AMERİKAN SARMAŞIĞI ( Ampelopsis )

 

Amerikan sarmaşığı bitkisinin genel görünümü
( Porthenocissus quinquefolia ya da Ampelopsis quinquefolia )

Botanik adı Partheocissus quinquefolia ( ya da  Ampelopsis quinquefolia ) olan amerikan sarmaşığı,  asmagiller ( vitaceae ) familyasından  çok yıllık, odunsu gövdeli, tırmanıcı ve sarılıcı bir bitkidir. Anavatanı, adında da anlaşılacağı gibi Amerika'dır. Çok hızlı bir şekilde  büyür,  boyu 30 - 40 m. yi bulur.  Gövdesi üzerinde sarıldığı yerlere tutunmak için sülükler vardır, bu nedenle binaların duvarlarını kolayca  kaplar.  Yaprakları kışın dökülür,  bileşik, uzun saplı ve  genel olarak beş parçalıdır. Bu nedenle 'Beşlim sarmaşığı' da denir.  Yaprakları sonbaharda, dökülmeden önce kırmızı bir renk alır ve muhteşem görünür. İlkbaharda açan çiçekleri yeşilimsi renkli  ve  gösterişsizdır. Meyve, üzüm salkımı şeklinde, yuvarlak,  mavimsi renkli ve 2-3 tohumludur. İnsanlar için zehirli olmasına rağmen kuşlar için önemli bir besin kaynağıdır. 

Amerikan sarmaşığı (çiçek )

 Amerkan sarmaşığı ılıman iklimlerde yetişir, güneşli ya da gölge yerleri sever. Dona karşı hassatır, soğuk yerlerde korunması gerekir. Geçirimli, nemli ve humus bakımından zengin toprakları tercih eder.  Kamelya, Pergola, duvar, çit gibi yerlerle sardırılır ve iyi bir gölge bitkisidir. Ancak ağaçlara sardırılırsa zarar verir, fotosentez yapmasını engeller, arsız bir bitkidir. Yaprakları döküldükten sonra genel olarak, istenmeyen  dallar ise  her zaman budanır. Tohumla, çelikle ve daldırma ile üretilir. 

Amerikan sarmaşığı ( Sonbahar )

Ağaca sardırılmış amerikan sarmaşığı

Amerikan sarmaşığı ( meyve )

Amerikan sarmaşığı ( yaprak )

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi.

ŞEFKAT ÇİÇEĞİ ( Agapanthus )

 

Şefkat çiçeği / Afrika zambağı ( Agapanthus praecox )

Ülkemizde şefkat*  çiçeği ya da Afrika zambağı olarak tanınan, bilimsel adı 'Agapanthus praecox', nergisgiller ( amaryllidaceae ) familyasından, çok yıllık, rizomlu ( köksaplı ) ve otsu bir bitki türüdür. Adına 'Nil zambağı' da  densede,  Güney Afrika'ya özgü bir bitkidir. Herdem yeşildir, yaprakları uzun ve etlidir, bazı kültivarları ise  alacalı yapraklıdır. İlkbahar ve yazın, huni şeklinde,  genellikle mavi renkli çiçek açar, az da olsa beyaz, kırmızı ve katmerli çiçek açanlar da görülür.  Çiçek kurulu şemsiye görümündedir, uzun bir sapı vardır ve  30 - 100 çiçek taşır. Kesme çiçek olarak da kullanılır. Tohumları küçük ve siyah renklidir.

Şevkat çiçeği / Afrika zambağı
( Kurumuş  tohum kapsülleri. )

Agapanthus, Türkce 'aşk çiçeği' anlamına gelmektedir. 12  kadar  türü vardır. Bütün dünyada sevilerek yetiştirilen  popüler bir süs bitkisidir.  Akdeniz iklimi görülen yerlerinde doğallaşma eğilimindedir. 

