Cittaslow Botanik Park

15 Eylül 2023

LOBELYA ÇİÇEĞİ ( Lobelia erinus )

Lobelias çiçeği ( Lobelia erinus )

Lobelya ya da lobelias ( lobelia ), çançiçeğigiller ( campanulaceae ) familyasından, Amerika, Asya ve Afrika kıtalarında yetişen 415 bitki türünün ortak adıdır. Yurdumuzda doğal olarak yetişmez. Çalı ve otsu olan bu bitkilerden bazıları, süs bitkisi olarak bütün dünyaya dağılmıştır.

Bunlardan 'Lobelia erinus' en populer olandır. Anavatanı Güney Afrika'dır. 10 - 25 cm kadar büyür, sarkıcı ve yer örtücü çeşitleri vardır. Çiçekler boru şeklinde, dudaklı ve beş lobludur, yelpaze şeklindeki alt dudak ise üç lobludur. Doğada yetişenler mavi ve menekşe renkli çiçek açar. Beyaz ve başka renklerde ( kırmızı - mor, pembe ve tonlarında ) çiçek açan çok fazla kültivarları ( çeşitleri ) vardır. Hem saksıda, hem de bahçede yetişirtirilir. Özellikle pendula ( sarkan ) çeşidi pencere önlerinde ve asma saksılarda çok güzel durur. Çok yıllık olmasına rağmen, çoğu zaman tek yıllık olarak yetiştirilir. İlkbahardan başlıyarak sonbahara, hatta donlara kadar çiçek açar.

Lobelya çiçeği ( Lobelia erinus )

Lobelya cinsinin süs bitkisi olarak yetiştirilen bir başka türü de; adına Kardinal çiçeği denilen 'Loblia cardinalis' dir. Kuzey Amerika'ya özgü olan bu bitki kırmızı çiçeklidir. Çiçeklerinin rengi, katolik kardinallerinin giysisine benzediğinden dolayı bu ad verilmiştir. Doğal olarak dere kenarlarında ve bataklıklarda yetişir. Populer bir süs bitkisidir.

Bitkiye lobelya ( lobelia ) adı, Belçikalı doktor ve bitki meraklısı Mathias de l'obel ( 1538 - 1616 )'in adından dolayı verilmiştir. Tek çenekli bitkiler ile çift çenekli bitkiler arasındaki ayrımı, ilk defa o takdir etmiştir.

Bahçe lobelyası da denilen Lobelia erinus, fazla bakım istemeyen bir çiçektir, buna karşı bol çiçek açar. Bahçelerde, teraslarda, bordürlerde, pergolalarda, asma saksılarda veya çardaklarda dekoratif olarak kullanılır.

Lobelya, ılıman iklimlerde yetişir. Güneşli ve serin yerleri sever, fazla sıcaktan ve kuraklıktan hoşlanmaz. Yazın toprağın nemli tutmak ve direk güneşten korumak gerekir. Derin, nemli ve organik madde bakımından zengin toprakları sever. Çiçeklerini açtıktan sonra, yeniden çiçek açması için budama yapmak gerekir. Tohumla ve kökten ayırarak çoğaltılır.

Lobelya çiçeği ( Lobelia erinus )

Kaynaklar: Vikipedi

11 Eylül 2023

ADA SOĞANIM ÇİÇEK AÇTI !

Ada soğanı ya da kum örümcek otu ( Seferihisar / İzmir )

Ada soğanı, çok yıllık, büyük soğanları olan, beyaz çiçekli ve otsu bir bitkidir. Akdeniz ikliminin görüldüğü Ege ve Akdeniz bölgelerimizde, denize yakın yerlerde yetişmektedir. Besin olarak yediğimiz soğanla ( Allium cepa ) akraba değildir. Ağostos ayının sonlarında ve eylül ayı içinde, sonbahar yağmurlarından önce çiçek açmaktadır. Çiçekleri gösterişlidir, arıları çeker. Yaprakları çiçek açtıktan sonra, kışa doğru oluşmaya başlamaktadır. Rozet halinde, şerit şeklinde ve koyu yeşil renklidir.

Ada soğanı ya da kumörümcek otu ( Drimia aphylla )

Ada soğanı'nın Türkce adı, bazı bilimsel kaynaklarda ve literatürde 'kum örümcek otu' olarak belirtilmektedir. Ancak, halk arasında bu isim kullanılmamaktadır. Ada soğanı bazı yörelerimizde ise, halk arasında şu adlarla bilinmektedir: Ak soğan, Ayı soğanı, Loteşir soğanı, Nuteşir soğanı, Ölü soğanı, Şalkaba, Pampamfiyak, Yontraş, Zıpkın, Pabuç ağusu, Öksüzmehmet, Olsüzoğlan, Nülü, Notaşır ağusu, Notraş, Kocakulak ağusu, Ayıkulağı, Ağu / ağı, Bambampiyak / Bambamfiyak ağusu vs.

Ada soğanı, agave bitkisi gibi bir sap üzerinde ( 50 - 150 cm. boyunda ) çiçek açar. Çiçekler yıldız şeklinde olup, beyaz renkli ve yeşilimsi damarlıdır. Meyve, kapsüldür, tohum siyahtır.

Ada soğanı bitkisinin çiçeği ( yakın çekim ).
( Drimia maritima ya da Drimia aphylla )

Ada soğanı tıbbi bir bitkidir. Soğanları eczacılıkta kalp kuvvetlendirici ve diüretik ( idrar söktürücü ) ilaçların yapımında kullanılır. Ancak bitki zehirli olduğundan, uzman bir kişiden yardım almadan kesinlikle kullanılmaması gerekir.

Ada soğanı, yukarıda belirtiğim gibi çok zehirli olduğundan yenmez. Doğrusu buna sevindim, yoksa insanlar çoktan neslini tüketirdi. Düşünün her biri 1 - 2 kg gelen bir soğanı kim bırakır? bu pahalılıkta!

Bitkinin bilimsel adı da haylı karışık. Bazı kaynaklar bitkinin botanik adını Drimia alhylla / Kum örümcek otu olarak belirtirken ( Asparagaceae / Kuşkonmazgiller familyasından ). Bazı kaynaklarda ise; Drimia maritima ( Urginea maritima, Scilla maritima ). zambakgiller ( Liliaceae ) olarak belirtilmiş. Tür adı ( maritima ), bitkinin denize yakın yerlerde yetiştiğini işaret etmektedir. Nitekim ada soğanı, denize yakın, güneşli, nemli ve kumlu topraklarda yetişmektedir. Tohumdan ve soğanla ürer.

Bir kaç yıl önce doğadan getirerek bahçeme diktiğim ada soğanı çiçe açtı. Bu nedenle, bu güzel çiçekli bitkimizi tanıtmak istedim. Sürçu lisan ettiysek affola. Bitkilerimizi tanıyalım, sevelim ve koruyalım.

Ada soğanı ( Drimia maritima ya da D. aphylla )

Ada soğanı bitkisi ( Drimia maritima ya da D. aphylla )

Ada soğanı ( Doğadan )

Ada soğanı bitkisi ve çiçeği

Ada soğanı bitkisinin soğanı

Ada soğanı bitkisinin çiçeği

Ada soğanı bitkisinin tohum kapsülleri

Ada soğanı bitkisinin yapraklı hali

Kaynaklar: vikipedi, Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr.Ertan Tuzlacı ), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop )

4 Eylül 2023

LİMON OTU ( Aloysia )

Limon otu ( Aloysia citrodora )

Limon otu ya da Yalancı melisa, mineçiçeğigiller ( Verbenaceae ) familyasından, aromatik yapraklı, egzotik bir çalıdır. Yaprakları ve çiçeği limon yerine kullanıldığından bahçelerde yetiştirilir. Anavatanı Arjantin ve Şili'dir. 17. yüzyılda İspanyollar ve Portekizliler tarafından Avrupaya getirilmiştir. Bitki daha önce boya maddesi olarak kullanılmıştır. Günümüzde daha çok mutfakta, yemeklere ve tatlılara limon tadı vermek için kullanılmaktadır. Yaprakları taze ve kurutularak kullanılır, Bitki çaylarına katılır.

Limon otu ayrıca; İçki ve parfümeride koku verici olarak, tıbbi çay olarak ve peyzaj düzenlemelerinde ve süs bitkisi olarak yetiştirilir.

Botanik adı: Aloysia citrodora =A. triphylla = Lippia citriodara'dır. Tür adı 'limon kokulu' demektir. Halk arasında yalancı melisa da denilen bu bitkiyi, tıbbi bir bitki olan Melissa officinalis ile karıştırmamak gerekir.

Aloysia( aloysia ), ilkbahardan sonbahara kadar beyaz / pembe renkli çiçekler açar. Ancak, çiçekleri küçük ve gösterişsizdir. Yaprağı hayıt yaprağına benzer, dar ve mızrak şeklindedir. Dokunulunca limon gibi bir koku yayar.

Limon otu ılıman iklimlerde yetişir ve güneşli yerleri sever ( yarı gölge yerlerde de yetişir ). Toprak bakımıdan seçici değildir, hafif kumlu, verimli, geçirimli ve nemli toprakları yeğler. Su ihtiyacı normaldır, kuraklığa dayanır. Kışın sıcak geçen yerlerde yaprağını dökmez. Karasal iklim görülen yerlerde saksıda ( aydınlık yerlerde ) yetiştirilir.

Limon otu bitkisinin genel görünümü:

Aloysya ( aloysia ), fazla bakım istemez, hastalıklara dayanıklı bir bitkidir. Kış sonu normal, çiçeklerini açtıktan sonra ise dalların uc kısmı budanır. Tohumla ve çelikle üretilir.

Limon otu bitkisinin yaprağı

Halk arasında Aloysia citrodor'ya Limon otu ya da Yalancı melisa denir

Kaynaklar: Vikipedi

26 Ağustos 2023

KAFKAS TURNAGAGASI ( İber Sardunyası )

Kafkas turnagagası ( Geranium ibericum ) bitkisinin genel görünümü.
( Bektaş Yaylası, Dereli / Giresun. )

Yurdumuzda Kafkas sardunyası ya da kırmızı ıtır olarak bilinen Geranium ibericum, turnagasıgiller ( Geraniaceae ) familyasından, yaylalarda / dağlarda yetişen, çok yıllık, otsu bir kır çiçeğidir. Anavatanı Kafkaslar, Türkiye ve İran'dır. Karadeniz Bölgesi'nin, özellikle Doğu Karadeniz yaylalarında yetişir. Çiçekleri çok güzel olduğu için, süs bitkisi olarak dünyaya yayılmıştır. Tür adı ( ibericum ), ilk defa İber Yarımadası'nda tespit edildiğini işaret etmektedir. Bu nedenle, dünyada İspanyol turnagagası ya da İber sardunyası olarak tanınır.

Kafkas turnagası çiçeği ( Geranium ibericum )

Kafkas turnagası, yaylalarda yazın ve sonbararda çiçek açar. Çiçekler iri, tabak şeklinde, mavi - mor renkli ve koyu çizgilidir. Sardunya türlerine özgü yaprakları parlak, tüylü ve derin lobludur. Sonbaharda kırmızı bir renge döner. Yarım metre kadar boylanır, köksaplı ( rizomlu ) dır. Güneşli, yarı gölge yerleri sever, çalılık, kayalık, çayır ve yol kenarlarında yetişir. Kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır. Toprak bakımından seçici değildir, nemli, humuslu ve geçimli topraklarda sever.

Geranium ibericum ve Geranium platypetalum'un bir melezi olan Geranium x magnificum süs bitkisi olarak satılır. Daha dayanıklı olan bu bitkinin değişik renklerde çiçek açan çok fazla kültür çeşidi vardır. Öbekler oluşturur, ancak çiçek açma süresi daha kısadır. İyi bir bordür bitkisidir, saksıda da yetişir.

Kafkas turnagası zehirsizdir, çiçekleri salata ve pasta süslemelerinde kullanılır.

Geranium ibericum, Tohumla, çelikle ve kökten ayırarak üretilir. Fazla bakım istemez.

Bir adı da kırmızı ıtır olan Geranium ibericum

Kafkas turnagagası ( Geranium ibericum )
( Aksu, Dereli / Giresun )

9 Temmuz 2023

KAN ÇİÇEĞİ ( Kırmızı Hevhulma )

Kan çiçeği / Kırmızı hevhulma ( Lythrum salicaria )

Bir adı da kırmızı hevhulma olan kan çiçeği, yurdumuzda doğal olarak yetişen tıbbi bir bitkidir. Çiçekleri güzel olduğu için süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Ayrıca yaprakları pişirilerek yenmektedir. Ancak, bazı araştırmalar bitkinin çinko ( Zn ) biriktirdiğini belirtiyor, bu nedenle yenmesi tehlikeli olabilir. Çiçekleri ise gıda boyası yapımında kullanılır.

Habitatı ( yaşam ortamı ) dere kıyıları, bataklıklar ve ıslak alanlardır. Yaz aylarında morumsu kırmızı renkli çiçekler açar. Çiçek kurulu dik, yoğun çiçekli ve başak formundadır. Cins adı, Eski Yunanca 'kanlı' ( Cinsin çiçek rengini işaret eder. ) anlamına gelir. Bu nedenle adına kan çiçeği denir. Tür adı oln salicaria ise, söğüt ( salix ) yapraklı anlamına gelir.

