BİTKİLER VE ÇİÇEKLERİ ( 3 )

                                                                                      Acı bakla ( Lupinus pilosus )

- Acı bakla ( Lupinus pilosus ya da L. varius  )  :

Acı bakla, baklagiller ( fabaceae ) familyasının  lupinus cinsinden bitkilerin  ortak adıdır. Süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Bir yıllık, tüylü, beyaz veya mavi çiçekli ve otsu bir bitkidir.   Türkiye'deki kayıtlı tür sayısı  altıdır. 'Termiye', 'Yahudı baklası', 'Gavur baklası', 'Lüpen' de denir. Tohumları acı ve zehirli olmasına rağmen,  eskiden beri kullanılmaktadır. Tohumdan üretilir.

-
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Pavlonya ağacı ( Paulownia tomentosa )

1. 

   Pavlonya ağacı çiçeği / Çin kavağı
   ( Paulownia tomentosa )
   
   

    - Pavlonya (Çin kavağı ):
   
   Pavlonya (  Paulownia tomentosa ), scrophulariaceae familyasından , kışın yapraklarını döken, 10 - 15 m. kadar boylanabilen büyük bir ağaçtır.  Çok hızlı büyür,  bu nedenle ülkemizin  bazı yerlerlerinde  kavak ağacı  yerine yetiştirilmeye başlanmıştır. Anavatanı Çin'dir.  Halk arasında 'çin kavağı' da denir.  Kerestesi, yaprakları ve çiçekleri değerlidir.
   
   Pavlonya ağacı,  yaprak açmadan önce ilkbaharda açık leylak renginde ve  güzel kokulu çiçekler açar. Bu nedenle süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Çiçekleri arıcılık açısından, büyük yeşil yaprakları ise gübre için önemlidir. En değerli kısmı ise kerestesidir.
   Pavlonya, çelikten ve tohumdan üretilir.
   
   --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

• 

  Acem borusu ( Campsis radicans )
  
  

  - Acem borusu (Campsis radicans ) :
  
  Acem borusu ( Campsis radicans ), katalpagiller ( bignoniaceae )  familyasından turuncu renkli, boru şeklinde  çiçekleri olan, hava köklü, sarılıcı ve ağaçsı bir süs bitkidir. Anavatanı Amerika olmasına karşı, yurdumuza İran'dan geldiği için acem borusu denmektedir. Çiçeklerinin şeklinden dolayı 'Trompet çiçeği' , 'Borazan çiçeği' de denir. Birleşik salkımlar halinde çiçek açar. Meyve kapsül şeklinde ve bol tohumludur.
  
  

  

  Acem  borusu ( Campsis radicans )

  Acem borusu, ılıman iklimlerde yetişir ve kışın yaprağını döker.  Güneşli ya da yarıgölge

  yerleri ve geçirimli nemli, humusca zengin  toprakları  sever. Soğuğa dayanıklıdır. Kökleri ile yayıldığı için her yere dikilmemesi gerkir.  Çardaklara, kötü görünen yerlere, kuru ağaçlara sardırılabilir.  Fazla bakım istemez, kök sürgünü, çelik  ve tohumdan  üretilir. Yaprak döktükten sonra derin bir şekilde budanır.
  
  Not: TEKOMARYA  ( tecomaria capensis )  için tıkla, aradığınız sarmaşık olabilir. )
  
  --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

    - Süsen çiçeği ( iris ) :

Ak süsen ( İris albicans )

Süsen, genel olarak iridaceae / süsengiller familyasının 'iris' cinsini  oluşturan bitki  türlerine  verilen ortak bir  addır. Ülkemizde doğal olarak yetişen 37 türü bulunmaktadır. İris, 'gökkuşağı' demektir.  Çok yıllık, daima yeşil yapraklı,  rizomlu ve otsu bitkilerdir. Genellikle  mor, beyaz ve sarı  renkli çiçek açarlar. Güzel kokuludurlar.  Navruz, Kırna, zambak, mezarlık zambağı, susam da denir. Bazı süsen türleri Anadolu'da  sebze olarak da yenir. 

Süs bitkisi olarak yetiştirilen süsen türleri şunlardır.

Gök süsen / Mor süsen  ( İris germanica )

Ak süsen ( İris albicans )

Mor süsen çiçeği ( İris germanica )

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --

- Farekulağı çiçeği (Anagallis arvensis ): 

Yurdumuzda doğal olarak da yetişen farekulağı çiçeği  ( Anagallis arvensis ), çuhaçiçeğigiller ( Primulaceae ) familyasından, tek yıllık ve otsu bir bitkidir. Adını fare kulağına benzeyen yapraklarından almıştır, sıçanotu, sıçankulağı da denir. Sürünücü bir bitkidir. 

