BİTKİLER VE ÇİÇEKLERİ ( 7 )

 - HAVACİVA ÇİÇEĞİ (Alkanna ) :

Havacıvaotu ya da alkanna, hodangiller ( Boraginaceae ) familyasını oluşturan otsu bir bitki cinsidir. 60 kadar türü bulunmaktadır, bunlardan yarısı yurdumuzda yetişir.   Bazı türleri süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Alkanna Arapca boya demektir. Havaciva kelimesinin   Farsca adı olan ' Hevacüye' dan çıkmış olabileceği düşünülmektedir.   
Havaciva otu,  tanen içerdiği için, eskiden yanık ilacı olarak kullanılmıştır. Kökleri ise kırmızı boya yapımında kullanılmaktadır.  Bazı türlerinin yaprakları  sebze olarak yenmektedir, çiçeklerinin balözü emilir.   Mavi, sarı, kırmızı, beyaz çiçek açarlar.

Havaciva çiçekleri ( Doğadan )

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria  )

Mavi çiçekli alkanna çiçeği.  

Mavi renkli havaciva / alkanna çiçeği. 

Beyaz renkli havaciva  çiçeği

Beyaz çiçekli havacivaotu. 

Havaciva otu ( Alkanna tinctoria ).

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- AYNISAFA ÇİÇEĞİ ( Calendula officinalis /  Asteraceae ) :

 

Aynısafa çiçeği ( Calendula officinalis ).

Papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından sarı ve turuncu renklerde çiçekleri olan, tek ya da iki yıllık, otsu bir bitkidir. Avrupa'da doğal olarak yetişmektedir, bir çok ülkede doğallaşmıştır.  Bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir, iklim koşullarının elverişli olduğu yerlerde  yıl boyu çiçek açar.  Kalendula, Adi nergis, Portakal nergisi gibi adlarla da bilinir. 

Güneşli yerleri ve geçirgen, verimli toprakları sever. Tohumdan çok kolay ürer, dökülen tohumlarından kendiliğinden biter. Yurdumuzda doğal olarak yetişir. 

Aynısafa / Portakal nergisi ( Calendula arvensis ).
Doğadan.

Aynısafa  ayni zamanda şifalı bir bitkidir, özellikle deri hastalıklarının tedavisinde kullanılır.   Ayrıca çiçek ve yaprakları yenir,  gıda maddelerinin renklendirilmesinde kullanılmaktadır.
Çiçeklerinin kapalı olması yağmur yağacağını gösterir. Eskiden hava durumu tahminlerinde kullanılmıştır. 

Aynısafa çiçekleri ( Kültür )

Aynısafa çiçeği / Kalendula 

Bir adı da portakal nergisi olan aynısafa çiçeği

AynıKalendula ( Calendula officinalis )

.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Beyaz çiçekli zakkum

- ZAKKUM ÇİÇEĞİ (Nerium oleander):

Zakkum, apocynaceae ( zakkumgiller )  familyasından, yapraklarını dökmeyen, çalı formunda bir bitkidir. Anavatanı akdeniz havzasıdır. Kökleri çok derinlerde olduğundan  kuraklığa ve yangına dayanıklıdır.
İlkbahardan başlıyarak, yaz ayları boyunca çiçek açar. Pembe, kırmızı ve beyaz renkli çiçekleri çok gösterişli ve hafif  kokuludur. Son yıllarda çok sayıda değişik renklerde ve katmerli çiçek açan melez çeşitleri üretilmiştir. Alacalı yapraklı ve bodur çeşitleride yetiştirilmiştir.

Kırmızı çiçekli zakkum

Pembe çiçekli zakkum.

Zakkum, sıçağı, güneşi ve suyu çok sever, soğuğa ve kuraklığa da oldukça dayanıklıdır. Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde doğal olarak yetişir.
Çelikle, kökten ayırma ile ve tohumdan üretilir.Yetiştirilmesi kolay olup fazla  bakım istemez.
Zehirli olduğundan çıplak elle tutulmaması gerekir.

Alaca yapraklı zakkum

Zakkum tohumları 

Daha fazla bilgi için linki  tıklayınız.http://kadirbekci53.blogspot.com/2013/05/zakkum-cehennem-agaci-degil-baris.html

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Unutmabeni çiçeği ( myosotis sp.)

- UNUTMABENİ ÇİÇEĞİ ( Myosotis ):

Bir kır çiçeği olan unutmabeni, süs  bitkisi olarak da yetiştirilir ( Myosotis scorpiodes ).
Hodangiller ( boraginaceae ) familyasının  'myosotis' cinsindendir, yetmiş kadar türü vardır.
İlkbaharda demetler halinde küçük çiçekler açarlar, genel olarak mavi renkli olan bu çiçekler beş taç yapraklıdır, ortasında kuş gözüne benzeyen sarı bir leke bulunur. Bu nedenle 'kuşgözü' de denir,  bir adı da 'boncuk otu' dir. Az da olsa beyaz ve pembe renkli çiçek açan türlerine de rastlanılır.

Unutmabeni çiçekleri. ( Doğadan )

Unutmabeni çiçeği ( myosotis sp.)

Boncuk, kuşgözü gibi adlarıda olan unutmabeni çiçeği

Beyaz renkli unutmabeni çiçeği

Unutmabeni çiçeği dökülen tohumlarından kendiliğinden biter, fazla bakım istemez, serin yerleri sever.
Bir çok ülkede benzer isimlerle tanınan myosotis'in adı  ile ilgili  çeşitli hikayeler  ve efsaneler anlatılır.
Bakınız . .http://kadirbekci53.blogspot.com/2012/09/unutmabeni.html

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Zembilotu ( Briza maxima )

- ZEMBİLOTU / KUŞYÜREĞİ ( Briza maxima ):

Buğdaygiller ( poaceae ) familyasının briza cinsinden  olan zembilotu ( Briza maxima ),  doğal olarak yetişen, tek yıllık bir otdur. Tohum kesesi süs özelliği  gösterir. Gümüşi renkli tohum keseleri en hafif bir rüzgarda salınır ve  çok hoş bir görüntü oluşturur  Bir adı da 'kuşyüreği' dir.  Zembilotu  kurutularak çiçek düzenlemelerinde kullanılmaktadır.

Zembilotu / Kuşyürei ( Doğadan )

Zembilotu ( Briza maxima )

Bir adı da kuşyüreği olan Zembilotu bitkisi

AĞAÇ YILI 2011

Ağaç,geçmişi geleceğe bağlar.Size sabrı öğretir.Beraber yaşamanın,faydalı olmanın zevkini verir.Marcel Prevost

JAKARANDA AĞACI

Jakaranda ağacı ve  çiçeğ
( Jacaranda mimosifolia )

Jakaranda ya da yakaranda  ( Jacaranda mimosifolia ), acemborusugiller ( Bignoniaceae ) familyasından gösterişli  çiçekleri olan egzotik   bir ağaçtır. Bu nedenle park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Anavatanı Güney Amerika'dır ( Brezilya ). Yılda iki kez, ilkbahar ve sonbaharda çiçek açar.  Menekşe rengindeki çiçekleri çan şeklinde olup piramit halinde dik salkımlar oluşturur.  Eğrelti otuna benzeyen çift katlı bileşik yaprakları vardır. Kışın yapraklarını döker. 

Jakaranda ağacı meyvesi ve tohumları 

Jakaranda ağacı ( Jacaranda mimosifolia )

Sıcak ve güneşli yerleri seven jakaranda ağacı, toprak bakımından seçici değildir. Geçirimli ve organik madde bakımından zengin, nemli toprakları tercih eder. Soğuğa karşı hassastır, yazın bol su ister. 

Jakaranda ağacının  meyvelerinin  şekli yassı ve oldukca  ilginçtir,  bu nedenle süs eşyası olarak da kullanılır. Olgunaştığında açılan meyveden çok fazla kanatlı tohum yayılır.   Yurdumuzun Akdeniz ve Ege bölgelerinin kıyı kısımlarında, park ve bahçelerde süs bitkisi olarak  yetiştirilmektedir.Tohumla ve çelikle üretilir.

Jakaranda çiçeği

Jakaranda ağacı  meyvesi

MENEKŞE ÇİÇEKLERİ

                                                             Kokulu menekşe  ( Viola odorata )

                                                                       KOKULU MENEKŞE

 Botanik adı: Viola odorata
 Familya: Violaceae / menekşegiller

Yurdumuzda doğal olarak da yetişen, çok yıllık, otsu bir bitkidir.  Anavatanı Avrupa ve Asya  kıtasıdır. Rizomludur, kalp şeklindeki yaprakları büyük ve gösterişlidir.  Çiçekleri genellikle mavi - mor renkli ve keskin kokuludur, özellikle koparınca kokar. Koku ve parfüm elde edilir.

Kokulu  menekşe  ( Tohum kapsülü )

Kokulu menekşe  fazla sıcaktan  ve direk  güneşten hoşlanmaz, gölge yerleri, ağaç altlarını sever. Dona dayanıklıdır. Verimli, geçirgen ve nemli toprakları sever. Tohum ve kol atarak yayılır. Tohumla ve kökten ayırma  ile çoğaltılır.
Yaprakları ve çiçeği zehirsiz olup yenebilir.

Kokulu menekşe çiçeği ( Yakın çekim )

Kokulu menekşe ( Viola odorata )

                                                   BARDAK MENEKŞESİ ( Gloksinya )

                                           Gloksinya / Bardak menekşe ( Sinningia speciosa )                                                                   

Botanik adı:  Sinningia speciosa ya da Gloxinia speciosa
 Familya: Gesneriaceae

Yumrulu ve otsu bir bitki olan gloksinya ( gloxinia  ),  yurdumuzda 'bardak menekşe' olarak  bilinmektedir. Afrika menekşesi ile ayni familyadandır, ancak  anavatanı Brezil'ya dır. Çiçekleri borazan şeklinde ve  tüylüdür. Değişik renk ve şekilde çiçek açan çok fazla  çeşidi vardır. Ebruli ve katmerli çiçek açan çeşitleri de üretilmiştir.

Gloksinya, fazla sıcağı sevmez, nemli ortamlar ve gölge yerleri sever, direk güneşten korumalıdır.Toprağının gübreli ve kumlu olması gerekir.
Gloksinya soğanla,tohumla ve yaprak çeliği ile üretilir.

                                                               HERCAİ MENEKŞE

                                                     Hercai menekşe / kültür ( Viola tricolor )                                                                      

Botanik adı: Viola tricolor, Familya
Familya: Violaceae / menekşegiller

Doğal türü  sarı renkli olan hercai  menekşenin  melez türleri kırmızı, beyaz,mavi ve mor renklerde çiçek açar. Farklı büyüklükteki taç yaprakları çoğu kez iki renkli ve değişik desenli olur. Nemli ve humusça zengin toprakları ve aydınlık yerleri sever, sıcaktan olumsuz etkilenir. Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde kışında çiçek açar.

Hercai menekşe / kültür ( Viola tricolor )

Hercai menekşe isminin tam tersine çok vefalı bir çiçektir, fazla bakım istemeden bol çiçek açar.
Hercai menekşe daha çok  fideleri  alınarak yetiştirilir.

                                                            Tarla menekşesi  (  Viola arvensis  )

                                                                AFRİKA MENEKŞE

Afrika menekşeleri ( Saintpaulia ionantha )

                                                    Afrika menekşesi ( Saintpaulia ionantha )

                                                                  
Botanik adı: Saintpaulia ionantha
Familya: Gesneriaceae

Anavatanı Afrika kıtasıdır.  Her mevsim çiçek açar, saksı  çiçeği olarak iç mekanlarda yetiştirilmektedir. Gövdesi yoktur, rozet şeklindeki yaprakları kökten çıkar, etli ve tüylüdür.    Hassas bir bitki olduğundan, yapraklarını  ıslatmamak ve elle dokunmamak gerekir.

Değişik renklerde, ebruli, yalınkat ve  katmerli çiçek açan çok fazla çeşidi üretilmiştir. Işığı sever, direk güneş alan yerlerden uzak tutulmalıdır. Toprağı devamlı nemli olmalıdır, ancak fazla su köklerini  çürüttüğünden dikkatli olmak gerekir.  Tohum ve yaprak çeliği ile  üretilir.

Afrika menekşesi,  bütün dünyada, en güzel anneler günü hediyesi olarak kabul edilir.

BENİM AĞACIM AKASYA ( Ocak )

Akasya ağacı ( Ocak )

Yeni yıla girerken ilk yazımı  '20011 Ağaç Yılı' aktivitesine ayırmak istedim. Bahçemde bulunan yalancı akasya ağacını,  bu aydan başlayarak bir yıl  izleyip tespitlerimi her ay sizlerle paylaşmak istiyorum.

Ağaç yılını desteklemek için sizlerde bu aktiviteye katılabilirsiniz. Bu bir çiçek, park ve yol kenarındaki her hangi  bir ağaç olabilir. Onu gözlemleyerek, resimlerini çekerek arkadaşlarınızla paylaşa bilirsiniz. Toplumumuza ağaç sevgisinin kazandırılması için bunu yapmalıyız. Özellikle çocuklarımıza bu konuda  örnek olmalıyız.  Onlara doğayı, ağaçları, hayvanları sevmelerini ve korumalarını öğretmeliyiz. 

Neden akasya ağacını seçtim?

Bundan yedi yıl kadar önceydi,  bahçe düzenlemesi yaparken bir yalancı akasya ağacını istemeyerekde olsa  kesmek zorunda kalmıştık. Ancak  kestiğimiz bu akasya daha sonra köklerinden filiz vermeye başladı, bir kaç kez de onlarıda kesmeme rağmen sonunda pes ettim, böylece yeni bir akasya ağacımız oldu. İşte bu nedenle  o akasya ağacını seçerek onu onore etmek istedim.

Ocak ayı izlenimime gelince;

Akasya ağacı şu anda yapraklarını dökmüş durumda. Bitkiler için yapraklar hayati önem taşır. Enerji, besin elde etmeleri yapraklarda gerçekleşir. Kış mevsiminin gelmesiyle beraber, bazı ağaçlar yapraklarını dökerek, su kaybından ( Soğuk yerlerde kışın sular donduğu için bitkiler su bulamaz. ) ve soğuktan kendilerini korurlar. Bu  dönemde bitkinin geçici olarak yaşamsal fonksiyonları durur, büyüme olmaz. Bazı hayvanlar gibi kış uykusuna yatarlar.

Kuşlar akasya ağacıma  yapraklarını döktükten sonra daha çok konmaya başladılar. Belki de bana öyle geliyor, yapraksız olduğundan.  Dibin de biten hurma ise büyümeye başladı.   Bu aylık  bu kadar, gelecek ay buluşmak umuduyla hoşçakalınız sevgili ağaç severler.

2011 AĞAÇ YILI

2011 Ağaç Yılı 

2011 Yılı bütün dünyada 'Ağaç Yılı 'olarak kabul edilmiştir. Doğanın sigortası olan ağaçların, ormanların korunmasını amaçlayan bu proje, bu bakımdan  çok önemlidir.

Ormanları, hayvanları, doğayı tanımadan, sevmeden sadece kanunlarla koruyamayız.  Bu nedenle çocuklarımıza mutlaka  doğayı, bitkileri, hayvanları  tanıtıp sevdirmemiz gerekmektedir. Bu konuda ise;  başta okullarımız ve aileler  olmak üzere hepimize önemli görev ve sorumluluklar düşmektedir.

'Ağaç Yılı'nı destekleyen 'Sinek Sekiz' yayınevi 2011 yıl için şöyle diyor;

'Bu sene bir ağacı gözlemleyerek üzerindeki yaşamın çeşitliliği ve güzelliğiyle keyiflenme ve hayattaki küçük şeylerin daha çok farkına varma zamanı.Bunu denerseniz hayatınızın değişeceği ve mutluluğunuzun katlanarak artacağını biz garanti ederiz.'

'The three year' adlı site de,  2011 için şöyle bir aktivite de öneriyor;

- Yolunuzun üzeri,evinizin önü, yakınınızda olan bir ağacı seçin.

- Bir sene boyunca ağacınızı gözlemleyin.

- Gözlemlerinizi fotoğraf, yazı ya çizim olarak kaydedin ve paylaşın.'

Ben ağacımı seçtim, ya siz?

BİTKİLER VE ÇİÇEKLERİ ( 4 )

Çiçek açmış bir ayva ağacı ( Cydonia vulgaris ) 

Ayva çiçeği ( Cydonia vulgaris )

- Ayva ağacı ve çiçeği ( Cydonia vulgaris ya da cydonia oblonga  ): Gülgiller ( rosaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken  bir çalı ya da 6 - 7 m. boylarında bir ağaçtır. Vatanı Orta ve Güneybatı  Asya'dır. 
Ayva ağacı tek tek çiçek açar. Çiçeklerinin beş taç ve beş çanak yaprağı  bulunur, erkek ve dişi organlar ayni çiçek üzerinde yer alır ( erselik ). Çiçekleri yabani gülü ( kuşburnu ) andırır, iri ve hafif pembedir. Bulunduğu yere göre nisan - haziran ayları arasında çiçek açar.
Süs bitkisi olarak yetiştirilen japon ayvası ( cydonia japonica ) kırmızı renkli çiçek açan bir çalıdır. 

Ayva çiçeği,  meyvesi ve yaprağı gibi sağlık açısından yararlıdır. Çayı baş ağrısına ve bazı hastalıklara iyi geldiği eskiden beri bilinmektedir.