Şefkat çiçeği,  güneşli ve sıcak yerleri sever, soğuğa kısmen dayanıklıdır ( - 12 derece ). Toprak bakımından secici olmamakla beraber drenajı iyi, humuslu, kumlu  ve  nemli topraklarda daha bol çiçek açar. Yazın düzenli ve bol su ister.  Hem toprakta, hemde balkonlarda  saksı çiçeği olarak yetiştirilir.  Çiçek açan bitkiler ikiye ayrılarak büyük kümeler oluşturur, ancak  ilk yıl çiçek açmazlar. Tohumla ve ayırma ile üretilir. Tohumdan üretilenler üç yıl sonra çiçek açtığından pek  tavsiye edilmez. 

Beyaz ve mavi renkli şefkat çiçekleri.

Beyaz çiçekli şefkat çiçeği

Şefkat çiçeği 

Bir adı da Afrika zambağı olan şefkat çiçekleri.

( Not: *Bazı kaynaklarda şefkat çiçeği'nin adı  'şevkat çiçeği' olarak yazılmıştır. )

Kaynaklar: Vikipedi.

ŞEVKETİ BOSTAN ( Scolymus hispanicus )

Seferihisar pazarında satılan Şevketi bostan bitkisi 

Bilimsel adı Scolymus hispanicus olan şevketi bostan, papatyagiller/ Asteraceae familyasından; tek veya çok yıllık,  otsu bitkidir. Yurdumuzun Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri dışındaki yerlerinde yetişmektedir. Özellikle kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimini görülen yerleri sever.  100 cm kadar boylanır, havuç gibi kazık köklüdür ilk önce rozet halindedir, daha sonra gövde ve dal oluşturur, yaprakları  ve gövdesi iğne dikenlidir. İlkbahar ve yaz aylarında açan parlak sarı renkli çiçekleri ile, benzerlerinden kolayca ayrılabilir. Tohumların kenarı kanatlı, yassı ve pulsu yapıdadır. Sonbaharda bitkinin toprak üstü kısmı tamamen  kurur. 

Şevketi bostan yukarıda yukarıda da belirttiğim gibi yurdumuzda oldukca yaygın bir bitkidir, bu nedenle her yöremizde değişik bir adla karşımıza çıkar.  Bunlardan en çok bilinenler şöyledir.  Akçakız ( Çanakkale ), Akçakızı ( Balıkesir ),  Altın dikeni ( Eskişehir ), Askeriboz ( Balıkesir ). Aynalı tiken ( Denizli ), Bostan otu ( Uşak ), Çetni dikeni ( Balıkesir ), Diken ( Çanakkale, Muğla ),  Dikenkökü ( Muğla ), Kenger ( Balıkesir ), Könger ( Muğla ), Kuyruklu ot ( Manisa ), Sarı çiçek ( Afyonkarahisar ), Sarı çiçekli ot ( Eskişehir ), Sarı diken ( Manisa ), Sarı tiken ( Denizli ), Strafgada ( Çanakkale ), Şefkatibostan ( Çanakkale ), Şevketibostan ( Balıkesir, Eskişehir, İzmir, Manisa ), Uslu kenger, Zerdali dikeni. 

Şevketi bostan bitkisinin çiçekli hali ( Scolymus hispanicus )

Şevketi bostan, Türkiye'nin en popüler yabani besin bitkilerinden biridir. Kültür olarak da yetiştirilmeye başlanmıştır. İtalya ve İspanya gibi Akdeniz ülkelerde de sebze olarak tüketilmektedir. Tür adı ( hispanicus ) İspanya demektir.  Özellikle Ege bölgesinde, İzmir'de bitkinin kazık kökleri içindeki sert / özü çıkarıldıktan sonra beyaz renkli kabuğu sebze olarak yenmektedir. Ayrıca taze yaprakları ve gövdesi soyularak yenir. En çok da kuzu eti ile yapılan güveçi sevilir.  Bitkinin hasadı kış aylarında ve ilkbaharda yapılır ve  pazarlarda satılır. Ancak  giderek doğada azaldığından ve toplanması zor olduğundan diğer yenen yabani otlara göre oldukca  pahalı satılır. Anlıyacağınız herkesin alıp yiyeceği sıradan bir ot değildir, üstelik bir de yemek yapmak için kuzu eti almanız gerekir. Halbuki ünlü  Yunanlı filozof coğrafya biliminin kurucusu  Eratosten ( Eratosthenes ), M Ö. 3 yüzyılda  bu bitkiden  fakirler tarafından tüketilen bir gıda olarak söz etmiştir.    

Şevketi bostan bitkisinin rozet hali ( Scolymus hispanicus )

Şevket bostan bitkisinin kök ve yaprakları  ( Scolymus hispanicus )

Şevketi bostan aynı zamanda tıbbi bir bitkidir. İdrar arttırıcı, taş düşürücü, iştah açıcı, mideyi kuvvetlendirici, antibiyotik özelliklerinin olduğu gibi B vitamini bakımından da oldukca zengin olduğu belirtilmektedir. Köklerinden yapılan 'Lityazol Cemil' adlı ilaç, bir zamanlar böbrek taşı düşürücü olarak kullanılmıştır. 

Şevketi bostan, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından kültüre alınmıştır. Seferihisar Belediyesi tarafından ise Orhalı Mahallesinde  ( Eski adı  Orhanlı Köyü )  örnek bir yetiştirme bahçesi  kurulmuştur. Her yıl Seferihisar'ın Orhanlı Mah. Geleneksel Şevketi Bostan Şenliği  yapılmaktadır. Yolunuz düşerse bekleriz. 

Şevketi bostan bitkisinin çiçeği. 

Bazı kaynaklarda ve sitelerde şevketi bostan olarak, botanik adı 'Cnicus benedictus olan topdiken ( alttaki fotoğrataki bitki ) tanıtılmıştır. Yine Turhan Baytop  Türkçe Bitki Adları Sözlüğü'nde  Şevketi bostan olarak  botanik adı 'Cnicus benedictus'ı  tanıtmıştır. Sadece toprak üstü kısmları, dikenleri temizlendikten sonra yenen bu  bitkinin  söz konusu olan şevketi bostan ( Scolymus hispanicus ) ile aynı aileden olmanın dışında yakın bir akrabalığı yoktur. 

Bazı kaynaklarda adı şevketibostan olarak geçen topdiken ( Cnicus benedictus ). 

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi, Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri Ve Ot Yemekleri ( Ertan Tuzlaca ), Anadolu Dergisi, Türkce Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ), Bitkilerin Gizli Dünyası ( H. Kemal Çağın ), İstanbul'un Doğal Bitkileri ( Ünal Akkemik )

YALANCI ÇUHA ÇİÇEKLERİ ( Oenothera )

 

• 

  Ezan çiçeği ( Oenothera biennis ).

• 
  
• Yakıotugiller ( Onagraceae ) familyasının oenothera cinsini oluşturan bitkilere dünyada genel olarak çuha çiçeği denir. Ancak bunların gerçek çuha çiçeği ( primula ) ile hiç bir ilgisi yoktur. Oenothera cinsini  bazı türleri süs bitkisi olarak yetiştirilen 145 kadar türü vardır,  Çoğu sarı çiçek açar, pembe, beyaz ve mor renkli çiçek açan türleri de vardır. Anavatanı Kuzey Amerika ve Meksika'dır. Çok yıllık ve otsudurlar çoğu çiçeklerini akşam açar. Kokulu çiçeklidirler ( Oenothera, eski Yunanca şarap kokulu anlamına gelir. ). 
• Yurdumuzda daha çok aşağıdaki oenothera türleri süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.
•  
• - Ezan çiçeği / Akşam çuha çiçeği ( Oenothera biennis ) :
• 
  
• Parlak  sarı çiçekleri olan, çok yıllık, limon kokulu bir bitkidir. Çiçeklerini akşam üzeri, ezan okunurken açması nedeni ile ülkemizde ezan çiçeği ya da akşam çiçeği denir. Bitki çiçeklerini ikinci yılında rozet şeklindeki  yapraklarının arasından yükselen boyu 1, 5 metreyi bulan gövdelerinin ucunda  açar.  Akşam açan çiçekler sabah güneşin yükselmesi ile solar, ömrü bir gündür.  Haziran ayından eylül ayına kadar çiçeklenir. Yurdumuzda doğallaşma eğiliminde olan bir bitkidir.  Eşek otu, Gece mumu, Akşam çiçeği gibi adlarla da tanınır.

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis ).
Çiçeklenmeden  önceki görünüşü.

Kuzey Amerika'da doğal olarak yetişen Oenothera biennis, 17 yüzyılda Avrupa'ya getirilmiş ve daha sonra da  Avrupa ve Asya'da yayılarak bir çok ülkede doğallaşmıştır. 

Oenothera biennis, güneşli yerleri ve geçirimli, nemli  toprakları sever, toprak bakımından seçici değildir hatta verimsiz topraklarda bile rahatlıkla yetişir. Soğuğa, sıcağa ve kuraklığa dayanıklıdır.  Oldukca fazla yer kaplar, bu nedenle dikilirken bu durum göz önünde bulundurulmalıdır. 

Yaprakları çiçek açmadan önce  sebze olarak yenir, aynı zamanda tıbbi bir bitkidir. Tohumla, çelikle ve ayırma ile üretilir. 

Ezan çiçeği ve kedi  ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği çiçek açarken ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği / Gündüz ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ve tomurcuğu  ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis )

- Pembe Çuha Çiçeği / Meksika Çuha Çiçeği / Pinkladies  ( Oenothera speciosa ) :

Pembe çuha çiçeği ( Oenothera speciosa )

Pembe çuha çiçeği ya da Meksika çuha çiçeği ( Oenothera speciosa ),  Kuzey Amerika'da doğal olarak yetişir, çok yıllık ve otsu bitkidir.  Rizomları ile etrafına yayılır, bu nedenle  istilacı ot olarak kabul edilir. Çiçekleri iri ve gösterişlidir,  ılıman iklimlerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Nitekim tür adı ( speciosa )  eski Yunanca  'gösterişli' demektir. Fincan şeklindeki çiçekleri güzel  kokuludur, dört taç  yaprağı vardır, önce beyaz olan rengi  daha sonra  pembeleşir. Gece - gündüz açık olan çiçekleri, öğle vakti söner. Güve ve kelebekleri kendine çeker.  

Pembe çuha çiçeği, ilkbahardan başlayarak sonbahara kadar bol çiçek açar. Yazın sıcaklarla beraber çiçekleri küçülmeye başlar, sonbahar yağmurlarına  kadar uykuya çekilir.  Daha çok yer örtücü olarak, peyzaj düzenlemelerinde, bitki kompozisyonlarında  ve kaya bahçelerinde  kullanılır.  Güneşli yerleri sever, yarı gölgeyi de tolera eder, kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır, yaz aylarında daha çok su ister.  Toprak bakımından seçici olmayıp drenajı iyi bahçe toprağında yetişir. Tohumla, çelikle ve bölünme ile üretilir. Fazla bakım istemeyen, bol çiçek açan güzel  bir bahçe çiçeğidir. Ayrıca sebze olarak da yenir. 

 Yalancı pembe çuha çiçekleri ( Oenothera specoisa ).

Bir adı da meksika çuha çiçeği olan Oenothera speciosa

Pembe çuha çiçeği tohum kesesi 

Pembe çuha çiçeği ve kompozisyon ( Oenothera speciosa )

Pembe çuha çiçeği ( Oenothera speciosa )

Pembe çuha çiçeği ( Oenothera speciosa )

Ayrıca oenothera macrocarpa ( Missouri çuha çiçeği ), oenothera caespitosa ( Püsküllü çuha çiçeği ) ve  Oenothera fruticosa,  süs bitkisi olarak yetiştirilen diğer yalancı çuha çiçeği türleridir.  