Genel olarak mavi ve turuncu renkli çiçekli olur, beş taç yaprağı vardır.  Az da olsa beyaz çiçek açanlara da rastlanır. Çiçekleri parlak ve güzeldir.  Yol kenarlarında  ve tarlalar da kendiliğinden yetişirler Gece ve kapalı havalarda çiçekleri kapanır. Süs bitkisi olarak yetiştirilenlerin çiçekleri biraz daha iridir. 

Farekulağı çiçeği,  güneşli ve yarı gölge yerleri ve kumlu toprakları sever, tohumla üretilir.

Turuncu renkli farekulağı çiçeği

Mavi çiçekli farekulağı ( Anagallis  arvensis ) 

ERGUVAN AĞACI

Erguvan ağacı / çiçeği 
( Cercis siliquastrum ) 

Cercis siliquastrum, Türkce adı ile erguvan ağacı  baklagiller familyasından, en fazla 10 m. kadar boylanan, kışın yapraklarını döken, pembe çiçekli küçük bir ağaçtır. Bazı yörelerde deliboynuz, zazalak, gelin yemişi, yemişen ağacı gibi gibi adlarla da bilinir. İstanbul Boğazı ile  özdeşmiştir. Bursa şehrimizin de simgesidir. Bizansın ve hıristiyanlığın sembollerindendir. Erguvan rengi Bizans hükümdarlarının kıyafetlerinde kullanılırdı.  Zenginlik ve güc belirtir.  

Anavatanı Türkiye, Güney Avrupa ve Batı Asya'dır. 

Çiçeklerini ilkbaharda, gövde üzerinde, toplu halde ve yapraklardan önce açar. Pembe - mor renklidir ( Cercis siliquastrum Alba çeşidi beyaz çiçek açar ). Yapraklar yuvarlak, böbrek şeklindedir. Güneşli yerlerde ve ılıman iklimlerde yetişir. Soğuğa ve kuraklığa dayanıklıdır. Akdeniz bölgesine özgüdür.   Geçirimli, nemli,  taşlı, kireçli toprakları sever. Makiliklerde ve ormanlarda doğal olarak yetişir. Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerimizde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Tohumla, çelikle ve kökten bölerek çoğaltılır. Tohumların ekilmeden önce kısa bir süre sıcak tutulması gerekir. 

Erguvan ağacı / meyve ( Cercis siliquastrum ) 

Efsaneye göre erguvan ağacının daha önce beyaz renkli olan çiçekleri, İsa peygambere ihanet eden Yahuva kendini bu ağaca asınca utancından çiçekleri pembe olmuştur ( Mitoloji ). 

Erguvan ağacı ( Cercis siliquastrum ) 

Erguvan ağacı bütün baklagiller gibi köklerinde azot toplayarak toprağın verimini artırır. Çiçekleri çiğ ve pişirilerek yenir. 

Erguvan ağacı ( Cercis siliquastrum 

Erguvan ağacı ( Cercis siliquastrum ) 

SİZ HİÇ ÇARKIFELEK YEDİNİZ Mİ? ( Passiflora )

Çarkıfelek bitkisi ve meyveleri ( passiflora caerulea )

Çarkıfelek ( possiflora ), passifloraceae ( Çarkıfelekgiller ) familyasını oluşturab 16 bitki cinsinden biridir. Genel olarak herdem yeşil, çok yıllık, asma ya da sarmaşık formundadırlar, 567 türü vardır. Anavatanı Güney Amerika'dır. Bazı türlerin  meyveleri yendiği için tarımı yapılmaktadır. Çiçeklerinin şeklinden dolayı, yurdumuzda çarkıfelek denir. Ayrıca saat çiçeği, fırıldak çiçeği de denmektedir (vikipedi ).

Çarkıfelek ( passiflora ), yurdumuzda daha çok gösterişli çiçekleri nedeiyle  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Tropikal iklimlerde yetişen passiflora,  güneşli yerleri ve nemli toprakları sevmektedir.  Çelikle ve tohumdan üretilmektedir.

Geçen yıl çiçek amacı ile bahçeme  diktiğim mavi çiçekli çarkıfelek ( passiflora caerulea ),  bu yıl meyve de   vererek sürpriz yaptı. Turuncu renkli, pimpon topu gibi bir şey,  nar gibi çekirdekleri  yeniyormuş. Ayrıca meyve suyu, kokteyl, tatlı ve dondurma yapımında da kullanılmaktaymış.

