LAVANTA BİTKİSİ ( Lavandula )

Lavanta tarlası ( Kuyucak / Keçiborlu )

Lavanta, çiçeklerinin rengi ( lavanta rengi ) ve kokusu ile öne çıkan dekoratif bir bitki cinsidir.  Akdeniz ülkeleri başta olmak üzere, Afrika ve  Asya'da doğal olarak yetişen elliye yakın türü vardır.  Bunlardan  karabaşotu ( Lavandula stoechas ) Akdeniz ve Ege bölgelerinde makiliklerde doğal olarak yetişmektedir. Yurdumuzda doğal olarak yetişmeyen Lavandula angustifolia ve Lavandula dentata ise  kültür bitkisi olarak yetiştirilir. Geçmişten günümüze, geleneksel tıpta ( Lavanta officinalis ) kullanılmaktadır. En çok yetiştirilen süs bitkilerinden biridir.  

Lavanta çiçeği ( Lavandula angustifolia )

Lavandula angustifolia,  ballıbabagiller ( Lamiaceae ) familyasından herdem yeşil, 60 - 80 cm boylarında, sık dalları olan çalımsı bitkidir. Yazın başak şeklinde pembe - mor  çiçek açar. ( lavanta rengi ) Yaprakları dar,  tüylü ve gri- yeşil renklidir, bu nedenle tür adı ( angustifolia / dar yapraklı) dar yapraklı  anlamına gelir. 

Lavanta bitkisi çiçeği ( Lavandula angustifolia )

Lavanta, yaz mevsimi kurak geçen ılıman iklimlerde ve bol  güneşli yerlerde yetişir. ( Akdeniz iklimini sever ) Toprak bakımından fazla seçici olmamakla beraber kumlu, taşlı, geçirgen, kuru toprakları sever. Sürekli nemli toprakları sevmez, kuraklığa  dayanıklıdır. 

Lavanta bitkisi ve yaprağı ( Lavandula angustifolia ) 

Lavanta taşıdığı uçucu yağdan (Oleum lavandulea ) ve aromatik kokusundan dolayı ilaç, parfümeri ve sabun sanayinde kullanılmaktadır. Ayrıca çayı olur, mutfakta kullanılır, kurutulmuş çiçekleri güvelere karşı kardolaplara konur. Süs bitkisi olarak ise peyzaj düzenlemelerinde kullanılmaktadır. Saksı çiçeği olarak da yetiştirilir. Bodur ve değişik renklerde çiçek açan çok fazla kültür çeşidi yetiştirilmiştir. Arı ve kelebekleri kendine çeker. 

Lavanta fazla bakım istemeyen bir bitkidir.  Tohumla, çelikle ve ayırma ile üretilir. 

                                            Lavanta Diyarı Kuyucak / Keçiborlu'dan fotoğraflar. 

Lavanta tarlası ( Kuyucak / Keçiborlu )

Lavanta Diyarı, Kuyucak / Keçiborlu

Lavanta tarlasından Burdur Gölü'ne bakış

Lavanta tarlası, Kuyucak / Keçiborlu

Lavanta tarlası, Kuyucak / Keçiborlu 

Lavanta bitkisi ( Lavandula angustifolia )

                                            Lavantanın Yeni Adresi Turgut / Seferihisar

                                                    ( Hasat Şenliği ( 08. 06. 2017 )   

Lavanta Hasat Şenliği, Turgut Köyü Seferihisar / İzmir. 

Turgut Köyü,  Seferihisar / İzmir
Lavantanın yeni adresi 

Lavanta Hasat Şenliği, Turgut Köyü / Seferihisar

Lavanta Hasat Şenliği ( Turgut Köyü, Seferihisar / İzmir )

Lavanta Hasat Şenliği ( Turgut Köyü, Seferihisar / İzmir )

Lavanta tarlası ( Turgut Köyü / Seferihisar. )

Not: Yurdumuzda doğal olarak yetişen ve bir adı da yalancı lavanta olan karabaş otu ( Lavandula stoechas ), lavanta ( lavandula )  türü olup lavanta çiçeği  ile çok yakın akradır.

