HAVACİVA OTU ( Alkanna )

Havaciva otu ( Alkanna tinctoria )
Seferihisar / İzmir

Havacivaotu, geniş anlamda Hodangiller ( Boraginaceae ) familyasının 'Alkanna' cinsini oluşturan bitki türlerine ( cinsine ) verilen  ortak bir  addır, dar anlamda ise Alkanna tinctoria türüne denir. Alkanna cinsinin  60  türü vardır. Yurdumuzda ise 30'u endemik olmak üzere  36 taksonu yetişir. Akdeniz ve Batı Anadolu'ya özgüdür. Kireçli toprakları sever. 

Bitkinin Türkçe adı olan havaciva kelimesinin  Farsça adı olan 'hevacüye' dan çıkmış olabileceği sanılmaktadır. 

 

Gerçek havaciva otu ( Alkanna tinctoria ) 10 - 30 cm boyunda, çok yıllık, kökü odunsu, gövdesi tüylü,  dik veya yatık büyüyen, parlak mavi çiçekli bir bitkidir. Taban yaprakları küme halinde, basit, şerit şeklinde ve kıllıdır, kışın  dökülür. Meyve, küçük ve fındık şeklindedir. 

Alkanna,  Arapça, tinctoria ise Latince boya demektir, kırmızı boya taşır. Bitkinin köklerinden elde edilen mavi renkli boya asitli ortamlarda kırmızıya döner ve suda çözülmez. Şarap, gida maddeleri, tekstil ve kozmetikte ( allık ve ruj boyası olarak  ) endüstrisinde boya maddesi olarak  kullanılmıştır.  

Alkanna tinctoria, eski çağlardan beri çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. Kurutulmuş kökünden çay yapılır.  Yunanlılar ve Romalılar ilaç olarak kullanmıştır. Özellikle tanen içerdiği için yara ve yanık tedavisinde kullanılmıştır. Çayı, göğüs yumuşatıcı ve balgam söktürücüdür, ancak uzun süreli kullanılmaması gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca, yaprakları sebze olarak yenir, çiçeklerinin balözü emilir ve  süs bitkisi olarak da yetiştirilir.  

Havaciva bitkisinden; havaciva çayı, havaciva yağı, havaciva tentürü, hava civa ekstresi ve kremi / merhemi yapılmaktadır. Kökleri ise kırmızı boya yapımında kullanılmaktadır. Bazı  türleri  mavi, sarı, kırmızı ve beyaz çiçeklidir. Tosbağa otu, eğnik, enlik, hevecive,  kızıl enik, tüylü boya, yerineği  gibi adlarla da bilinir. Güneşli yerleri ve geçirimli, kumlu topraklarda sever, kayalık ve çalılıklarda yetişir.  

Havaciva ( alkanna ) çiçekleri: 

Havaciva otu ( Alkanna tinctoria )
Maviçiçekli bir bitkidir.  

Ege havaciva otu ( Alkanna tubulosa )

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria ). Belki Alkanna milliana 
Nadir görülen bir çeşit 

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria  )
Küme halindeki taban yaprakları 

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria )

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria  )

Mavi çiçekli havaciva otu ( Alkanna  tinctoria ) 

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria  )

Mavi renkli havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria ) 

Beyaz renkli  havacivaotu. 

Havaciva otu ( Alkanna tinctoria )

Anadolu  havaciva otu, Sarı sormuk ( Alkanna orientale ) 

Kaynaklar: Wikipedia. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ). Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Trkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlaca )