BİTKİLERDE GÖRÜLEN GAL OLUŞUMLARI

 

Palamut meşesi  ( Quercus ithaburensis )  ve gal oluşumu

Bitkilerin çeşitli kısımlarında ( gövde, yaprak, meyve, kök vs. )  ortaya çıkan şişkinliklere ( ur ) gal ya da 'safra' denir. Daha genel bir tanım yapılacak  olursa;

Gal, bitki dokularının yaralanması sonucu mikroorganizma enfeksiyonu veya özellikle böcek ve akarların yumurta bırakması sonucunda oluşan anormal gelişmedir. 

Galler bitki hücrelerinin anormal gelişmesiyle ortaya çıkmaktadır. Gal oluşumuna böcekler, solucanlar, mantarlar, bakteriler, virüsler sebep olabilmektedir. Bu canlılar bitki dokularına yumurtalarını, salgılarını ve ya tükürükler bırakarak zarar vermeye başlayınca, bitki kendini korumak için harekete geçerek gal oluşumu yapmaktadır böylece böcekleri belli bir bölgeye hapsederler, bu sefer böcekler galleri gelişmelerinin bir parçası olarak kullanılmaya başlamışlardır.  Bitkilerin ölümüne bile neden olabilen bu galleri ( tümörleri ), hayvanlarda görülen kanserlere benzetebiliriz. Ancak yine de bitki hücreleri hayvan hücrelerinden farklı ve dayanıklı olduğu için gal, hayvanlardaki gibi çok zararlı değildir. 

Galler, galin meydana geldiği yere ya da şekline göre isimlendirilirler.  Başlıca gal oluşumları şunlardır. Kabarcık galleri, tomurcuk galleri, küçük top galler, erinoz, çiçek galleri, meyve galleri, yaprak galleri, yaprak lekeleri, meşe elmaları, kese galleri, roly - poly galleri, kök galleri, rozet galleri, yaprak sapı ve sürgün galleri gibi.

Kuşburnu bitkisi / Yabani gül ( Rosa canina ) ve gal oluşumu. 

 Geller en çok gül ve meşe ağaçlarında görülmektedir. Çoğu galin oluşmasına böcek ve akarlar ( İnsan vücudundan dölülen deri parçaçıklarıyla beslenen, mikroskopla görülebilen, eklembacaklı bir canlı. )  sebep olur.  Gallerden böcek ilacı ( insektisit ) ve mürekkep yapılır.  Bazı ülkelerde ise yiyecek ve hayvan yemi olarak kullanılmaktadır.  

Bazı bitkilerde görülen gal oluşumları.  

Yaprak gali ( Palamut meşesi - Quercus ithaburensis ).

Bir tür gal oluşumu ( Palamut meşesi - Quercus ithaburensis ).

Yaprak gali ( Sarı  ormangülü / Zifin ( Rhododendron luteum ).

Sarı ormangülü / zifin ( Rhododendron luteum ) ve gal 

Yaprak gali  ( Orman gülü / Zifin - Rhododendron luteum ).

Mazı meşesi ( Quercus infectoria ).
Mazı arılarının mazı meşesi  tomurduklularının üzerine yumurta bırakması sonucu oluşan gal oluşumlarına mazı  denir. Bitkiye bundan dolayı mazı meşesi denmektedir. 

Menengiç ağacı ( Pistacia terebinthus ) ve gal oluşumları  

Kese gali  ( Ova karaağacı - Ulmus carpinifolia ).

Yaprak gali ( Menengiç ağacı / Çitlembik - Pistacia terebinthus )

 

Yaprak gali ( Menengiç ağacı / Çitlembik - Pistacia terebinthus ). 

Doğu çınarı ( Platanus orientalis ) ve  gal oluşumu. 

Yaprak gali ( Kermes meşesi / Quercus coccifera )

Yaprak gali ( Doğu kayını - Fagus orientalis ).

Cadının süpürgesi / gal
Çam ağaçları  ( Pinus sp. ) üzerinde oluşan  anormal bir büyümedir.  