Bir adı da yalancı lavanta olan karabaş otu ( Lavandula stoechas )

LAVANTİN / SANTOLİNA

Lavantin ya da santolina ( Santolina chamaecyparissus )

Lavantin ya da santolina  ( Santolina chamaecyparissus ), papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından,  herdem yeşil, bodur ( 30 - 60 cm. ) bir çalıdır. Vatanı Türkiye ve Akdeniz kıyılarıdır. Herdem yeşil olan yaprakları aromatik kokulu ve dekoratif olduğundan süs bitkisi olarak yetiştirilir. Çiçekleri ikinci plandadır.

Dünyadaki adı  lavanta pamuğudur ( Cotton - lavender ), ancak lavanta ve pamukla bir ilgisi olmadığı için bu ad aldatıcıdır. 

Lavantin, hızlı büyür ve etrafına yayılır, bu nedenle sık dikilmemesi gerekir. Yeşilimsi gri renkteki  yaprakları rüzgarlı havalarda etrafa aromatik bir koku yayar.  İlkbahardan başlayarak sonbahara kadar süren uzun bir çiçeklenme dönemi yaşar. Sarı renkli çiçekleri düğme şeklinde olup ince uzun bir sapı vardır. Birleşik olan çiçeklerinin hepsi tüpsüdür, dilsi çiçeği yoktur.  

Lavantin, kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır ( -15 dereceye kadar  dayanır ), fazla soğuklarda gövdesi kuruyabilir. Suyu fazla sevmez, yazın normal sulanması gerekir. Güneşli, kayalık  yerleri sever süzek olmak şartıyla her türlü  toprakta  yetişir. Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde  peyzaj çalışmalarında çokça yararlanılır.  İyi bir yer örtücüdür çit bitkisi olarak da yetiştirilir. Budamaya olumlu yanıt verir bu nedenle istenilen form verilebilir. İlkbaharda iyi bir budama yapılırsa  daha güzel yaprak ve  çiçek açar.  Teras ve balkonlarda, büyük saksılara dikilerek de yetiştirilir. 

Çiçek ve yaprakları bağırsak parazitlerini temizlemek için kullanılır. Böceklere karşı gardıroplara asılır. Ayrıca parfümeri sanayiinde  kullanılır. 

Lavantin yetiştirilmesi kolay bir çiçektir. Tohumla, çelikle ve daldırma ile  üretilir. 

Çiçek; anlatamadığınız, söyleyemediğiniz duygularınıza tercüman olur.  

Lavantin, herdem yeşil, sarı çiçekli ve yeşilimsi gri yapraklı
  dekoratif bit çalıdır. 

Santolina chamaecyparissus'un dünyadaki  adı 'lavanta pamuğu' dur.
Ancak bitkinin lavanta ve pamukla bir yakınlığı yoktur.  

Lavantin ( Santolina chamaecyparissus ).

Yararlandığım Kaynaklar: Peyzaj Bitkileri Ve Özellikleri ( Erdi Ekren ), Ağaçlar ve Çalılar - I ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Vikipedi. 

BİTKİLERDE GÖRÜLEN GAL OLUŞUMLARI

 

Palamut meşesi  ( Quercus ithaburensis )  ve gal oluşumu

Bitkilerin çeşitli kısımlarında ( gövde, yaprak, meyve, kök vs. )  ortaya çıkan şişkinliklere ( ur ) gal ya da 'safra' denir. Daha genel bir tanım yapılacak  olursa;

Gal, bitki dokularının yaralanması sonucu mikroorganizma enfeksiyonu veya özellikle böcek ve akarların yumurta bırakması sonucunda oluşan anormal gelişmedir. 

Galler bitki hücrelerinin anormal gelişmesiyle ortaya çıkmaktadır. Gal oluşumuna böcekler, solucanlar, mantarlar, bakteriler, virüsler sebep olabilmektedir. Bu canlılar bitki dokularına yumurtalarını, salgılarını ve ya tükürükler bırakarak zarar vermeye başlayınca, bitki kendini korumak için harekete geçerek gal oluşumu yapmaktadır böylece böcekleri belli bir bölgeye hapsederler, bu sefer böcekler galleri gelişmelerinin bir parçası olarak kullanılmaya başlamışlardır.  Bitkilerin ölümüne bile neden olabilen bu galleri ( tümörleri ), hayvanlarda görülen kanserlere benzetebiliriz. Ancak yine de bitki hücreleri hayvan hücrelerinden farklı ve dayanıklı olduğu için gal, hayvanlardaki gibi çok zararlı değildir. 