Kan çiçeği - çiçeği ( Lythrum salicaria )

Bilimsel adı Lythrum salicaria olan kan çiçeği, Aklarotugiller ( Lythraceae ) familyasından, çok yıllık ve otsu bir bitkidir. Asya ve Avrupa kıtalarına özgüdür. Hızlı ve dikine büyür, bazen boyu 2 m. yi geçer, soğuğa dayanıklıdır. Yaprakları mızraksı, sapsız ve tüylüdür, çiçek açtıktan sonra parlak kırmızı bir renge döner.

Kan çiçeği, eski çağlardan beri tıbbi amaçla kullanılmıştır. Bitkinin kurutulan çiçek, yaprak ve sap kısımları ( ekstrakt / bitki özü ) ishal, diş eti kanamaları, dizanteri, kronik bağırsak nezlesi, mide ağrıları, hemoroidler, egzama gibi bir çok hastalığın tedavisinde kullanılmıştır.

Kan çiçeği güneşli, yarı gölge yerleri sever . Ağır ( killi ), hafif kumlu ve tınlı topraklarda yetişir. Tohumla ürer.

Kan çiçekleri ( Fotoğraflar Piraziz / Giresun'da çekilmiştir. ) :

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria )
Erselik çiçeklidir, yani erkek ve dişi organlar ayni çiçek üzerinde bulunur.

Kan çiçeği / Kırmızı hevhulma ( Lythrum salicaria )

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria )

Kan çiçeği - yaprağı ( Lythrum salicaria )

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria )

Kan çiçeği ya da Kırmızı hevhulma ( Lythrum salicaria )
( Çekildiği yer: Piraziz ( Giresun )

8 Temmuz 2023

LATİN ÇİÇEĞİ ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği. kabak gibi sürünücü ve yayılıcı bir bitkidir. Anavatanı Latin Amerika ( Güney Amerika ) olduğu için, adına latin çiçeği denir. Çok yıllık olmasına rağmen, genellikle tek yıllık olarak, mevsim çiçeği olarak yetiştirilir. Dondan korunursa baharda tekrar yeşerir. Tadı su teresini andırdıği için, halk arasında 'Frenk teresi' de denir.

Tropaeolum ( Tropaeolaceae / latinçiçeğigiller familyasından ) cinsinin, Güney Amerika'nın And Dağları'nda yetişen 40 kadar türü bulunmaktadır. Bunlardan Tropaeolum majus, çiçekleri güzel olduğu için süs bitkisi olarak dünyanın bir çok bölgesine yayılmıştır. Çok fazla varyetesi ( çeşidi ) yetiştirilmiştir.

Latin çiçeği, yaz aylarından sonbahara kadar parlak, sarı, turuncu ve kırmızı renklerde ve gösterişli çiçekler açar. Yapraklar iri, uzun saplı, yeşil renkli ve daire şeklinde olup, dekoratiftir. Kapsül şeklindeki meyvenin içinde, fasulyeye benzeyen üç tohum bulunur.

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Tropaeolum majus, yenilebilir çiçekler arasında en popüler olandır. Ayni zamanda tıbbi ( medikal ) bir bitki olduğundan çok yararlıdır. Bitkinin çiçek ve yaprakları çiğ olarak yenir, salataları süslemede kullanılır, yapraklarından çorba yapılır. Meyvesi ( tohumu ) kapari gibi değerlendirilir. A ve C vitamini bakımında zengindir, antibiyotik özellik gösteri.

Latin çiçeği sebzelerin arasına dikilirse, onları haşerelere karşı korur.

Latin çiçeği güneşli ve yarı gölge yerleri ve nemli toprakları sever. Fazla sıcağa dayanamaz, gölge yerlerde ise daha az çiçek açar. Toprak bakımından seçici değildir. Geçirimli ve nemli toprakları sever. Hem bahçede, hem saksıda yetişir. Hızlı büyüdüğü ve çok dallandığından, güzel görünmesi için ara sıra budanması gerekir.

Latin çiçeği tohumdan yetiştirilir, çoğu zaman dökülen tohumlarından biter. Fazla bakım istemez, en kolay yetişen çiçeklerden biridir.

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Meyve / tohum kapsülü ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Kaynaklar: Vikipedi

12 Haziran 2023

YILAN BIÇAĞI ( Dracunculus vulgaris )

Yılan bıçağı bitkisi
( Dracunculus vulgaris ) genel görünümü.