Yararlandığım Kaynaklar: Biyologlar  com sitesi, BilgiUstam sitesi, Vikipedi. 

YAKUT KOLYESİ ÇİÇEĞİ / OTHANNA

Yakut kolyesi / Othanna ( Othonna capensis rubra ). 

Halk arasında 'Yakut kolyesi' olarak tanınan Othonna ( Othonna capensis rubra), papatyagiller / Asteraceae  familyasından, çok yıllık, sarkıcı, yayılıcı ve sukulent bir  bitkidir. Menşeyi Güney Afrika dır. Tesbih çiçeği ( Senecio rowleyanusum ) ile akraba olmadığı halde ( ayrı cinsten ) , bazı bakımlardan  benzer özellikler taşır.  Saksı çiçeği olarak yetiştirilir, özellikle asma saksılarda ve arajmanlarında  çok güzel bir görüntü verir. 

Othanna, sarkıcı bir çiçektir. 
Bu nedenle asma saksılarda ve yüksek yerlerde sever.    

Othonna, sadece çiçeği güzel olduğu için değil, gövdesi ve yaprakları da çok hoş olduğu  için  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Nitekim ince, ip şeklindeki gövdesi yakut kırmızısı bir renktedir.  Fasulye şeklindeki etli yaprakları ise, güneş alma durumuna göre yeşilden bordoya doğru renk değiştirir. Yaz boyunca açan parlak renkli, uzun saplı, papatya şeklindeki çiçekleri ile görenleri şaşırtır. 

Othanna, sukulent bir bitki olmasına karşı, yukarıda da belirttiğim gibi  kaktüs türü değildir,  papatyagiller familyasına  mensup otsu bir bitkidir. Yetiştirilmesi ve bakımı diğer sukulent bitkilerle aynıdır,  fazla bakım istemez. Güneşli ve aydınlık yerleri sever, yazın öğle güneşinden korunmalıdır, soğuğa kısmen dayanıklıdır. Yazın 5 - 7 günde bir, kışın ise 10 günde bir sulamak yeterli olur. Geçirimli ve organik madde bakımından zengin toprakları sever. Kaktüs toprağı kullanılabilir. Üretilmesi çok kolaydır. Fazla uzayan dalları kesilerek çelik yapılır. 

Çiçek sevgi demektir, sevdiklerinize hediye olarak çiçek veriniz.

Othanna ve leş kaktüsü çiçeği.  

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis 

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

Yakut kolyesi çiçeği ( Othonna capensis rubra ).

ASİYE AĞACI

 

Asiye Ağacı ( Hikaye )

Anadoluda her yıl zorla  evlendirilmek istenen onlarca kızımız çaresizlikten intihar etmek zorunda kalmaktadır. Karadeniz yaylalarında yaşandığı söylenen bu olay onlardan sadece biridir. 

Yaşlı ve zengin bir adama kuma verileceğini, daha doğrusu satıldığını öğrenen Asiye, sevdiği gençle kaçar ancak mahkeme yaşı küçük olduğu için Asiye'yi  ailesine teslim eder, kaçtığı genci de hapse atarlar. 

Zengin adamın hala Asiye'yi almak istemesi, babasının da aldığı parayı harcadığı için geri verememesi üzerine Asiye bir karar vermek zorunda kalır. 

Bir sabah, altında  oyunlar oynayıp büyüdüğü, dallarında hala salıncağı duran evlerinin yakınındaki çam ağacına, salıncağının ipi ile kendini  asar. 

Asiye'nin elinden anne ve babasına  yazdığı mektup zorlukla alınabilir. 

 

'Sizi hala çok seviyorum, sizin de beni çok  sevdiğinizi biliyorum. Bu geleneğe lanet olsun, onu yıkmak başka Asiyeler ölmesin diye çok sevdiğim bu dünyaya yine çok sevdiğim bu ağaca kendimi asarak veda ediyorum,  hakkınızı helal edin. Bu ağacın adı 'Asiye Ağacı' olsun, mezar taşıma da şu satırları yazın ki gelen geçen okuyup benim hikayemden bir ders alsın. 

