AĞAÇ MENEKŞESİ ( Duranta Erecta )

Ağaç menekşesi ( Duranta erecta ) 

Ağaç menekşesi ( Duranta erecta ), mineçiçeğigiller ( verbenaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken, küçük bir ağaç veya çalıdır. Anavatanı Amerika ( Meksika, Karayipler, Brezilya ve Arjantin ) kıtasıdır. Cins adı, İtalyan botanikci Castore Durente'a izafeten verilmiştir. Çiçekleri ve meyveleri güzel ve gösterişli olduğu için, yurdumuzda ve dünyanın bir çok yerinde  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Yetiştirildiğ bazı ülkelerde doğallaşmıştır, hatta istilacı kabul edilmektedir. 
Duranta erecta, yurdumuzda daha çok ağaç menekşesi adı ile tanınır. Ayrıca, duranta, mavisalkım, menekşe ağacı, güvercin meyvesi  de denir.  Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerimizin kıyı kısımlarında, park ve bahçelerde süs bitkisi olarak  yetiştiril

Duranta erecta ve olgunlaşmış  meyveleri.

Duranta, tropikal ve suptropikak iklimlerde yetişir. Tam güneşi ve  nemli toprakları sever. Kuraklığa dayanıklıdır, dona karşı hassastır.  Bu nedenle kışın soğuk geçen yerler için  uygun değildir.  Toprak bakımında seçici değıldir, geçirimli ve humus bakımından zengin toprakları sever. Hızlı büyür, budanarak istenilen form verilebilir. İklim şartlarının uygun olduğu yerlerde, yıl boyu çiçek açar.  Çiçekler, salkım halinde, mor - eflatun renklidir. Beyaz çiçekli ve alacalı yapraklı çeşitleri de üretilmiştir. Kelebekleri ve bazı kuşları kendine çeker.  Olgunlaştığında  turuncu bir renkli olan, küçük top şeklindeki meyveleri, bitkiye ayrı bir güzellik verir. Yaprakları ve meyvesi insanlar, kediler ve köpekler için  zehirlidir. Kuşlat için iyi bir besin kaynağıdır. 
Ağaç menekşesi, fazla bakım istemeyen, hastalıksız, buna karşı yıl boyu çiçek açan bir peyzaj bitkisidir.  Çelikle ve tohumdan üretilir.

Duranta erecta çiçeği.

Duranta erecta. çiçeği ve meyvesi

Ağaç menekşesi ( Duranta erecta )

Kaynaklar: Vikipedi.

MEKSİKA DAMKORUĞU ( Sedum Palmeri )

Meksika  damkoruğu ( Sedum palmeri )
 

Sedum ( damkoruğu ), damkoruğugiller ( crassulaceae ) familyasından 500 kadar türü olan sukulent ve otsu  bir bitki cinsinin adıdır. Türkçe karşıliğı 'damkoruğu' dur.  Yurdumuzda 33  sedum türü doğal olarak yetişir. Bazı sedum  türleri yenirken, bazı  türleri ise bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilir.   Bunlardan  Sedum palmeri popüler bir süs bitkisir. 

Sedum palmeri, herdem yeşil, çok yıllık ve rozet yapraklı bir  bitkidir. Anavatanı Meksika'dır, bu nedenle Meksika damkoruğu denir.  Damkoruğu, sedum, sarıkız da  denir. Soğuğa ve dona karşı en dayanıklı sedum türlerinden biridir. 

Bitkinin tür adı olan 'Palmeri', Amerika'lı botanikci Dr. Edward Palmer'e ( 1829 - 1911 ) ithafen  verilmiştir.

Sedum palmeri çiçeği  

Meksika damkoruğu, güneşli ve aydınlık yerleri sever, kapalı yerlerde güzel gelişmez.  Özellikle balkon teras ve  asma saksılarda çok güzel olur.  Kaya bahçelerinde yer örtücü olarak da yetiştirilir. Yaprakları dalların ucunda rozet oluşturur, echeveria ve aeonium'a  benzer.  Etli ( sukulent )  ve yeşil renkli  olan yaprakları, kışın  pembemsi - kırmızı bir renge dönerek bitkiye hoş bir güzellik verir. Kışın ve ilkbaharda altın renginde, yılız şeklinde yuğun çiçek açar. Çiçekleri  uzun ömürlüdür.