Galler, galin meydana geldiği yere ya da şekline göre isimlendirilirler.  Başlıca gal oluşumları şunlardır. Kabarcık galleri, tomurcuk galleri, küçük top galler, erinoz, çiçek galleri, meyve galleri, yaprak galleri, yaprak lekeleri, meşe elmaları, kese galleri, roly - poly galleri, kök galleri, rozet galleri, yaprak sapı ve sürgün galleri gibi.

Kuşburnu bitkisi / Yabani gül ( Rosa canina ) ve gal oluşumu. 

 Geller en çok gül ve meşe ağaçlarında görülmektedir. Çoğu galin oluşmasına böcek ve akarlar ( İnsan vücudundan dölülen deri parçaçıklarıyla beslenen, mikroskopla görülebilen, eklembacaklı bir canlı. )  sebep olur.  Gallerden böcek ilacı ( insektisit ) ve mürekkep yapılır.  Bazı ülkelerde ise yiyecek ve hayvan yemi olarak kullanılmaktadır.  

Bazı bitkilerde görülen gal oluşumları.  

Yaprak gali ( Palamut meşesi - Quercus ithaburensis ).

Bir tür gal oluşumu ( Palamut meşesi - Quercus ithaburensis ).

Yaprak gali ( Sarı  ormangülü / Zifin ( Rhododendron luteum ).

Sarı ormangülü / zifin ( Rhododendron luteum ) ve gal 

Yaprak gali  ( Orman gülü / Zifin - Rhododendron luteum ).

Mazı meşesi ( Quercus infectoria ).
Mazı arılarının mazı meşesi  tomurduklularının üzerine yumurta bırakması sonucu oluşan gal oluşumlarına mazı  denir. Bitkiye bundan dolayı mazı meşesi denmektedir. 

Menengiç ağacı ( Pistacia terebinthus ) ve gal oluşumları  

Kese gali  ( Ova karaağacı - Ulmus carpinifolia ).

Yaprak gali ( Menengiç ağacı / Çitlembik - Pistacia terebinthus )

 

Yaprak gali ( Menengiç ağacı / Çitlembik - Pistacia terebinthus ). 

Doğu çınarı ( Platanus orientalis ) ve  gal oluşumu. 

Yaprak gali ( Kermes meşesi / Quercus coccifera )

Yaprak gali ( Doğu kayını - Fagus orientalis ).

Cadının süpürgesi / gal
Çam ağaçları  ( Pinus sp. ) üzerinde oluşan  anormal bir büyümedir.  

Yararlandığım Kaynaklar: Biyologlar  com sitesi, BilgiUstam sitesi, Vikipedi. 

YAKUT KOLYESİ ÇİÇEĞİ / OTHANNA

Yakut kolyesi / Othanna ( Othonna capensis rubra ). 

Halk arasında 'Yakut kolyesi' olarak tanınan Othonna ( Othonna capensis rubra), papatyagiller / Asteraceae  familyasından, çok yıllık, sarkıcı, yayılıcı ve sukulent bir  bitkidir. Menşeyi Güney Afrika dır. Tesbih çiçeği ( Senecio rowleyanusum ) ile akraba olmadığı halde ( ayrı cinsten ) , bazı bakımlardan  benzer özellikler taşır.  Saksı çiçeği olarak yetiştirilir, özellikle asma saksılarda ve arajmanlarında  çok güzel bir görüntü verir. 

Othanna, sarkıcı bir çiçektir. 
Bu nedenle asma saksılarda ve yüksek yerlerde sever.    