Yurdumuzda daha çok yılan bıçağı olarak tanınan Dracunculus vulgaris ( Arum dracunculus olarak da bilinir. ), Araceae / yılanyastığıgiller familyasından, çok yıllık, büyük yumrulu ve otsu bir bitki türüdür. Boyu bazen 1, 5 m. geçer. Balkanlar'da ve Anadolu'da doğal olarak yetişir. Çiçekleri çok kötü kokmasına karşı ilginç ve güzel olduğu için, dünyayanın bir çok bölgesinde süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Cins adı ( dracunculus ), latince küçük ejderha anlamına gelir. Bu nedenle dünyada ejderha arum, ejder zambağı, Dragonarum gibi adlarla tanınır.

Bitkinin çiçeği dışı yeşil, içi mor renkli değişime uğramış yaprak ( brakte ) / kılıf ının içinde bulunur. Erkek ve dişi üreme organları tabanda, çiçek odasında gizlidir. Burası bitkinin adeta kozmik odası gibidir, kolay girilip çıkılmaz. Üste erkek, altta ise dişi çiçeklerin oluşturduğu zon / alan yer alır. Çiçek kurulunun boyu 40 cm. bulabilir, çomak / mızrak şeklinde olup mor renklidir. Boyu bitkinin yumrusuna göre değişir, yılanı andır. Bikiye muhtemelen bu nedenle yılan bıçağı ya da yılan yastığı denir. Bitki çiçeğini açarken bu kısım kılıfından çıkarak etrafa çürümüş et gibi bir koku yayar. Bu sırada bitkinin sıcaklığının da 18 dereceye kadar yükseldiği belirtiliyor. Bu esnada leş bulduğunu sanan bazı sinekler ve böcekler çiçek odasına girerek tozlaşmaya yardımcı olurlar. Ancak çiçek odasının duvarları yapışkan, çıkışı kısmı dar olduğundan çıkmakta zorlanırlar, çiçek soluncaya kadar birkaç gün burada mecburi misafir olurlar. Neyse ki, yılan biçağı bazı bitkiler gibi onları besin olarak yemez. Arum türlerinde görülen bu tür çiçeklenmeye spodix denir.

Yılan bıçağı ( Dracunculus vulgaris )
( Üsttekiler / siyah renkli olanlar erkek, altta / beyaz renkli olanlar dişi çiçeklerdir. )

Tozlaşmadan sonra bitki uykuya çekilir, yaprakları sararıp kurur. Önce yeşil renkli olan üzümsü meyveler, olgunlaşınca turuncu - kırmızı renge döner. Bitkinin yaprakları da çiçeği gibi güzeldir, uzun saplı, parçalı ve büyüktür, üzerinde beyaz desenler bulunur. Bitki çiçek açmadan da oldukca güzel ve dekoratif dir.

Yılan bıçağı ( Dracunculus vulgaris )
bitkisinin olgunlaşmış meyveleri

Ceset çiçeği ( Amorphophallus titanum )
Fotoğraf Vikipedi 'Özgür Ansiklopedi' sayfasından alınmıştır.
Çok teşekkür ederim.

Dünyanın en büyük ve kötü kokulu çiçeği kabul edilen ceset çiçeği ( Amorphophallus titanum / Titan arum ), üsteki fotoğrafta bakınız, yılan bıçağı ile ayni ( araceae ) familyadandır.

Yılan bıçağı, yurdumuzun Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde doğal olarak yetişmektesir. Güneşli ya da gölge yerleri, nemli, humus bakımından zengin, geçirgen toprakları sever. Soğuğa dayanıklıdır, ancak çok soğuk bölgelerde yetiştirmek isteyenlerin yumrularını ( korm ) ilkbaharda dikmeleri gerekir. Bu arada bitkiyi dikerken, çiçek açınca çok kötü koktuğunu göz önünde bulundurmanız gerekir. Yılan bıçağı ayni zamanda tıbbi bir bitkidir, eskiden beri halk arasında bazı hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır. Ancak bu konuda çok dikkatli olmak gerekir, zira bitki zehirlidir.

Yılan bıçağı bitkisini uzun bir süredir tanıyorum, bir tanede bahçemde var. Bu nedenle tanıtırken daha çok kendi gözlemlerimden yararlandım. Bu yüzden sürçü lisan ettiysek affola.

Gelin şimdi de, bu bitkinin hiç bir yerde kolay kolay bir arada bulamayacağınız fotoğraflarına bir göz atalım. ( Fotoğrafın üzerini tıklayarak izlemenizi tavsiye ederim. )