25 Aralık 2019

SOKRATES'İ ÖLDÜREN BİTKİ

Baldıran bitkisinin ( Conium maculatum ) genel görünümü. 
Başlıktan da anlaşılacağı gibi baldıran bitkisinden söz etmek istiyorum. Daha doğrusu zehirli baldırandan.
Halk arasında  Sokrates'i öldüren bitki olarak da tanınan baldıran ( Conium maculatum ),  maydanozgiller ( Apiaceae )  ailesinden bir veya iki yıllık otsu bir bitkidir. Yaprakları eğrelti otuna  benzemektedir, bileşik ve parçalıdır. Şemsiye görünümlü, küçük beyaz çiçekler açar. Anavatanı Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'dır.
Zehirli baldıran, bazı yörelerimizde Yılan otu ( Konya ), Baldırgan ( Kırklareli ), Bas ( Kırklareli ), Devetabanı ( Sivas ), Hırhındırık ( Erzurum ), Kokar ot ( Manisa ), Ördekkalemi ( Çanakkale ),  Ağuotu, Körek, Şemsiye otu  gibi adlar da bilinmektedir.

Frenk maydanozu ( Anthriscus sylvestris ). 
Baldıran,  özellikle yenen bir ot olan frenk maydanozu  ( Anthriscus sylvestris  ) ile karıştırılmaktadır. Frenk maydanozu ( Bu bitkiye  tabani maydanoz,  inek maydanozu, gımı, peçek de denmektedir. ) baldırana çok benzer ancak  yaprakları hafif tüylüdür, gövdesi  yeşilimsi  boz renkli ve  oluklu / çizgilidir.

Baldıran  tek bir bitkinin adı değildir. Maydanozgiller familyasından, bazıları yenen aşağıdaki bitki türlerine de bazı yörelerde baldıran denmektedir.

- Cicuta virosa /  Su baldıranı, zehirli
- Laserpitium affine / Gevrek baldıran
- Laserpitium glaucum /  Baldıran, kökü yenir.
- Laserpitium hispidum / Baldıran, yenir. 
- Smyrnium cordifolium  / Kokarbaldıran
- Smyrnium  rotundifolium / Çakalbaldıran
- Smyrnium olusatrum / Baldıran / Kokar baldıran, yenir.
- Smyrnium comatum / Baldıran, yenir.

Bu nedenlerle;  çok zehirli bir bitki olan  'conium maculatum' yakından  tanımakta  büyük yarar vardır.

Dünyanın en zehirli bitkileri arasında yer alan baldıranın (  conium maculatum )  en ayırt edici  özelliği , büyüdükçe gövde ve yaprak sapları  üzerinde kırmızı lekeler oluşmasıdır. Kötü bir  koku yayar. Tüysüz, çıplak  olan gövdesinin içi ise  boştur. Hemen hemen yurdumuzun  her bölgesinde yetişmektedir. Yol kenarlarında, boş arazilerde, su kenarlarında daha çok görülür boyu 2 metreyi bulur.  Özellikle meyveleri ( tohumu ) çok zehirlidir. Zehirli olması ve uyuşturucu etkisi nedeni ile tarih boyunca narkotik etkisinden yararlanılmıştır.

Eski Yunanistan'da baldıran ölüm cezasına çarptırılan  mahkumları idam  etmek  için ( acısız ölüm ) kullanılmıştır. Ünlü filozof Sokretes M.Ö 399'da Atina'nın gençlerini aldatmak ve yozlaştırmakla suçlanarak ölüm cezasına çarptırılınca baldıran şerbeti içmek zorunda kalmıştır.  Bir rivayete göre Sokrates zehri içmekle kalmamış, içtikten sonra vücudunda meydana gelen değişimleri ölünceye kadar da not etmiştir.

Bu yıl bahçemde sebzelerin arasında biten baldıran bitkisini  ( Conium maculatum )  takip ederek büyümesinin her aşamasında fotoğraflarını çektim. Umarım son derece zehirli olan, yenildiğinde ölümlere neden olan bu bitkinin tanınmasına yardımcı olur. Buyurun izleyelim.

Conium maculalatum

Baldıran bitkisinin  ( Conium maculatum ) gövde ve dalları. 

Conium maculalatum

Conium maculalatum, çiçek

Conium maculalatum

Conium maculalatum, gövde dallar.

Conium maculalatum, çiçek.

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, çiçek.

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, gövde ve dallar.

Conium maculalatum, çiçek ve meyve. 

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, çiçek.

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, meyve. 

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, meyve.

Baldıran bitkisinin ( Conium maculalatum ) gövde, dal ve yaprakları.

Conium maculalatum, meyve.

Conium maculalatum, meyve.

Baldıran ( Conium maculalatum )  bitkisinin yaprağı.

Baldıran bitkisi  ( Conium maculalatum ) . 
Conium maculalatum, yaprak.

Baldıran bitkisinin  ( Conium maculalatum )  kökü. 

Conium maculalatum, yapraklar. 

Conium maculalatum, yaprak. 

Yararlandığım kaynaklar.
- Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı )
- İstanbul'un Doğal Bitkileri ( Prof. Dr. Ünal Akkemik )
- Türkce Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop )
- Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı )
- Vikipedi.

24 Kasım 2019

PANDORA YASEMİNİ ( Pandorea Jasminodes )


Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )
Pandora yasemin ( Pandorea jasminoides ), katalpagiller ( Bignoniaceae ) familyasından, çok yıllık, herdem yeşil ve sarmaşık formlu bir süs bitkisidir. Anavatanı Avustralya'dır. En güzel çiçek açan  sarmaşık türlerinden biri  kabul edilir.   İlkbahar, yaz ve sonbaharda trompet şeklinde, demet halinde, hafif kokulu, boğazının iç kısmında koyu pembe renkli bir halka bulunan beyaz renkli çiçek açar. Yaprakları bileşik, parlak yeşil renkli ve gösterişlidir. Alaca yapraklı çeşitleri de vardır.

Pandora yasemini sarmaşığının  çiçeği 

Pandora yasemini, çiçeği gibi yaprağı da güzel olan bir sarmaşıktır. 

Pandora yasemini zeytingiller ( oleaceae ) familyasından değildir, yani  gerçek bir yasemin ( jasminum ) türü değildir . Yasemin çiçekleri koktuğu için, adına yasemin denir.   Eskiden tecoma cinsinden sayıldığı için, 'Tecoma jasminoides' de denir. Diğer bir adı da 'Bignonia jasminoides' dir.

Pandora yasemini, adını Antik Yunan efsanelerinde geçen ve içinde kötülüklerin bulunduğuna inanılan sihirli bir kutudan ( Pandora'nın Kutusu ) almıştır.
Efsaneye göre;  Prometheus, Tanrı Zeus'tan gizlice ateşi çalmış ve insanlığa vermiştir.  Bu duruma çok öfkelenen Zeus, önce Prometheus'u çok ağır bir şekilde cezalandırır ( Zincire vurdurur, ciğerini defalarca  kartallara yedirir, sonrada ölünceye kadar ayaklarına zincir vurdurur ). Zeus, bununla da kalmaz  insanlardan da intikam almak istemektedir, bu yüzden Pandora'yı yaratır. Pandora, Antik  Yunan'da ilk kadın olarak kabul edilir. Zeus ve  tanrıçalar çok güzel olan Pandora'yı bir kutu ile  Prometheus'un  ikizi olan Epimetheus'a gönderirler. Pandora'nın güzelliğinden büyülenen Epimetheus hemen onunla evlenir. Kutuyu  açmasını Pandora'nın kulağına fısıldayan Zeus'un, artık insanlardan intikam alma zamanı gelmiştir. Zeus'un isteği ile kutuyu açan Pandora, insanlık arasında mutsuzluğu  salıvermiştir. Böylece kötülükler dünyaya ve insanlığa yayılmıştır.
Bitkiyi ilk tanımlayan Fransız botanikçi Edouard Spach, 1840 yılında tohumlarından dolayı bitkiye böyle bir ad vermeyi uygun bulmuştur.

Pandora yasemini harika çiçekler açan  bir sarmaşıktır.  
Biz tekrar çiçeğimize dönecek olursak. Pandora yasemini ılıman iklimlerde yetişen bir bitkidir, dona karşı kısmen dayanıklıdır. Güneşli ve yarı gölge  yerleri ve nemli, drenajı iyi verimli  toprakları sever. Büyük saksılarda balkon ve iç mekanlarda da yetiştirilir. Ancak çok fazla büyüdüğü için,  daha çok  bahçelerin giriş kapılarına ve pergola gibi yerlere dikilmesinde yarar vardır. Tohumdan ve çelikle üretilir.

Pandora yasemini  ( Pandorea jasminoides )  

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Pandora yasemini ( Pandorea jasminoides )

Kaynaklar : Vikipedi. 

6 Kasım 2019

ADALA KANYONU ( HERMOS ) DOĞA YÜRÜYÜŞÜ

Adala  ya da Hermos Kanyonu, Adala / Salihli.

Teos Doğa Sporları Grubu.
( Adala Kanyonu Doğa Yürüyüşüne katılan arkadaşlarımız )
Adala Kanyonu ( Hermos Kanyonu  ), Manisa ilinin  Salihli ilçesinde bulunan Demirköprü Barajı ile Adala kasabası arasında yer almaktadır. Gediz Nehri'nin vadileri dolduran lavları aşındırıp parçalaması sonucu oluşmuştur,  volkanik bir kanyondur.  Gediz Nehri'nin antik çağlardaki adı Hermos olduğundan,'Hermos Kanyonu' da denmektedir. 

Kula - Salihli Jeoparkı Haritası

Adala, Türkiye'nin UNESCO etiketli ilk ve tek  jeoparkı* olan 'Salihli - Kula Jeoparkı' sınırları içinde yer alması nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Türkiye'nin jeoturizm  açısından en önemli alanı konumundadır. Yurdumuzdaki en genç ve önemli  volkanizma şekilleri  ( jeosit* )  burada görülmektedir.  Ayrıca Adala ile Gökeyüp Beldeleri arasında bulunan Divlittepe'de ( Sindel mah. ),  26 bin yıllık olduğu tespit edilen  insan ve hayvan ayak  izleri fosili  bulunması buranın önemini daha da artırmıştır. 'İlk insan ayak izleri' denilen bu fosillerden,  dünyada sadece Fransa, İtalya ve Macaristan'da üç örnek daha bulunmaktadır. İlk coğrafya kitabını yazan Strabon, ünlü eserinde bu bölgeden Yanık Topraklar Ülkesi ( Katakekaumena ) diye söz etmiştir. Adala Kanyonu, ayni zamanda zengin bir floraya da sahip bulunmaktadır.  Doğa yürüyüşü için ise, farklı  ve  güzel bir parkurdur.

Divlittepe Volkan Konisi / Alıntı.
( İzmir - Ankara  kara yolu üzerinden de görülen bu volkan konisı, burada bulunan
68 volkan konisi içinde  en karakteristik  olanıdır.  Yörede volkan konilerine  Divlit denmektedir. ) 

*Jeopark, sınırları belirli bir alan içerisinde eğitsel, bilimsel ve turistik açıdan öneme sahip jeositleri kısa mesafelerdahilinde barındıran alanlardır. Jeopaklar, jeositlerinkorunup gelecek kuşaklara aktarılmasını amaçlayan birer koruma alanı , ayni zamanda yöre halkının sosyal ve kültürel kalkınmasını hedefleyen birer sürdürülebilir kalkınma alanıdır. 


*Jeosit,  Yer yüzünde nadir rastlanan  belli bir süreci , olayı, zamanı veya  sonucu temsil eden  jeolojik ve jeomorfolojik  olgular ile  yer kabuğunun  geçmişine  ait  kanıt oluşturabilecek  doğal oluşumlardır. Jeositler ulusal ve uluslararası  düzeyde  öneme sahip , doğal olay veya süreçler soncu oluşmuş, genellikle görsel açıdan öneme sahip, kaya topluluğu, stratigrafik istif, fosil, mineral, yapı, yer şekli gibi oluşumlardır. 


Demirköprü Baraj setinden Gediz Nehri'nin görünüşü.  