Ben yemedim ne olur ne olmaz diye, eşime de yememesini söylememe  rağmen tadını merak edip yedi. Ancak yorum yapamadı. 
Avrupa'da lüks lokantalarda 'mutluluk meyvesi' olarak takdim edilen çarkıfelek, anlayacağınız bizim için hala bir muamma olarak duruyor.  Hani 'Eşek hoşaftan ne anlar' diye bir söz vardır ya,  bizimki de o misal.

Mavi çarkıfelek çiçeği

Olgunlaşmış çarkıfelek meyvesi

Çarkıfelek (  passiflora caerulea )

Bir adı da saat çiçeği olan passiflora .

Çarkıfelek meyvesinin nar gibi sulu olan  tohumları yenmektedir.

BİTKİLER VE ÇİÇEKLERİ ( 1 )

Bir tür beyaz çiçekli nergis  ( Narcissus sp )

- Nergis (Narcissus sp.  ) : Çayır ve ormanlık alanlarda kendiliğinden yetişen soğanlı  bir bitki cinsidir.  Bir çok türü vardır, genel olarak sarı renkli ve kokulu çiçek açarlar. Doğanın gittikçe tahrip edilmesi ve soğanlarının sökülmesi gibi nedenlerden dolayı gittikçe azalmaya başlamıştır. Daha geniş bilgi için bakınız:http://kadirbekci53.blogspot.com/2012/02/nergis-cicekleri.html

- Selluka çiçeği (Vigna caracalla): Sarmaşık şeklinde  çok yıllık, tropikal bir bitkidir.Salyangoza benzeyen alacalı ve çok güzel  kokulu çiçek  açar.

Ege  Bölgesi ve  özellikle İzmir'e özgü olan bu  güzel çiçek bahçeli evlerin yerini apartmanların almasıyla unutulmaya başlamıştır. Bol güneş alan yerleri sever, tohumdan üretilir. Daha fazla bilgi için tıklayınız :http://kadirbekci53.blogspot.com/2013/09/izmirin-sellukalari.html

             

Gelincik çiçeği ( Papaver rhoeas )

Gelincik çiçekleri.

- Gelincik çiçeği (Papaver rhoeas): Haşhaşla ayni familyadandır. Genel olarak çiçekleri kırmızı renklidir.

Taç yapraklarından şerbet yapılır, hafif uyuşturucu özelliği vardır. Tarla ve yol kenarlarında doğal olarak yetişir.

Adaçayı yapraklı laden, Kartli ( Cistus salviifolius )



Küçük çiçekli laden, Domuz karağanı  ( Cistus parviflorus )

- Laden Gülü ( Cistus  sp.) : Ladengiller ( cistaceae ) familyasından, herdem yeşil bir çalı cinsidir. Akdeniz ikliminin görüldüğü  yerlerde yetişir. Yurdumuzda doğal olarak ikisi pembe, üçü beyaz çiçekli olmak üzere  beş türü yetişmektedir.  Maki formasyonu içinde yer alır. Uçucu yağ taşırlar, parfümeri sanayinde kullanılır. Ayrıca süs bitkisi olarak da yetiştirilirler. 

Mor yıldız ( Lycianthes rantonnetii )

Bir adı da mavi patates çiçeği olan Lycianthes rantonnetii )

 - Solanum çiçeği /  Mor yıldız  ( Solanum rantonettii ya da Lycianthes rantonnetii ):  Çalı formundadır, menekşe renginde bol  çiçek  açar. Mor yıldız, mavi patates çiçeği  de denir. Patates,

domates,patlıcan gibi sebzelerle  ayni familyadandır ( solanaceae ). 

Soğuğa karşı hassastır.  Tohumla  ve çelikle üretilir.

Daha fazla bilgi için bakınız;http://kadirbekci53.blogspot.com/2010/04/solanyum-cicekleri.html

MAVİ YASEMİN ÇİÇEĞİ ( Plumbago )

Mavi yasemin çiçeği  ( Plumbago auriculata )

Mavi yasemin ( plumbago auriculata ya da plumbago capensis  ), kardikenigiller  ( Plumbaginaceae ) familyasından, çok yıllık,  çalı formunda, yaprağını döken, tırmanıcı, sarkıcı  ve genel olarak  mavi renkli çiçek açan bir süs bitkidir.  Yalancı yasemin, plumbago,  kurşunkök olarak da tanınır. 

Zeytingiller ( oleaceae ) familyasından olan, gerçek yasemin ( jasminum ) türleri ile bir  akrabalığı yoktur.