Oy tamzara tamzara, benim bahtım ne kara

Aldılar beni sevdiğimden de sattılar o deyyusa.

Paranız, malınız sizin olsun

Ölürüm de varmam ben asla o adama.

Bazı şeyleri yıkmak çok daha zordur.   

Binlerce yıldır kadını mal diye alıp satanlar. 

Şunu  artık bilin, bu geleneği yıkacağız 

Sonunda ölüm bile olsa. 

 

Bu ağacın adı bundan sonra, 

İntihar eden bütün genç kızların adına 'Asiye Ağacı' olsun.

Buradan gelip geçenler, hikayemi okuyun da

Bir daha Asiyeler asılmasın !

 

,A Kadir Bekçi 

Bahçeköy / Seferihisar, 19. 09. 2020. 

 

ÇAN ÇİÇEKLERİ ( Kampanula )

Sarkan çan çiçeği / kültür.  ( Campanula garganica  )

Çan çiçeği ( campanula ) tek bir bitkinin adı değildir, çançiçeğigiller ( campanulaceae ) familyasına mensup  300 kadar otsu bitki türüne verilen ortak addır. Bir, iki ya da çok  yıllık olan bu bitkilerin boyları 5 cm. ile 2 m. arasında değişir, çiçekleri genellikle çan, yıldız ve huni  şeklindedir. Genel olarak mavi renkli olur, bu nedenle halk arasında çan çiçeklerine  'maviş' denir, az da olsa beyaz, pembe ve başka renklerde çiçek açanlar da vardır.  

Çan çiçekleri
( Kargöl Yaylası / Giresun. )

Kampanula ( campanula ), latince küçük çan demektir. Akdeniz ve Kafkaslar bu çiçeğin en çok yetiştiği yerlerdir, dolayısiyla Türkiye çan çiçeği türleri bakımından  zengin bir ülkedir. Yurdumuzda  100 den fazla  çan çiçeği türü tespit edilmiştir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları  Koruma  Birliği ( IUCN ) tarafından koruma altına alınmış olan Yakalı çan çiçeği / Tüylü çan çiçeği  ( campanula tomentosa ), Dünyada sadece Dilek Yarımadası Milli Parkı'nın sınırları içinde yetişen endemik bir türdür. İspir çıngırağı ( Campanula traegerae )  Türk çan çiçeği olarak bilinir. 

Yakalı çan çiçeği / Tüylü çan çiçeği ( Endemik ) - Campanula tomentosa 
( Dilek Yarımadası Milli Parkı, Kuşadası / Aydın ).

Bir adı da 'cıngırak otu' olan çan çiçeklerinin, çiçekleri güzel olan başta 'Campanula  gargarpitica' ve 'Campanula  carpapatica' gibi bazı  türleri süs bitkisi olarak da  yetiştirilmektedir.  Ayrıca çok fazla kültürü, varyetesi ve melezi yetiştirilmiştir. 

Çan çiçekleri fazla sıcak ve kurak yerleri  sevmez, serin yerlerde yetişir, soğuğa dayanıklıdır. Sıcak yerlerde ise,  yazın direk güneş almayan yarı gölge yerler tercih edilmelidir. Toprak bakımından fazla seçici olmamakla beraber en iyi, organik madde bakımından zengin bahçe  topraklarda yetişir. Kışın ise, aydınlık ve  çok soğuk ( 10 dereceden az olmamalı ) olmayan yerlerde tutulmalıdır.

Çan çiçeği bahçelerin güneş gören yerlerine dikilmelidir, saksı çiçeği olarak ise balkon ve teraslarda yetiştirilir, açık havayı sevdiği için kapalı yerlerde olmaz. Yazın toprağı kurudukca ve düzenli olarak sulanmalıdır. Kışın ise çok daha az su yeterli olur. 

Çan çiçekleri kökten ayırarak, çelikle  ve tohumdan  üretilir.