Meşhur karaçalı ( Paliurus spina - christi ).
Bizi burada ilk karşılan bitki oluyor.

Teos Doğa Sporları Grubu olarak,   27. 10. 2019 tarihinde, 21 kişi ile yaptığımız Adala Kanyonu'daki  doğa yürüyüşüne  Demirköprü Barajı'nın setinden başladık. Bu nedenle aracımızı, kanyonun bittiği Adala'ya gönderdik.  Burada  güneşli ve güzel bir hava var. 

Demirköprü Barajı, Salihli / Manisa.
Demirköprü Barajı sulama, taşkın kontrolü ve elektrik enerjisi elde etmek amacıyla 1954 - 1960  yılları arasında yapılmıştır. Yurdumuzun önemli barajlarından birisidir. Toprak dolgu tipinde olup gövdesi akarsu yatağından  74 m. yüksektedir.   Demirköprü Barajı,  adını daha önce burada bulunan ve Sultan II. Abdülhamid döneminde yapılmış olan ve baraj yapılırken sular altında kalan 'Demir Köprü' nün adına izafeten verilmiştir.
Osman Özkan, grubumuzun lideri, doğayı ve yürüyüş yapmayı  çok seviyor.   

                                                   Alabalık Üretme Tesisleri

 Baraj setine yakın bir yerde kurulmuş olan bu tesiste, ağaçların altında, su sesleri arasında dinlenip  taze alabalık yiyebiliyorsunuz.Yiyeceklerimizi getirdiğimiz için burada fazla kalmıyoruz, fotoğraf çekmekle yetiniyoruz. (  Balık yemek isteyenlerin yürüyüşe Adala'dan başlaması  daha doğru olur.)

Alabalık tesisleri, Gediz Irmağı / Adala.
( Fotoğraf Mehmet Dalmaz )
Alabalık tesisleri
( Amerikan sarmaşığı - Virginia creeper )

Alabalık tesisleri 

Alabalık tesisleri - Adala / Salihli.

Teos Doğa Sporları Grubu.
Alabalık Tesisleri, Adala / Salihli.

Deniz üzümü, Borotu ( Ephedra foemina  )

Yürüyüşümüze  baraj setinin eteğindeki  çam ormanının içinden geçerek  devam ediyoruz. Akan lavların oluşturduğu şekiller,  insanda başka bir gezegendeymiş hissini uyandırıyor.

Üzerinden Salihli - Demirci karayolunun geçtiği 74 m. yüksekliğindeki Demirköprü Barajı seti. Burada baraj yapılmadan önce, II. Abdülhamid döneminde yapılmış olan 'Demir Köprü' adında  bir köprü bulunuyormuş. 
Ağaçlı yol. 


Lav akıntıları ile kaplı araziler, insanı ürpediyor.
Toprak oluşmadığı için üzerinde çok az bitki var. 

Her yer  yanmış  gibi simsiyah.   
                                                                          Kız Köprüsü.

 Alabalık üretme tesislerinden sonra, İkinci durağımız 'Kral Yolu' üzerinde bulunan  Kız  Köprüsü oluyor. Jeopark  Park içindeki en önemli tarihi anıt olan bu köprü hakkında fazla  bir bilgi yok. Mimari özellikleri Osmanlılardan kalmış olduğunu gösteriyor. Bir başka rivayete göre ise bu köprü,  Krezüs'ün ( Lidya kralı )  kızının ait olduğu  için  adına Kız Köprüsü dendiği şeklinde. 97,5 m. uzunluğunda olan köprü taştan yapılmış, yuvarlak kemerli ve 6 ayağı var. Ortadaki kemer diğerlerine göre daha büyük. Köprü, Demirköprü Barajı ve yeni yollar yapılıncaya kadar çevre köyler tarafından kullanılmış. Burada bol bol fotoğraf çekip manzarayı seyrediyoruz.

Kız Köprüsü,  Adala / Salihli. 

Kız Köprüsü, Adala / Salihli.
Teos Doğa Sporları Grubu, Kız Köprüsü, Adala
( Fotoğraf : Mehmet Dalmaz ) 
Teos Doğa Sporları Grubu, Kız Köprüsü, Adala
( Fotoğraf : Mehmet Dalmaz ) 

Teos Doğa Sporları Grubu, Kız Köprüsü, Adala. 

