CEVİZ AĞACI VE NAZIM HİKMET

Ceviz ağacım bu yıl ilk meyvelerini vermeye hazırlanıyor.

Ceviz ( juglans ), cevizgiller  ( Juglandaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken, 30 m. kadar boylanan,  geniş tepeli bir ağaçtır. Meyvesi ve kerestesi  değerlidir. Bütün dünya üzerinde 30 yakın türü bulunmaktadır.  Yurdumuzda sadece 'Juglans regia' türü doğal olarak yetişir ( Doğu Anadolu Bölgesi ). Kültür olarak ise  bütün bölgelerimizde  yetiştirilir. Bazı yörelerde halk arasında  koz, yandak denir. 

Ceviz ağacının kökü ve yeşil kabukları boya yapımında ve eczacılıkta  kullanılmaktadır.
Nisan - mayıs aylarında çiçek açar, bir evcikli bir bitkidir. Fındık gibi erkek ve dişi çiçekleri aynı ağaçta fakat ayrı yerlerde bulunur, rüzgarla tozlaşır. Birleşik yapraklıdır, 5 - 9 yaprakcıktan oluşur ve   güzel kokuludur. 

Ceviz ağacı  çiçeği ( dişi ) 

Ceviz çiçeği ( erkek )

Ceviz meyvesi incelenirse şekil olarak insan beynine çok benzediği görülmektedir.İşin ilginç bir yanı da cevizin içinde bulunan ve başka hiç bir meyvede bulunmayan gümüş iyonlarının beyin için çok yararlı olmasıdır. Bu nedenle cevize, "beyin gıdası" da denir.

Koz da denilen ceviz

Ceviz ağacı  meyvesi

Ceviz ağacı, meyvesi gibi ağacını da koruma altına almıştır. Kabuklarının zehirli olması nedeniyle zararlı böcekler ve hayvanlar ceviz ağacına yaklaşmaz.  Zehirli bir gaz ( juglans ) yaydığı için altında oturulması tavsiye edilmez. Ceviz ağacı güneşli yerler ve derin toprakları daha çok sever.  Tohumla ve aşı ile çoğaltılır. 

Ceviz ağacı ve çiçeği
Önde dişi, arkada ( püskül ) erkek çiçek.

Konu ceviz ağacı olunca, yazımı  Nazım'ın ünlü şiiri  ' Ceviz Ağacı ' ile bitirmek istedim. ( Nazım Hikmet bu şiiri Gülhane parkında sevgilisini beklerken, polislerden kaçmak için çıktığı ceviz ağacında yazmıştır.)
                                                              CEVİZ AĞACI
                                             
Başım köpük köpük bulut,
içim dışım deniz,
ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında,
budak budak, serham serham ihtiyar bir ceviz.
Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında.

Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında,
Yapraklarım suda balık gibi kıvıl kıvıl.
Yapraklarım ipek mendil gibi tiril tiril.
Yapraklarım ellerimdir tam yüz bin elim var,
Yüz bin elle dokunurum sana, Istanbul'a.
Yapraklarım gözlerimdir.Şaşarak bakarım.
Yüz bin gözle seyrederim seni, Istanbul'u.
Yüz bin yürek gibi çarpar, çarpar yapraklarım.

Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında,
Ne sen bunun farkındasın, ne polis farkında

                                                       Nazım Hikmet                                    

( Bu yayın 0. 05. 2024 tarihinde güncellenmiştir. )

HÜNNAP AĞACIM ÇİÇEK AÇTI !

Hünnap ağacı ve çiçeği

İki yıl önce diktiğim  hünnap ağacım ( Ziziphus jujuba ) bu yıl ilk defa  çiçek açtı. Daha önce çiçeğini görmemiştim.
Daha çok ormanlarda yetişen bu bitkinin, meyvelerinin lezzetli ve şifalı olması nedeniyle, artık kültür olarak ta yetiştirilmektedir.
Taze ve kurutularak yenen hünnap meyveleri, şeker, kolesterol ve damar hastalıklarına iyi gelmekteymiş. Bu nedenle aktarlarda da satılmaktadır.

Hünnap ağacı, ilkbaharda, yeşilimsi sarı renkli ve kokulu çiçekler açıyor. Yaprak diplerinde açan bu çiçekler, küçük ve gösterişsiz oluyor.  Erkek ve dişi organlar aynı çiçek üzerinde bulunduğundan (erselik bitki) tozlaşma sorunu olmuyor. Bu nedenle tek ağaç dikmek yeterli.