Anavatanı  Güney Afrika'dır. Yurdumuzun Akdeniz iklimi  görülen  kıyı bölgelerinde, daha çok park ve bahçelerde  yetiştirilmektedir. Bulunduğu yere göre değişik şekillerde form verilebilir.   İlkbahardan başlayarak kışa kadar, yasemin çiçeğine benzeyen, soluk mavi renkli ve  kokusuz çiçek  açar. Az da olsa beyaz renkli çiçek açan çeşitlerine de rastlanılır.

Beyaz çiçekli plumbago auriculata

Mavi renkli çiçekler doğada azdır, gökyüzü ve denizi çağrıştırdıkları  için insanı rahatlatıp sakinleştirirler, huzur verirler. Bu nedenle  mavi yasemin çiçeği çok sevilen ve aranan  bir bir süs bitkisidir.
Toprak bakımından seçici değildir,  güneşli yerleri ve geçirimli toprakları  sever. Kuraklığa dayanıklı olmasına rağmen suyu  sever.  Kışın toprak üstü kısmı kurursa, ilkbaharda yeniden  filiz verir ve  kısa zamanda çiçek açmaya başlar.
Mavi yasemin,  fazla bakım istemez ve bol çiçek açar  Tohumla, çelikle ve daldırma yöntemleriyle  çoğaltılır.

Avrupa kurşun otu ya da karakına çiçeği   ( plumbago europaea )

                                                                  ( Doğadan  )

Karakına / Avrupa kurşun otu ( plumbago europaea ), yurdumuzda doğal olarak yetişen ve mavi yasemin çiçeği ( plumbago auriculata )  ile yakın akraba olan otsu  bir bitkidir. Halk arasında  döven otu, dişotu,  sıtma otu, kuduz otu....vb adlarla da tanınmaktadır.
Eskiden beri boya maddesi olarak kullanılmıştır.

Mavi yasemin (  plumbago ) çiçekleri.

Mavi yasemin ya da Plumbago çiçeği 

Kurşunkök de denilen plumbago çiçeği. 

Mavi yasemin ( plumbago auriculata )

Mavi yasemin ( plumbago auriculata )

HANIMELİ ÇİÇEKLERİ ( Lonicera )

Hanımeli çiçeğinin genel görünümü
Japon hanımeli (Lonicera  japonica   )

Hanımeli ( Lonicera ), caprifoliaceae ( hanımeligiller ) familyasından, çalımsı ya da tırmanıcı / sarılıcı bir bitki cinsinin  genel addır. Asya, Afraka, Avrupa ve Amerika'da yayılış gösterir, yaklaşık 200 kadar türü vardır. Bunlardan 11 tür doğal olarak Türkiye'de yetişir.. Bazı türlerinin çiçekleri güzel kokuludur,  süs bitkisi olarak yetiştirilir. Ancak süs bitkisi olarak yetiştirilen bütün hanımeli türlerinin çiçekleri  kokulu değildir. Herdem yeşil ya da kışın yaprağını dökerler. 

Cins adı olan 'Lonicera', Alman botanikçi 'Adam Lonicer' nın adına izafeten verilmiştir. Hanımeli'nin  eskiden beri yetiştirilen bir çiçek olmasında, bazı geleneklerin de rolü olmuştur. Hanımeli çiçeğinin olduğu yere 'kötü ruhların' giremeyeceği  düşünülmüştür.

Hanımeli çiçekleri genel olarak ilkbahar ve yazın beyaz, sarı, pembe ve kırmızı renkli trompet / boru şeklinde çiçekler açar.  Kıı hanımeli ise kışın ve ilkbaharda  çiçek açar. 

Hanımeli çiçekleri zehirsizdir, reçeli yapılır,  nektar yenir. Ancak çitlembik şeklindeki siyah, mavi, kırmızı renklerdeki meyveleri, lonicera caerulea dışındakiler  hafif zehirli olduğu için yenmez. 

Hanımeli ( Lonicera ), yarı gölge yerleri ve geçirimli toprakları sever. Su  isteği normaldir, soğuktan fazla etkilenmezler. Daha çok duvar diplerine dikilir,  pergolelere sardırılır.
Kuruyan ve çalılaşan  dalları ara sıra kesilerek  temizlenir. 

Hanımeli, üretilmesi ve yetiştirilmesi çok  kolay bir çiçektir, fazla bakım  istemez.  Çelikle, tohumla, daldırma ile ve kökten ayırarak üretilir.