Kız Köprüsü, Adala / Salihli. 

Teos Doğa Sporları Grubu, Kız Köprüsü, Adala. 

Kız Köprüsü, Adala / Salihli. 

                                                               Ölü Canlar Gölü

Ölü Canlar Gölü, Kız Köprüsü ile kanyon arasında bulunuyor. Düz ve  ağaçlık olan bu alanda nehrin yatağı genişleyerek bataklık şeklinde bir göle dönüşmüş. İçinde çoğu kurumuş olan ağaçlar ve sazlıklar var.  Ağaçların altında bir tür ot olan su mercimekleri oluşmuş.  Uzaktan bakınca kar yağmış gibi görünüyor.

Yol kıyısındaki  bu  meçhul mezarın üzerinde
karanergisler ( Sternbergia lutea )  çiçek açmış. 


Ölü Canlar Gölü, Adala / Salihli.

Ölü Canlar Gölü ve  su mercimekleri, Adala / Salihli.  

Ölü Canlar Gölü, Adala / Salihli.
Ölü Canlar Gölü, Adala / Salihli.

Ölü Canlar Gölü, Adala / Salihli.

Ölü Canlar Gölü, Adala / Salihli.

Su mercimeği ( Lemna minor ), Gediz Nehri / Adala. 

Yürüyüşüm sırasında en fazla buradan geçerken  zorlanıyoruz.   

                                                                   Suuçtu Şelalesi

Ölü Canlar Gölü'nden sonraki durağımız  Suuçtu Şelalesi* oluyor. Bu şelalede sular  25 m. yüksekten adeta uçarak kanyona düşüyor. Adala Kanyon buradan başlıyor.  Şelale,  su az olduğu  için çok etkileyici değil. Bir süre burada dinlenip  şelaleyi ve kanyonu seyrediyoruz. (*Bursa ilimizin  Mustafakemalpaşa ilçesinde de ayni adlı bir şelale  bulunmaktadır. )

Suuçtu Şelalesi, Adala Kanyonu / Salihli.

Adala Kanyonu Suuçtu şelalesi'nin döküldüğü buradan başlıyor.  

Gediz nehri ve  oluşturduğu Adala Kanyonu ( Hermos )

Volkanizma sonucu oluşmuş ilginç bir jeosit. 
Fay.

Volkanizma sonucu oluşmuş taşlar. 

İlk defa böyle bir şey gördüğünü söyleyen bazı arkadaşlarımız, uzun uzun
 yer kabuğundaki bu kırığı ( fay )  inceliyor.
                                      Demirköprü Hidroelektrik Santrali ( Hes )

Demirköprü Hidroelektrik Santrali,  kanyonun başladığı  bir yerede  kurulmuş.  Barajın   suları önce bir havuza, oradan da devasa borularla  tribünlerin bulunduğu santral binasına akıtılmış. Son yıllarda, barajda yeterli su toplanamadığı için  elektrik üretimi çok azalmış. Yılda ancak  bir kaç ay çalışıyormuş.

Demirköprü Hidroelektrik Santrali, Adala Kanyonu / Salihli.
                                                                     
Demirköprü Hidroelektrik Santrali, bir başka açıdan. 

                                                                     Adala Kanyonu ( Hermos )

Kanyona giden yol santral alanından geçiyor, bu nedenle izin almak gerekiyor.  

Yiyeceklerimizi santral binasına yakın bir yerde, çam ağaçlarının altında yiyoruz. Daha sonra, izin alarak santral  alanı içindeki yoldan  geçerek,   kanyon içindeki tarihi  yürüyüşümüze başlıyoruz. Sözü  artık kameralarımızın tespit etiği  görüntülere bırakıyorum. İyi seyirler.

Adala Kanyonu ( Hermos ), Adala / Salihli. 

Adala Kanyonu ( Hermos )

Adala Kanyonu ( Hermos )

Adala Kanyonu. Mağara.