Othonna, sadece çiçeği güzel olduğu için değil, gövdesi ve yaprakları da çok hoş olduğu  için  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Nitekim ince, ip şeklindeki gövdesi yakut kırmızısı bir renktedir.  Fasulye şeklindeki etli yaprakları ise, güneş alma durumuna göre yeşilden bordoya doğru renk değiştirir. Yaz boyunca açan parlak renkli, uzun saplı, papatya şeklindeki çiçekleri ile görenleri şaşırtır. 

Othanna, sukulent bir bitki olmasına karşı, yukarıda da belirttiğim gibi  kaktüs türü değildir,  papatyagiller familyasına  mensup otsu bir bitkidir. Yetiştirilmesi ve bakımı diğer sukulent bitkilerle aynıdır,  fazla bakım istemez. Güneşli ve aydınlık yerleri sever, yazın öğle güneşinden korunmalıdır, soğuğa kısmen dayanıklıdır. Yazın 5 - 7 günde bir, kışın ise 10 günde bir sulamak yeterli olur. Geçirimli ve organik madde bakımından zengin toprakları sever. Kaktüs toprağı kullanılabilir. Üretilmesi çok kolaydır. Fazla uzayan dalları kesilerek çelik yapılır. 

Çiçek sevgi demektir, sevdiklerinize hediye olarak çiçek veriniz.

Othanna ve leş kaktüsü çiçeği.  

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis 

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

ASİYE AĞACI

 

Asiye Ağacı ( Hikaye )

Anadoluda her yıl zorla  evlendirilmek istenen onlarca kızımız çaresizlikten intihar etmek zorunda kalmaktadır. Karadeniz yaylalarında yaşandığı söylenen bu olay onlardan sadece biridir. 

Yaşlı ve zengin bir adama kuma verileceğini, daha doğrusu satıldığını öğrenen Asiye, sevdiği gençle kaçar ancak mahkeme yaşı küçük olduğu için Asiye'yi  ailesine teslim eder, kaçtığı genci de hapse atarlar. 

Zengin adamın hala Asiye'yi almak istemesi, babasının da aldığı parayı harcadığı için geri verememesi üzerine Asiye bir karar vermek zorunda kalır. 

Bir sabah, altında  oyunlar oynayıp büyüdüğü, dallarında hala salıncağı duran evlerinin yakınındaki çam ağacına, salıncağının ipi ile kendini  asar. 

Asiye'nin elinden anne ve babasına  yazdığı mektup zorlukla alınabilir. 

 

'Sizi hala çok seviyorum, sizin de beni çok  sevdiğinizi biliyorum. Bu geleneğe lanet olsun, onu yıkmak başka Asiyeler ölmesin diye çok sevdiğim bu dünyaya yine çok sevdiğim bu ağaca kendimi asarak veda ediyorum,  hakkınızı helal edin. Bu ağacın adı 'Asiye Ağacı' olsun, mezar taşıma da şu satırları yazın ki gelen geçen okuyup benim hikayemden bir ders alsın. 

Oy tamzara tamzara, benim bahtım ne kara

Aldılar beni sevdiğimden de sattılar o deyyusa.

Paranız, malınız sizin olsun

Ölürüm de varmam ben asla o adama.

Bazı şeyleri yıkmak çok daha zordur.   

Binlerce yıldır kadını mal diye alıp satanlar. 

Şunu  artık bilin, bu geleneği yıkacağız 

Sonunda ölüm bile olsa. 

 

Bu ağacın adı bundan sonra, 

İntihar eden bütün genç kızların adına 'Asiye Ağacı' olsun.

Buradan gelip geçenler, hikayemi okuyun da

Bir daha Asiyeler asılmasın !

 

,A Kadir Bekçi 

Bahçeköy / Seferihisar, 19. 09. 2020. 

 

ÇAN ÇİÇEKLERİ ( Kampanula )

Sarkan çan çiçeği / kültür.  ( Campanula garganica  )

Çan çiçeği ( campanula ) tek bir bitkinin adı değildir, çançiçeğigiller ( campanulaceae ) familyasına mensup  300 kadar otsu bitki türüne verilen ortak addır. Bir, iki ya da çok  yıllık olan bu bitkilerin boyları 5 cm. ile 2 m. arasında değişir, çiçekleri genellikle çan, yıldız ve huni  şeklindedir. Genel olarak mavi renkli olur, bu nedenle halk arasında çan çiçeklerine  'maviş' denir, az da olsa beyaz, pembe ve başka renklerde çiçek açanlar da vardır.  