Bazı çan çiçeği türlerinin kökleri, taze sürgünleri  ve çiçekleri yenebilir.

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi.

                                                 Çan çiçekleri ( campanula ) 

Zarif çıngırak, Büyük çan çiçeği - Campanula persicifolia 
( Kürtün / Gümüşhane )

Yayla çanı - Campanula aucheri
(  Karagöl Yaylası  / Giresun  ).

Sarkan çan çiçeği / kültür 

Sarkan çan çiçeği / kültür 

Kuspida, Sütlü çan çiçeği - Campanula lactiflora.

Sürünen çançiçeği, Elmacık - Campanula rapunculoides 
( Kurul Kalesi / Ordu.) 

Yayla çanı, Anzer çıngırağı  - Campanula aucheri
( Karagöl / Giresun )

Yumak çanı - Campanula glomerata
( Aksu Köyü, Dereli / Giresun )

Akçan / Beyaz çan çiçeği  - Campanula alliariifolia
( Kovanlık / Bulancak )

Yumak çanı ( Campanula glomerata )

Yumak çanı, Campanula glomerata
( Çambaşı / Ordu )

Kuspida, Sütlü çan çiçeği - Campanula lactiflora. 
( Kümbet yaylası, Dereli / Giresun. ).

Kuspida, Sütlü çan çiçeği - Campanula lactiflora,
( Kümbet Yaylası, Dereli / Giresun. ).

Memek, Lir biçimli çan çiçeği - Campanula lyrata
(  Seferihisar / İzmir. )

Memek, Lir biçimli çan çiçeği - Campanula lyrata
( Seferihisar / İzmir. )

GİNURA ÇİÇEĞİ ( Gynura )

Ginura ( gynura ) bitkisinin  çiçeği ( Gynura aurantiaca ).

Ülkemizde 'kara sevda çiçeği', 'mor kadife çiçeği', 'mor tutku' gibi adlarla tanınan ginura( gynura ), harika bir iç mekan süs bitkisidir.  Ayrıca dışarıda, asma sakıda da yetişir.
Ginura, Güney Doğu Asya'ya özgü tropik bir bitkidir. Botanik adı 'Gynura aurantiaca' dır, papatyagiller ( asteraceae )  ailesine mensup olup, çok yıllık ve otsu bir bitkidir. Hızlı bir şekilde, dikine olarak  büyür, boyu  1 metreyi bulabilir,  bu nedenle bir sopaya bağlanmalıdır.  Daha çok kadife görünümündeki, yeşil renkli,  mor tüylü yaprakları için yetiştirilmektedir. Karanfil şeklindeki turuncu renkli çiçekleri ise, kötü kokulu olduğu için çoğu zaman açmadan önce koparılır.

Bir adı da kara sevda çiçeği olan ginura aurantiaca.
Yaprakları güzel olduğu için yetiştirilen bir çiçektir.  

Ginura,  bakımı kolay bir çiçektir. Bol ışık alan aydınlık ve nemli  yerleri sever, direk güneşi sevmez. Gölgede ise yaprakları güzelliğini kaybeder. Humuslu, asitik, nemli ve geçirimli toprakları sever. Yazın düzenli ve bol su ister, ancak  çok fazla sulamak kök çürümesine neden olduğu için dikkatli olmak gerekir.  Bitkinin çok uzayan dalları ve bozulan  yaprakları zaman, zaman kesilirse daha iyi görünür ve gençleşir. Kesilen dallardan ise yeni  bitkiler  üretilebilir ( Kesilen dallar doğrudan ya da suda köklendirilerek dikilebilir. ).  Otsu olduğu için, iki yılda bir dalından yeniden yetiştirilmelidir.
Giynra çiçeği, uc sürgünleri ve yaprak çeliği ile üretilir. 

Ginura ( gynura ), çiçek ve tohum kapsülü. 

Ginura çiçeği  ( Gynura aurantiaca  )

Yazımı bir çin özdeyişiyle bitiriyorum. 'Geleceğin  tüm çiçekleri, bugünün tohumları içindedir.'