İkinci yıl çiçek açan  hünnap ağacım bakalım meyve de verecek mi?  Paylaşmak umudu ile, hoşcakalınız.

Hünnap ağacı çiçeği

Tam çiçek: İki üreme organına da sahip olan çiçeklere tam çiçek, böyle
 bitkilere ise, erselik bitki denir. 

  .

HİNT İNCİRİ ( Opuntia )

Hint inciri ( Opuntia ficus -  indica ) 

Bilimsel adı 'Opuntia ficus-indica'  olan Hint inciri,  kaktüsgiller ( Cactaceae ) familyasından, çok yıllık,  çalımsı ve etli ( sukulent )  bir bitkidir. Halk arasında daha çok "kaynanadili"denir. Frenk inciri, dikenli armut, dikenli incir  gibi adlarla da bilinir. Meksika orijinlidir. Meyvesi, çiçeği ve gövde parçaları yenir.  Bazı  ülkesinde tarımı yapilmaktadır. 

Amerika kıtasının keşfinden sonra İspanyollar tarafından Avrupa'ya getirilmiştir. Amerika kıtasına ilk ayak basanlar burasını Hindistan sanmıştır. Bu nedenle adına hint inciri denmiştit.  

360 kadar türü vardır,  bazı opuntia türleri Aztekler tarafından çok eskiden  beri nopal adı ile yiyecek olarak kullanılmıştır. Meksika kültüründe ve geleneklerinde  çok önemli bir yeri vardır, çiğ ve pişirilerek yenir. 

Yurdumuzun Akdeniz ve Ege bölgelerinin kıyı kısımlarında doğallaşmıştır. En çok Antalya, Mersin ve Muğla illerimizde yetişmektedir. Ayrıca park ve bahçelere  süs bitkisi olarak da  dikilmektedir.

Hint  inciri,  birbirine ekli  yassı ve yuvarlak parçalar oluşturarak büyür. Bitkinin yaprakları  diken haline dönüşmüştür. Yaprak görevini gövdesi yerine getirir, bu nedenle yeşil renlidir. Çiçekleri huni şeklinde olup parlak sarı reklidir. Meyve yumurta / fıçı  şeklinde ve dikenlidir, sarı, turuncu veya mor renkli olabilir. 

Meyveleri tatlı, sulu ve bol çekirdeklidir.  Dikenli olduğu için eldivenle toplanması gerekir. Elinize ve  vücudunuza dikeni  batarsa, zeytin yağı sürülerek beklemek gerekir. 

Hint  inciri, nam-ı diğer 'kaynana dili'  C vitamini,  potasyom, kalsiyum ve mağnezyum bakımlarından zengindir.  Tokluk hissi verdiği için zayıflamak için rejim yapanlar için iyi bir yiyecektir.  Vücudu dinç tutarak yaşlanmayı geciktirdiği, yaralara  ve cilt hastalıklarına iyi geldiği bilinir. 

Hint inciri - çiçeği  ( Opuntia ficus indica )

 Tekerlek kaktüs, Hint inciri ( Opuntia robusta  )
Meyveleri yenir. 

Hint inciri, tohumla ya da her hangi bir yerinden koparılan bir parçasından ( çelikle )  ürer.  Sıcak ve güneşli yerleri ve geçirimli toprakları  sever, dona karşı hassastır.  Kuraklığa  dayanıklı olmasına karşı suyu sever.

Hint incir ( Opuntia ficus - indica ).

Hint  inciri çiçeği

Olgunlaşmış hint İnciri meyveleri ( Opuntia ficus - indica )

Tekerlek kaktüs, ( Opuntia robusta   )

Tekerlek kaktüs, Kırmızı renkli hint inciri ( Opuntia robusta  )

Tavşan kulağı ( Opuntia microdasys )
Süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir 

Kaynaklar: Kaktüsler ve Diğer Etli ( Sukulent ) Bitkiler ( Nejat Ebcioğlu ). Vikipedi ve İnternet sitelleri 

BÖĞÜRTLEN ( Rubus )

Böğürtlen / doğal ( Rubus sanctus )

Yurdumuzda gülgiller ( Rosaceae ) familyasının  'rubus' cinsini oluşturan bitki türlerine  genel olarak  'böğürtlen' denir. Kışın yaprağını döken, dikenli, çoğu zaman yerde sürünen ya da tırmanan  çalılardır.  Anavatanı Avrupa, Asya ve yurdumuzdur.  Çok fazla ( 1582 )  türü vardır. Yurdumuzda doğal olarak 8 türü yetişmektedir.  ( Rubus caesius, Rubus canescens, Rubus caucasicus, Rubus hirtus, Rubus idaeus,  Rubus sanctus, Rubus  saxatilis, Rubus tereticaulis  ).