Çan çiçekleri
( Kargöl Yaylası / Giresun. )

Kampanula ( campanula ), latince küçük çan demektir. Akdeniz ve Kafkaslar bu çiçeğin en çok yetiştiği yerlerdir, dolayısiyla Türkiye çan çiçeği türleri bakımından  zengin bir ülkedir. Yurdumuzda  100 den fazla  çan çiçeği türü tespit edilmiştir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları  Koruma  Birliği ( IUCN ) tarafından koruma altına alınmış olan Yakalı çan çiçeği / Tüylü çan çiçeği  ( campanula tomentosa ), Dünyada sadece Dilek Yarımadası Milli Parkı'nın sınırları içinde yetişen endemik bir türdür. İspir çıngırağı ( Campanula traegerae )  Türk çan çiçeği olarak bilinir. 

Yakalı çan çiçeği / Tüylü çan çiçeği ( Endemik ) - Campanula tomentosa 
( Dilek Yarımadası Milli Parkı, Kuşadası / Aydın ).

Bir adı da 'cıngırak otu' olan çan çiçeklerinin, çiçekleri güzel olan başta 'Campanula  gargarpitica' ve 'Campanula  carpapatica' gibi bazı  türleri süs bitkisi olarak da  yetiştirilmektedir.  Ayrıca çok fazla kültürü, varyetesi ve melezi yetiştirilmiştir. 

Çan çiçekleri fazla sıcak ve kurak yerleri  sevmez, serin yerlerde yetişir, soğuğa dayanıklıdır. Sıcak yerlerde ise,  yazın direk güneş almayan yarı gölge yerler tercih edilmelidir. Toprak bakımından fazla seçici olmamakla beraber en iyi, organik madde bakımından zengin bahçe  topraklarda yetişir. Kışın ise, aydınlık ve  çok soğuk ( 10 dereceden az olmamalı ) olmayan yerlerde tutulmalıdır.

Çan çiçeği bahçelerin güneş gören yerlerine dikilmelidir, saksı çiçeği olarak ise balkon ve teraslarda yetiştirilir, açık havayı sevdiği için kapalı yerlerde olmaz. Yazın toprağı kurudukca ve düzenli olarak sulanmalıdır. Kışın ise çok daha az su yeterli olur. 

Çan çiçekleri kökten ayırarak, çelikle  ve tohumdan  üretilir.

Bazı çan çiçeği türlerinin kökleri, taze sürgünleri  ve çiçekleri yenebilir.

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi.

                                                 Çan çiçekleri ( campanula ) 

Zarif çıngırak, Büyük çan çiçeği - Campanula persicifolia 
( Kürtün / Gümüşhane )

Yayla çanı - Campanula aucheri
(  Karagöl Yaylası  / Giresun  ).

Sarkan çan çiçeği / kültür 

Sarkan çan çiçeği / kültür 

Kuspida, Sütlü çan çiçeği - Campanula lactiflora.

Sürünen çançiçeği, Elmacık - Campanula rapunculoides 
( Kurul Kalesi / Ordu.) 

Yayla çanı, Anzer çıngırağı  - Campanula aucheri
( Karagöl / Giresun )

Yumak çanı - Campanula glomerata
( Aksu Köyü, Dereli / Giresun )

Akçan / Beyaz çan çiçeği  - Campanula alliariifolia
( Kovanlık / Bulancak )

Yumak çanı ( Campanula glomerata )

Yumak çanı, Campanula glomerata
( Çambaşı / Ordu )

Kuspida, Sütlü çan çiçeği - Campanula lactiflora. 
( Kümbet yaylası, Dereli / Giresun. ).

Kuspida, Sütlü çan çiçeği - Campanula lactiflora,
( Kümbet Yaylası, Dereli / Giresun. ).

Memek, Lir biçimli çan çiçeği - Campanula lyrata
(  Seferihisar / İzmir. )

Memek, Lir biçimli çan çiçeği - Campanula lyrata
( Seferihisar / İzmir. )