Adala Kanyonu
Adala Kanyonu

Adala Kanyonu

Adala Kanyonu

Teos Doğa Sporları Grubu
 (  Adala Kanyonu )

Adala Kanyonu

Adala Kanyonu

Adala Kanyonu

Adala Kanyonu

Adala Kanyonu

Adala Kanyonu

Adala Kanyonu
Kanyona  fotoğraf çektirmeye gelmiş olan bu gelin ve damat kameralarımıza poz veriyor.
Kendilerine mutluluklar dileriz. 

Burada su seviyesinin zaman içinde nasıl azaldığını görmek mümkün. 

Adala Kanyonu

Adala Kanyonu
                                                                        Adala

Zevkli bir yürüten sonra saat 16: 00  ya doğru Adala'ya geliyoruz. Fazla uzun olmayan ( yaklaşık  14 km. ) parkuru,  gezerek gittiğimiz  için 5 saatte tamamlıyoruz.

Adala kasabası, kanyonun sonunda, Gediz nehrinin taşıdığı lavların oluşturduğu volkanik bir  düzlük üzerinde  kurulmuş, yeşillikler içinde.  Daha önce Belediye teşkilatı varmış, şimdi Salihli'nin mahallesi olmuş. Özellikle şeftalisi   ünlüymüş. Her yıl temmuzun ikinci haftası 'Adala  Şeftali ve Kültür Şenliği' düzenlenmekteymiş. Girişinde  'Adala Köprüsü Piknik Alanı' diye  güzel bir mesire yeri var. Yazın barajdan sular bırakılınca köprü ayağının altında  şelaleler oluşuyormuş.

Çok eski bir yerleşim yeri olan Adala'nın Lidyalılar tarafından kurulmuş olduğu sanılmaktadır. Adala adı, buranın antik çağlardaki adı  olan SATALA dan geliyormuş.  Burada ayrıca  Saruhanoğulları Beyliği zamanından kalmış olan  bir de tarihi  cami bulunuyor. 

 Gediz Irmağı üzerine,  burada  bir köprü ve regülatör yapılmış. Ayrıca Gedizin  fazla sularını Marmara Gölüne taşıyan  bir  de  kanal açılmış. Demirköprü Barajı'nın  sulama sistemi burada  bulunuyor.   Yurdumuzun en verimli topraklarını sulayan Gediz Nehri  maalesef son yıllarda kirlenerek  bir atık kanalı haline dönüşmüş. 

  Adala'dan Görüntüler.
Köprüden  Gediz Nehri ve Adala.
( Fotoğraf Mehmet Dalmaz ) 
Adala regületürü ve Köprü Piknik Alanı mesire yeri. 

Adala Köprüsü ve Regületürü.
Çevrede bulunup getirilmiş bir hayvan başı heykeli, Adala. 
Adala'nın simgesi olan şeftali  heykeli.


Adala'nın içinden geçen  su kanalı. 

Adala meydanı ve Atatürk Anıtı.  

Hızır Şah Cami, Adala / Salihli.
Saruhan Beyliği zamanında  Hızır Şah  tarafından yaptırılmıştır. 

Adala'da  bir süre dinlenip çevreyi dolaştıktan sonra, Seferihisar'a dönmek üzere aracımızdaki yerlerimiz alıyoruz. Bir başka doğa yürüyüşünde buluşmak umudu ile, hoşcakalın sevgili doğa severler. Bizi izlemeye devam ediniz. 

Notlar.

1 - Yararlandığım Kaynaklar.

- Vikipedi
- Jeopark Belediyeler Birliği
- İzmir Kültür ve Turizm Dergisi
- Gezipedia
- Google Haritaları

2 - Bu yürüyüşü düzenleyen Teos Doğa Sporları Grubu adına Osman Özkan beye, yürüyüş sırasında  bize rehberlik eden Mehmet Dalmaz beye ( ayrıca fotoğrafları için )  ve  yürüyüşe katılan   tüm arkadaşlara  teşekkür ederim.

3 - Manisa Salihli Adala Semti Haritasını görmek için linki tıklayınız. http://www.e-sehir.com/turkiye-haritasi/manisa-salihli-adala-semt.html