Yararlandığım Kaynaklar: Vikipedi.    

AYNISEFA ÇİÇEĞİ ÇİÇEK AÇTI!

Çiçeği çiçek açan  aynısefa ( Calendula officinalis ).
( Alttan görünüşü )

Bilindiği gibi bitkilerin üreme organlarının bulunduğu yapıya çiçek denilmektedir. Tohumlu bitkilerin en önemli özelliği üreme organlarıyla tohum meydana getirmek ve bu şekilde bitkinin çoğalmasını sağlamaktır. Bitkilerin üremesinde önemli rol alan tohumlar, elverişli koşullarla karşılaştıklarında yeni bitkilerin oluşmasını sağlarlar. 

Hem genel adı, hem de bilimsel adı kalendula ( calendula )  olan aynısefa çiçeği tek ya da iki yıllık otsu bitkidir. İklim koşullarının elverişli olduğu yerlerde hemen hemen yıl boyu sarı ve turuncu renkli, gösterişli, papatya şeklinde çiçekler açar. Ancak ben bu çiçeği tanıtmayacağım zaten daha önce tanıtmıştım merak eden burayı tıklayabilir.  

Bahçemdeki aynısefa çiçeklerinden biri bu yıl tuhaf bir şekilde çiçek açtı, daha doğrusu başlıktan da anlaşılacağı gibi "çiçeği çiçek açtı". İşte fotoğrafları. 

Çiçeği çiçek açan aynısefa çiçeği.
( Üsten görünüşü )

Tohumlar çiçek üzerinde tekrar çiçek açmış. 

Bir adıda portakal nergisi olan aynısefa çiçeği

Çiçeği çiçek açan aynısefa 

Tuhaf bir çiçek, aynısefa

Aynısefa bitkinin genel görünümü.
( Sol tarafta çiçek açan çiçeği görülüyor.)  

PALYAÇO ÇİÇEĞİ ( Harlequin Çiçeği )

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Bilimsel adı Sparaxis tricolor  olan palyaço çiçeği, süsengiller ( İridaceae ) familyasından, çok yıllık, soğanlı ( corm)  ve otsu bir bitkidir. Anavatanı Güney Afrika'dır  (Güney Afrika'daki Cape Eyaleti ). Bu çiçeğin  Türkce adı ( palyaço çiçeği ) İngilizce adından ( Harlequin / Palyaço, Soytarı ) esinlenilerek verilmiştir.  Ayrıca;  Üç renkli alacalı çiçek, Kadife çiçeği, Asa çiçeği / Değnek çiçeği, Sparaxis gibi adlarla da bilinmektedir.  

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Sparaxis tricolor, süs bitkisi olarak yetiştirildiği ülkelerde  doğallaşma eğilimindedir.  Avustralya ve Amerika'nın bazı eyaletlerinde doğallaşmıştır. 30 cm. kadar boylanır, genel görünüşü  frezya çiçeğini ( freesia ) andırır. İlkbahar ve yaz başında  huni şeklinde, üç renkli, parlak,  turuncu, pembe, kırmızı ve beyaz renkli ve tonlarında çiçek açar.  Çiçeklerin merkezi sarı ve siyah,  uc kısımları ( altı adet ) ise  parlak kırmızı renklidir. Kılıç şeklindeki yaprakları, çiçek açtıktan sonra kurur ve bitki yaz uykusuna çekilir. Soğan ( corm )  ve tohum oluşturması için, bütün soğanlı bitkiler gibi toprak üstü kısmının kurumasını beklemek gerekir. 

Sparaxis tricolor bitkisinin çiçeği ( Yakın çekim ) 

Palyaço çiçeği  hem bahçede hem de saksıda yetiştirilir, mükemmel  kesme çiçek oluşturur.  Çorm adı verilen yası soğanları sonbaharda ekilir ( 7 - 8 cm derinliğe ). Ayrıca tohumdan da üretmek mümkündür.  Tohum elde etmek  için, yukarıda da belirttiğim gibi  bitkinin doğal olarak  kuruması gerekir.   