Kedilerim de benim gibi  çiçekleri seviyor, 

Sedum palmeri, soğuğa, sıcağa ve kuraklığa dayanıklıdır,  bu nedenle iç bölgelerimizde de yetiştirilir.  Toprak bakımından seçici değildir, geçirgen toprakları ve güneş alan yerleri sever. Toprağı kurudukca sulanmalıdır, fazla suyu sevmez. Kışın hemen hemen hiç su istemez. 
Sedum palmeri,  tohumla, çelikle ve kökten ayırma ile  üretilir. Bitkinin yaprağı nemli toprakta kısa zamanda köklenir.  Fazla bakım istemez.

Sedum palmeri ve kedim.

Meksika damkoruğu ya da Palmer damkoruğu
( Sedum palmeri )

Sedum palmeri ve rozet şeklindeki  yaprakları. 
( Kışın )

Meksika damkoruğu ya da Palmer damkoruğu
( Sedum palmeri )

Meksika damkoruğu ( Sedum palmeri )
Saksı bidon olunca ...

Yararlandığım kaynaklar: Kaktüsler ve Diğer Etli Bitkiler ( Nejat Ebcioğlu ), Türkce Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ), Vikipedi.

( Bu yayın son olarak 23. 03. 2022 tarihinde güncellenmiştir. )

ÇİLLİ YAPRAK ÇİÇEĞİ ( Hypoestes )

Çilli yaprak çiçeği ( Hypoestes  phyllostachya )

Çilli yaprak ya da nam -ı diğer hostes çiçeği, kolyos çiçeği ( coleus )  gibi yaprakları güzel olduğu için süs bitkisi olarak yetiştirilen otsu bir bitkidir. Anavatanı Madagaskar adasıdır. Çiçekleri  mor renkli olup  küçük ve gösterişsizdir.

Bilimsel adı Hypoestes phyllostachya ( Ya da Hypoestes  sanguinolenfa )  olan çilli yaprak  çiçeği ayıpençesigiller ( Acanthaceae ) ailesinin 'hypoestes' cinsine mensuptur.  İngilizce adı Puantiyeli bitkidir.( Polka dot )
Hypoestes, herdem yeşil ve   çok yıllık bir bitki olmasına rağmen, kış mevsimi  soğuk geçen yerlerde tek yıllık olarak  yetiştirilir. Yeşil renkli olan  yapraklarının üzerinde boya püskürtmüş gibi  pembe, kırmızı, beyaz  renklerde  parlak lekeler bulunur.  Ülkemizde daha çok  pembe ve kırmızı lekeli çeşitleri yetiştirilmektedir.  Çok sayıda  kültivarı vardır. 

Yaprakları kırmızı lekeli çilli yaprak çiçeği.

Çilli yaprak çiçeği, doğal olarak  tropikal ve suptropikal iklimlerde yetişen bir bitkidir, bu nedenle  soğuğu ve kuru havayı sevmez, nem oranı yüksek aydınlık yerlerden hoşlanır. Toprağı geçirgen, pH değeri düşük ( asitik )  ve  besin bakımından zengin olmalıdır.
Hypoestes, ülkemizde daha çok seralarda yetiştirilen ve  pazarlarda satılan  fidelerden alınarak  tek  yıllık olarak yetiştirilmektedir. Kışın soğuk geçmeyen ülke ve yerlerde,  çalı formlu bir bitki özelliği gösterir.
Işık bu bitki için çok önemlidir, aydınlık ve havadar yerleri sever.  Direk güneş ışığından korunması gerekir.  Fazla gölge yerlerde yaprakları cılızlaşarak güzelliğini kaybeder, toprağı kurudukca sulanmalıdır. Tüm tropikal bitkilerde olduğu gibi, yaprağına su püskürtülmesini sever.

Çilli yaprak bitkisinin çiçeği.
( Hypoestes phyllostachya ) 

Çilli yaprak, iç mekan bitkisi olmasına rağmen dışarıda da yetiştirilir. Bitkinin çok fazla uzamasına ve  çiçek açmasına izin verilmemelidir. Bu şekilde yaprakları daha güçlü ve güzel olur. Ayrıca kesilen dalları çelik olarak kullanılabilir.

Çilli yaprak çiçeği,  çelikle, kökten bölünerek ve tohumla üretilir. Fazla bakım gerektirmeyen  zahmetsiz bir çiçektir.