Hayıt çiçeği ( Vitex agnuscastus ) 

Hayıt ağacı ve çiçeği ( Vitex agnuscastus )

 - Hayıt ağacı ve çiçeği ( Vitex agnus - castus ) : Ballıbabagiller ( Lamiaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken bir çalı veya  3 - 4 m. boylanabilen bir ağaçtır.  Ilıman iklim görülen yerlerde doğal olarak  yetişir. Yaz aylarından başlıyarak,  başak şeklinde dah çok mor renkli çiçekler açar.  Tüp şeklindeki çiçekleri hoş kokulu olup  nektar bakımından zengindir. Az bitkinin çiçek açtığı bir dönemde çiçeklenmesi, arıcılık bakımından  önemli bir bitki olmasına neden olmuştur. 

Namus ağacı, keşiş çalısı, beşparmak otu gibi adlarla da bilinir.  Hayıt, insanların eskiden beri yararlandığı bir bitkidir.  Tohumları baharat olarak kullanılır, ilaç yapılır, kökünden boya, gövdesinden sepet örülür. Kısaca hayıt her şeyi ile doğanın insanlara bir armağanıdır.

Çiçek açmış kıbrıs akasyaları ( Acacia saligna ya da A. cyanophylla ) 

Kıbrıs akasyası çiçeği ( Acacia saligna ya da A. cyanophylla )

- Kıbrıs akasyası ve çiçeği ( Acacia saligna  / A.  cyanophylla ):  Baklagiller ( Fabaceae ) familyasından, herdem yeşl, 4 - 5 m. boylarında, geniş tepeli  bir bir ağaçtır. Anavatanı Avustralya'dır. Türkiye'ye Kıbrıs'tan getirildiği için Kıbrıs akasyası denir.  İlkbahar mevsiminde yoğun bir şekilde, salkım halinde, yuvarlak, sarı renkli çiçek  açar. Sahil yörelerinde kumulların durdurulmasında ve süs bitkisi olarak kullanılır.
Kıbrıs akasyası,  yaz boyu çiçek açan İzmir mimozası ( Acacia retinoides ) ile karıştırılmamalıdır.

Kıbrıs akasyası ılıman iklimlerde yetişir,  kuraklığa dayanıklıdır, soğuğu sevmez. Bakla şeklinde, çok tohumlu meyveleri vardır.   Çiçekleri zehirsiz olup yenebilir.  Tohumla ve çelikle ürer.

Leylak çiçeği ( Syringa vulgaris ) 

 - Leylak ağacı  ve  çiçeği ( Syringa vulgaris ):  Zeytingiller ( oleaceae )  familyasından, kışın yapraklarını döken bir çalı ya da 5 - 6 metreye kadar boylanabilen bir ağaçtır. Balkan Yarımadası'nda doğal olarak yetişir.  İlkbaharda salkım şeklinde çok güzel kokulu, kendi adını verdiği leylak renginde  çiçek açar.  Ayrıca beyaz, kırmızı renklerde, yalın kat ve katmerli çiçek açan çeşitleri de vardır.

Beyaz renkli leylak çiçeği ( Syringa vulgaris )

Leylak güneşi sever, kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır. Türkiy'nin hemen her yerinde, park ve bahçelerde yeriştirilir.  Çiçekleri esans ve sabun yapımında kullanılmaktadır.  Çelikle, kökten ayırma ile ve tohumdan üretilir.

Grevilya ağacı ve çiçeği  / İpek ağacı  ( Grevillea robusta )

 - Grevilya ağacı / İpek ağacı   / İpek meşesi  ve çiçeği ( Grevillea robusta ) : Proteaceae familyasından, 35 m. kadar boylanabilen, herdem yeşil, bir ağaçtır.  Gerçek meşe (  quercus ) türleri ile bir akrabalığı yoktur.  Anavatanı Avustralya'dır.
Tropikal ve subtropikal iklim görülen ülkelerde doğal olarak yetişmektedir. Fazla soğuğa dayanıklı değildir. Güneşli ve yarı gölge yerleri ve geçirimli toprakları sever.
Yurdumuzun  Akdeniz ve Eğe bölgelerinde  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.

İpek ağacı, ilkbahar ve yaz aylarında tarak ya da diş fırçası şeklinde turuncu renkli çiçek açar. Eğrelti otunu andıran, derin, parçalı olan  yaprakları vardır. Çelikle ve tohumdan üretilir. Ayrıca, süs bitkisi olarak yetiştirilen çalı formlu başka  gravilya türleri de bulunmaktadır. 

( Bu yayın 03. 04. 2023 tarihinde güncellenmiştir. )