 |
| Çimen eveleği / küçüktene ( Bistorta officinalis subsp. carneum ) Gedikkaya Yaylası, Giresun |
Doğu Karadeniz yaylalarında bolca yetişen küçüktene ( ya da gücükdene), madımakgiller (Polygonaceae) ailesinden çok yıllık otsu bir bitkdir. Yaz aylarında Doğu Karadeniz yaylarına çıkarsanız başağa benzeyen pembe renkli çiçekleri ile adeta sizi büyüler. Özellikle hayvanlardan korunan (bağlak - çitle çevrilmiş tarla) yerlerde yoğun bir popülasyon oluşturarak uzaktan bile dikkat çeker. Küçüktene, madamak (polygonum cognatum) ile akrabadır, daha önce madımak türleri arasında kabul edilmiştir. 50 cm. kadar büyür, taban yaprakları geniş ve kama şeklindedir. Çiçek açmadan önce genç bitkilerin yaprakları toplanarak ıspanak gibi sebze olarak yenir. Giresun yöresinin kurufasulye ile pişirilen 'küçükdene çorbası' çok meşhurdur.
Çoçukluğumda yaylada annemle gücükdene toplamaya giderdik, kışın da yemek için fazlası kurutulurdu. Yayla yollarında ve pazarlarda, özellikle köylü kadınların toplayarak satıkları bu sebzeyi yemediyseniz tavsiye ederim.
 |
| Karagöl yaylalarından bir görüntü ( Giresun ) |
Bilimsel adı Bistorta officinalis ( Eski adı: Polgonum bistorta ) olan bu bitkinin, Türkçe literatürdeki adı çimen eveleğidir. İki alt türü ile temsil edilir, bunlardan Karagöl yaylarında ( Giresun ) yetişen alt türüne ( Bistorta officinalis Subsp. carneum ) dağlahanası ya da küçüktene ( gücükdene diye daha çok telefuz edilir ), Erzurum - Kars yöresinde daha çok yetişen ( Bistorta officinalis Ssp.bistorta ) türüne ise çimen eveleği, pencer denir ( Giresun yöresinde evelek, çimenlik yerlerde yetişen bir mantar türüne denir ). Bitki halk arasında çoban değneği, kurtpençesi, çıyan otu, yılan kökü gibi adlarla da bilinir.
 |
| Küçükdene ( Bistorta officinalis ) Karagöl yaylaları ( Giresun ) |
Bistorta officinalis doğal olarak Avrasya da yetişmektedir. A.B.D ve bazı ülkelerde ise doğallaşmıştır. Nemli toprakları ve güneşli ve yarı gölge yerleri sever. Kurak zamanlarda bitkinin toprak üstü kısmı kuruyarak uykuya çekilir. Soğuğa dayanıklıdır. Çiçekleri daha büyük ve gösterişli olan 'Süperba' kültivarı, bahçelerde yetiştirilen populer bir süs bitkisidir. Yer örtücü olarak ve havuz kenarlarında, nemli yerlerde yetiştirilir. Kesme çiçek olarak da kullanılır.
Kücüktene, çok yıllık ve rizomlu ( yeraltı gövdesi ) bir bitkidir, rizomları iki büklü olup yılana benzetildiği için; dünyada yılan otu olarak bilinir. Bazı Avrupa ülkelerinde ise; bitki bir tür acı puding yapımında kullanıldiğı için adına 'puding otu' denir. Rusya ve K. Asya ülkelerinde, bitkinin rizomları yenmektedir.
Bitkinin tür adının officinal olması, tıbbi bir bitki olduğunu işaret etmektedir. Nitekim bitkinin kökleri yaraların tedavi edilmesinde kullanılmaktadır. Yetiştirilmesi kolaydır. Tohumla ve bölme ile üretilir.
 |
| Küçükdene çiçeği ( Bistorta officinalis ) |
 |
| Bistorta officinalis |
Kaynaklar: Vikipedi Özgür Ansiklopedi ve internet siteleri.
