüş diye çöpe atılıyormuş.
İlk domates Adana'da yetiştirilmeye başlanmıştır. Bu gün ise Türkiye, Çin ve ABD den sonra dünyada en çok domates yetiştiren ülkelerden birisidir.
Ben domatesin en çok kokusunu seviyorum, daha doğrusu seviyordum. Şimdiki domateslerin çoğunun artık ne kokusu var nede tadı. Hepsi de tornadan çıkma gibi, birbirinin aynı ve ateş gibi kırmızı. Doğal olarak tarlada yetiştirilen domateslerin şekli ve rengi daha farklı oluyor. Bu nedenle bilenler daha çok bunları tercih ediyor. Birde domatesi soyarak yeme alışkanlığımız var. Halbuki domatesin yararlı maddeleri ve vitaminleri kabuğunda bulunduğu için soymadan yenmesi gerekmektedir.
Yazımı bitirirken, uzmanların belirttiğine göre genç ve güzel kalmak ve daha az kanser riski ile karşılaşmak için bol bol domates yemekte büyük yarar varmış. Afiyet olsun.
Domatesin yaygın bir şekilde tüketilmeye başlaması ise, 20. yüzyılda salatasının yapılmasının öğrenilmesinden sonra olmuştur. Domatesten salça, ketçap gibi ürünlerin yapılması ise sanayı hammaddesi olmasını sağlamıştır.
Domatesin başına gelenler bununla da kalmıyor. Mısırda faaliyet gösteren dini bir grup, Facebook'a, kesilmiş bir domates resmi koyarak altına; müslümanların 'hristiyan' olduğu için domates yemesinin haram olduğu dile getiriyor. Gerekçe olarak ise; domates yatay olarak kesilince içinde haça benzeyen bir şekil ortaya çıkması gösteriliyor.
Neyse ki gelen yoğun tepkiler üzerine bir süre sonra bu yazı kaldırılıyor, biz yemeyin demedik, haç işareti oluşacak şekilde kesmeyiniz dedik diyorlar.
Gelelim bizim domatesle tanışmamıza. Osmanlılar ilk defa 18. yüzyılda Fransızlar aracılığı ile domatesi tanıyorlar. Yani Fatih, Kanuni gibi cihan padişahlarımıza, maalesef domates yemek nasip olmamıştır.
Abdülmecit zamanında domates bizim ülkemize 'frenk' adı ile giriyor, o zaman domatesin sadece yemeği yapılarak yeniyormuş, kırmızı olanlar ise çürümüş diye çöpe atılıyormuş.
İlk domates Adana'da yetiştirilmeye başlanmıştır. Bu gün ise Türkiye, Çin ve ABD den sonra dünyada en çok domates yetiştiren ülkelerden birisidir.
Ben domatesin en çok kokusunu seviyorum, daha doğrusu seviyordum. Şimdiki domateslerin çoğunun artık ne kokusu var nede tadı. Hepsi de tornadan çıkma gibi, birbirinin aynı ve ateş gibi kırmızı. Doğal olarak tarlada yetiştirilen domateslerin şekli ve rengi daha farklı oluyor. Bu nedenle bilenler daha çok bunları tercih ediyor. Birde domatesi soyarak yeme alışkanlığımız var. Halbuki domatesin yararlı maddeleri ve vitaminleri kabuğunda bulunduğu için soymadan yenmesi gerekmektedir.
Yazımı bitirirken, uzmanların belirttiğine göre genç ve güzel kalmak ve daha az kanser riski ile karşılaşmak için bol bol domates yemekte büyük yarar varmış. Afiyet olsun.
 |
| Domates ( Solanum lycoperslcum ) |
 |
| Domates çiçeği ( Solanum lycopersicum ) |
 |
| Sırık domates |
 |
| Pembe domates ( Solanum lycopersicum ) |
 |
| Domates ( Solanum lycopersicum ) |
 |
| Tam tozlaşma yapamamış bir domates |
 |
| Siyah domates ( Solanum lycopersicum ) |
 |
| Domates ( Solanum lycopersicum ) |
 |
| Sırık domates ( Solanum lycopersicum ) |
 |
| Çeri ( cherry ) domates. |
( Bu yayın son olarak 17. 07. 2022 tarihinde güncelenmiştir. )