Sparaxis, Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde açık alanlarda yetişir, kışın büyür, hafif donlara dayanıklıdır. Güneşli veya yarı gölge  yerleri ve iyi drene edilmiş  kumlu, humuslu  toprakları sever. Su ihtiyacı fazla değildir. Değişik renklerde çiçek açan  çok fazla hibrit ve  kültivarı vardır. Soğanları karışık olarak ekilirse, çiçek açınca  göze  daha hoş görünür. Yetiştirilmesi kolaydır, fazla bakım istemez. 

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Palyaço çiçeği ve kılıç şeklindeki yaprakları ( Sparaxis tricolor )

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Palyaço çiçeği ( Sparaxis tricolor )

Kaynaklar: Vikipedi.

PERİ KRASSULA ( Crassula Multicava )

Peri krassula ve kedim  ( Crassula multicava ).

Crassula multicava, damkorugiller ( Crassulaceae )  ailesinden, herdem yeşil, çok yıllık, etli yapraklı ( sukulent ) ve  otsu süs bitkisidir. Ülkemizde peri krassula, sivrisinek çiçeği, peri yeşim gibi adlarla bilinir.   Yaprakları  hem de çiçekleri güzel olduğu için, bütün dünyada  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.  Anavatanı Güney Afrika'dır.  Dağlarda, ormanların kenarlarında ve nehir kıyılarında doğal olarak yetişir.  Halk arasında para çiçeği olarak bilinen Crassula ovata ile  yakın akrabadır. 

Crassula multicava yapraklarının dış yüzü yeşil renktedir ( yeşim rengi ), iç kısmı ise formlarına göre mor ve başka  renklerde olur. Bulunduğu yerin güneşlenme durumuna göre, yapraklarının renginin tonu değişir. Yapraklarında, havadaki nemi emmeye yarayan 'Hydathodes' adı verilen küçük gözenekler bulunur.  Kış sonu ve ilkbaharda çiçek açar. Mor renkli tomurcukları açınca küçük, yıldız şeklinde beyaz çiçek demetleri oluşturur. Çiçekleri uzun   ömürlüdür. Bazı kelebek tırtılları yaprakları ile beslendiği için,  kelebekleri kendine çeker. Yer örtücü olarak ağaç altlarında, kaya bahçelerinde, teraslarda ve asma saksılarda yetiştirilir. Çiçeklenme sonrası dalları budanır.  

Peri krassula çiçeği  ( Crassula multicava ).

Crassula multicava, Güney Afrika'da kusturucu olarak kullanılan tıbbi bir bitkidir. Dahası, özü bir infüzyon haline getirilir ve yıldırım düşmesine karşı evlerin etrafına serpilirmiş. 

Peri krassula, tropikal ve Akdeniz iklimi görülen yerlerde dış mekanlarda  yetişmektedir. Güneşli ya da yarı gölge yerleri ve bütün crassulla türleri gibi bol ışıklı ister.  Kumlu, süzek ve  kuru topraklarI yeğler. Kuraklığa ve kısmen soğuğa dayanıklı bir bitkidir.   Toprağı kurudukça, yaprağına değmeden sulanmalıdır. Dondan  korunmalıdır.

Crassula mulicava  çok kırılgandır,  kırılıp düşen yaprak ve dallarından  kolayca ürer. Bu nedenle Avustralya  ve Kaliforniya gibi ülkelerde istilacı bir bitki haline gelmiştir. Normal olarak ise, tohumla,  çelikle ve kökten bölerek üretilir. 

Peri krassula, Peri yeşim bitkisinin yaprakları ( Yakın çekim )

Crassula multicava bitkisinin çiçeği ( Yakın çekim )

Crassula multicava bitkisinin demet halindeki  çiçek salkımı.

Peri krassula, Peri yeşim bitkisi ( Crassula multicava ).

Bu yayın en son 22. 03. 2022 tarihinde güncellenmiştir. )