Çilli yaprak çiçeği ( Hypoestes phyllostachya ) 

Değişik renkli çilli yaprak çiçekleri ( Hypoestes phyllostachya ) 

Çilli yaprak çiçeği ( Hypoestes  phyllostachya )

Çilli yaprak çiçekleri
( Hypoestes  phyllostachya ya da H. sanguinolenfa )

Yaprakları beyaz lekeli çilli yaprak çiçeği. 

İngilizlerin puantiyeli bitki  'Polka dot'dedeği  çilli yaprak çiçeği. 

Çilli yaprak çiçeği 

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi.

( Bu yayın son olarak 25. 10. 2022 tarihinde güncellenmiştir. )

DİKENLER TACI ( Euphorbia Milii )

Dikenler tacı ( Euphorbia milii ) 

Dikenler tacı ya da noel yıldızı ( Euphorbia milii ),  sütleğengiller ( Euphorbiaceae ) familyasından, çok yıllık, herdem yeşil, yarı sukulent ve iğne dikenli bir bitkisidir. Ayrıca isa çalısı,  gelin kaynana çiçeği,kaynana sopası, dikenli tac gibi adlarla da bilinir. Anavatanı Madagaskar Adası'dır. Ilıman iklimlerde yetişir.  Üçüz çiçeği ( Euphorbia  marginata ) ve Atatürk çiçeği / ponsetya  ( Euphorbia pulcherrima ) ile  ayni cinstendir. 

Bitkinin yaprak ve çiçekleri. 

Euphorbia milii, sukulent ve dikenli  olduğu için kaktüs türlerine benzer.  Ancak sütleğengillerden ( euphorbiaceae ) olduğu için,  yaprakları koparılınca  içinden  beyaz bir süt çıkar. Dikenleri ise daha çok  tutunmaya ve su depolamaya yarar. Çiçek sanılan renkli ve gösterişli kısmı ise, brekte ( ya da brahte ) denilen çiçek sapı  yaprakcıklarıdır.  Kırmızı, beyaz, pembe ve sarı renklerdedir, tozlama için  böcekleri kendine çeker Uzun süre durur, parlak ve gösterişlidir.  Asıl çiçekleri ise küçük ve gösterişsiz olduğu için  dikkat çekmez.

Dikenler tacı, adından da anlaşılacağı gibi dikenli
 ve yarı sukulent bir bitkidir. 

Dikenler tacı daha çok  iç mekanda yetiştirilir, ancak kışın  soğuk olmayan yerlerde bahçelerde  de yetişir.  Aydınlık, bol güneşli yerleri sever.  Fazla sulanırsa  yaprakları sararır ve dökülür, kök çürümeleri olur. Toprağı kurudukca sulanmalıdır.  Sıcağa ve soğuğa ( - 5 )  dayanıklıdır,  yazın öğle güneşinden korunması gerekir. Gölge yerlerde  dalları cılızlaşır ve çiçeği güzel  olmaz.

Dikenler tacı ( Euphorbia milii ) 

Dikenler tacı normal saksı toprağına dikilir ve  iki yılda bir toprağı ve gerekirse saksısı değiştirilir.  Çok büyük saksılarda büyümeye gideceğinden, fazla çiçek açmaz. Çarpık ve fazla dalları arasıra budanmalıdır. Bu sırada çıkan beyaz süt alerjik olduğu için dikkat etmek gerekir. Tohumla, çelikle ve kökten ayırma ile üretilir. Çelikler bir süre serin bir yerde bekletildikten sonra dikilmelidir.

Dikenler tacı ya da noel yıldızı ( Euphorbia milii ) 

Euphorbia milii 

Euphorbia milii 

Pembe çiçekli dikenler tacı. 

Sarı çiçekli dikenler tacı 

Kırmızı çiçekli dikenler tacı. 

Beyaz çiçekli dikenler tacı 

Beyaz çiçekli dikenler tacı 

Bir adı da noel yıldızı olan  euphorbia milii.

SOKRATES'İ ÖLDÜREN BİTKİ

Baldıran bitkisinin ( Conium maculatum ) genel görünümü. 

Başlıktan da anlaşılacağı gibi baldıran bitkisinden söz etmek istiyorum. Daha doğrusu zehirli baldırandan.
Halk arasında  Sokrates'i öldüren bitki olarak da tanınan baldıran ( Conium maculatum ),  maydanozgiller ( Apiaceae )  ailesinden bir veya iki yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları eğrelti otuna  benzemektedir, bileşik ve parçalıdır. Şemsiye görünümlü, küçük beyaz çiçekler açar. Anavatanı Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'dır.
Zehirli baldıran, bazı yörelerimizde Yılan otu ( Konya ), Baldırgan ( Kırklareli ), Bas ( Kırklareli ), Devetabanı ( Sivas ), Hırhındırık ( Erzurum ), Kokar ot ( Manisa ), Ördekkalemi ( Çanakkale ),  Ağuotu, Körek, Şemsiye otu  gibi adlar da bilinmektedir.