                                                   En tanınmış  hanımeli çiçeği  türleri şunlardır;

- Bahçe hanımeli çiçeği / İtalyan hanımeli ( Lonicera caprifolium ya da caprifolium italium ): Sarılıcı hanımeli türlerinden biridir.   Kışın yapraklarını döker, çiçekleri sarımsı beyaz renklidir, üzerinde kırmızı çizgiler bulunur, kokuludur. Meyveleri kırmızı renkli olup yenmez.  Soğuğa ve kuraklığa dayanıklıdır, humusça zengin nemli toprakları sever. Yurdumuzun hemen hemen her yerinde yetişir. orman hanımelisine ( Lonicera periclymenu ) benzer.

Japon hanımei çiçeği ( Lonicera japonica  )

Birleşik yapraklı hanımeli çiçeği ( lonicera etrusca  )

- Avrupa hanımeli çiçeği / Orman hanımelisi  ( Lonicera periclymenum ) : Bu türün anavatanı, adından da anlaşıldığı gibi  Avrupa kıtasıdır. Önce beyaz olan çiçekleri daha sonra sarıya döner, güzel kokuludur. Avrupa'da en çok yetiştirilen hanımeli türlerinden biridir.

Japon hanımeli - Lonicera japonica
( Meyve )

Japon hanımeli - Lonicera japonica
( Meyve ve çiçek. )

- Japon hanımeli çiçeği ( Lonicera Japonica ): Yurdumuzda  çok yaygındır, kokuludur. Bir adı da 'beyaz hanımeli' dir. Dalları yeşil ve kırmızı renklidir. Meyveleri siyah renkli olur.  (Kaynak: Ağaçlar ve Çalılar I-Ersin Yücel )

- Mercan hanımeli ya da  trompet hanımeli çiçeği  ( Lonicera sempervirens ) :
Çiçekleri kokusuzdur. Amerika'da  doğal olarak yetişmektedir. Bu nedenle Amerikan Hanımelisi de denir. Toplu halde açan çiçekleri tüp şeklinde olup  kırmızı renklidir.Yapraklarını tam olarak  dökmez. Meyveleri kırmızı renkli  olup  üzümsüdür. 

Mercan hanımeli çiçeği.

Mercan hanımeli  / Trompet hanımeli  çiçeği
( Lonicera  sempervirens )

Mercan hanımeli  çiçeği  meyvesi.

Mercan hanımeli  çiçeği ve meyveleri

- Turuncu hanımeli çiçeği ( Lonicera ciliosa ):
Lonicera ciliosa'nın çiçekleri turuncu renkli olur. Bu nedenle; 'Turuncu hanımeli' denir. Bir adı da 'Batı trompet hanımeli' dir. Kışın yapraklarını döker.

Turuncu hanımeli çiçeği ( Lonicera ciliosa )
(  Fotoğraf: Hanife Dereci Demir  )

-  Çalı hanımeli / Kış hanımelisi  ( Lonicera fragrantissima ):
Herdem yeşil, çalı formlu bir bitkidir. Anavatanı Çin'dir.  Kışın ve ilkbaharda  beyaz renkli ve çok güzel kokulu çiçekler açar.  Soğuğa son derece dayanıklıdır. Kış hanımelisi olarak da bilinir. 

Çalı hanımeli ( Lonicera fragrantissima )

Çalı ya da Kış hanımeli  meyvesi
( Lonicera fragrantissima )

Çalı hanımeli ya da Kış  hanımeli çiçeği
( Lonicera fragrantissima )

Kış hanımelisi
Herdem yeşil ve  çalı formludur.

-  Tatar hanımelisi ( Lonicera  tatarica );
Soğuğa en  dayanıklı hanımeli türüdür. Sarılıcı değildir, çalı formundadır,  dikine büyür. Pembe - beyaz renkli çiçekleri hafif kokuludur. Kışın yapraklarını döker. Meyveleri kırmızı renklidir.

Tatar hanımeli çiçeği ( Lonicera tatarica )

Tatar hanımeli çiçeği ( Lonicera tatarica )

Yabani Hanımeli Türleri:

- Dokuzdon ( Lonicera etrusca )  , Lonicera implexa  yurdumuzda doğal olarak yetişmektedir.

Dokuzdon ( Lonicera etrusca): Yurdumuzda doğal olarak yetişen, sarı çiçekli   bir hanımeli türüdür. 
( Resmin çekildiği yer: Kadıovacık / URLA )

Lonicera  etrusca: Birleşik yapraklı, yabani bir hanımeli türüdür.  

- Fakirurganı ( Lonicera implexa )

 

Fakirurganı ( Lonicera implexa )
 Yurdumuzda doğal olarak yetişen, pembe çiçekli bir  hanımeli türüdür. 

( Bu yayın son olarak 19. 01. 2023 tarihinde güncellenmiştir. )