Frenk maydanozu ( Anthriscus sylvestris ). 

Baldıran,  özellikle yenen bir ot olan frenk maydanozu  ( Anthriscus sylvestris  ) ile karıştırılmaktadır. Frenk maydanozu ( Bu bitkiye  tabani maydanoz,  inek maydanozu, gımı, peçek de denmektedir. ) baldırana çok benzer ancak  yaprakları hafif tüylüdür, gövdesi  yeşilimsi  boz renkli ve  oluklu / çizgilidir.

Baldıran  tek bir bitkinin adı değildir. Maydanozgiller familyasından, bazıları yenen aşağıdaki bitki türlerine de bazı yörelerde baldıran denmektedir.

- Cicuta virosa /  Su baldıranı, zehirli
- Laserpitium affine / Gevrek baldıran
- Laserpitium glaucum /  Baldıran, kökü yenir.
- Laserpitium hispidum / Baldıran, yenir. 
- Smyrnium cordifolium  / Kokarbaldıran
- Smyrnium  rotundifolium / Çakalbaldıran
- Smyrnium olusatrum / Baldıran / Kokar baldıran, yenir.
- Smyrnium comatum / Baldıran, yenir.

Bu nedenlerle;  çok zehirli bir bitki olan  'conium maculatum' yakından  tanımakta  büyük yarar vardır.

Dünyanın en zehirli bitkileri arasında yer alan baldıranın (  conium maculatum )  en ayırt edici  özelliği , büyüdükçe gövde ve yaprak sapları  üzerinde kırmızı lekeler oluşmasıdır. Kötü bir  koku yayar. Tüysüz, çıplak  olan gövdesinin içi ise  boştur. Hemen hemen yurdumuzun  her bölgesinde yetişmektedir. Yol kenarlarında, boş arazilerde, su kenarlarında daha çok görülür boyu 2 metreyi bulur.  Özellikle meyveleri ( tohumu ) çok zehirlidir. Zehirli olması ve uyuşturucu etkisi nedeni ile tarih boyunca narkotik etkisinden yararlanılmıştır.

Eski Yunanistan'da baldıran ölüm cezasına çarptırılan  mahkumları idam  etmek  için ( acısız ölüm ) kullanılmıştır. Ünlü filozof Sokretes M.Ö 399'da Atina'nın gençlerini aldatmak ve yozlaştırmakla suçlanarak ölüm cezasına çarptırılınca baldıran şerbeti içmek zorunda kalmıştır.  Bir rivayete göre Sokrates zehri içmekle kalmamış, içtikten sonra vücudunda meydana gelen değişimleri ölünceye kadar da not etmiştir.

Bu yıl bahçemde sebzelerin arasında biten baldıran bitkisini  ( Conium maculatum )  takip ederek büyümesinin her aşamasında fotoğraflarını çektim. Umarım son derece zehirli olan, yenildiğinde ölümlere neden olan bu bitkinin tanınmasına yardımcı olur. Buyurun izleyelim.

Conium maculalatum

Baldıran bitkisinin  ( Conium maculatum ) gövde ve dalları. 

Conium maculalatum

Conium maculalatum, çiçek

Conium maculalatum

Conium maculalatum, gövde dallar.

Conium maculalatum, çiçek.

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, çiçek.

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, gövde ve dallar.

Conium maculalatum, çiçek ve meyve. 

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, çiçek.

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, meyve. 

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, meyve.

Baldıran bitkisinin ( Conium maculalatum ) gövde, dal ve yaprakları.

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, meyve.

Baldıran ( Conium maculalatum )  bitkisinin yaprağı.

Baldıran bitkisi  ( Conium maculalatum ) . 

Conium maculalatum, yaprak.

Baldıran bitkisinin  ( Conium maculalatum )  kökü. 

Conium maculalatum, yapraklar. 

Conium maculalatum, yaprak. 

Yararlandığım kaynaklar.
- Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı )
- İstanbul'un Doğal Bitkileri ( Prof. Dr. Ünal Akkemik )
- Türkce Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop )
- Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı )
- Vikipedi.