Böğürtlen ( rubus ),  vitamin, organik asitler ve mineraller bakımlarından zengin bir meyvedir. Bazı ülkelerde tarımı yapılmaktadır. Kültür çeşitleri daha iri ve dikensizdir.  

Bir tür böğürtlen olan ahududu / kültür. ( Rubus idaeus )

Ahududu ya da frambuaz ( Rubus idaeus ) böğürtlenle ayni  cinsindendir, yani bir tür böğürtlendir.  Meyveleri duta benzer, bu nedenle ahududu denir. Meyveleri kırmızı renkli, sulu ve tatlıdır. Yurdumuzda doğal olarak yetişir, çok eskiden beri kültüre alınmıştır.   Taze olarak yendiği gibi reçeli, likörü ve şerbeti olur.

Ahududu ya da Frambuaz / doğal. ( Rubus idaeus ) 
( Kümbet Yaylası, Dereli / Giresun )

Böğürtlen, ılıman iklimlerde ve güneşli yerlerde yetişir.  Yurdumuzun da içinde bulunduğu bir çok  Asya ve Avrupa ülkesinde  doğal olaraktan yetişmektedir. Karadeniz ve Marmara bölgelerimiz böğürtlen yetiştirmeye daha  uygundur.
Fazla sıcak ve kurak yerler  böğürtlen yetiştirmeye uygun değildir. Yağişlı bölgeleri ve  humusça zengin, gevşek, nemli toprakları sever. 

Böğürtlen, dut gibi çok sayıda meyveciğin bir araya gelmesiyle oluşmuştur ( birleşik meyve ). Yabani türleri daha lezzetli ve yararlıdır, ancak dikenli olduğu için toplanması zordur.

Yaban gülüne benzeyen böğürtlen çiçeği.

Böğürtlen  çiçeklerini ayni  zamanda açmaz, bu nedenle meyveleri
 ayni  zamanda olmaz.

Böğürtlen, şifalı bir bitkidir. Yaprak ve köklerinden de  yararlanılmaktadır. Meyveleri taze olarak yendiği gibi  şurup, dondurma, pasta ve reçel yapılır.  Ayrıca, dekoratif olduğu için süs bitkisi olarak da yetiştirilir. Yayılıcı bir bitkidir, çoğu zaman yere değen sürgünlerinin  köksalması ile  çoğalır. Ayrıca tohumdan, kökten ayırarak ve çelikle de çoğaltılır.

Dikkat:  Böğürtleni budarken,  meyvelerin bir önceki yılki filizlerde oluştuğu göz önünde  bulundurulmalıdır. 

Böğürtlen ( Rubus caesius )  / kültür. 

Kültüre alınmış dikensiz böğürtlen ( Rubus caesius )

Yabani böğürtlen  ( Rubus sanctus )

( Bu sayfa son olarak 01. 09. 2019 tarihinde güncellenmiştir. )

ÇOCUK VE DOĞA

Çocuklarımızın mutlaka  doğayı tanıyarak, severek büyümesini sağlamalıyız. Onları her fırsatta doğal ortamlara götürerek kontrollü bir şekilde  serbest bırakmalıyız. Toprakla, suyla, hayvanlarla, çiçeklerle  oynamasına, onları sevmesine, dokunmasına, tanımasına izin vermeliyiz.

Unutmayalım ki; doğa sevgisi, bütün sevgilerin kaynağıdır. Doğa sevgisi olmadan sağlıklı bir kişilik oluşamaz. Doğayı sevmek ayni zamanda  kendimizi sevmektir.

Doğa  sevgisi çocuklukta başlar

Çiçek ve çocuk

Suyla oynayan çocuk.

Kedi ve çocuk

Toprak ve çocuk

Tavuk ve çocuk

Civciv ve çocuk

Çocuk ve kediler

Doğada oynayan çocuklar

Çiçek toplayan çoçuklar.

TEKOMARYA ( Tecomaria )

Tekomarya çiçeği ( Tecomaria capensis )

 Tekomarya (Tecomaria capensis), katalfagiller ( bignoniaceae ) familyasından,  çok yıllık, çalı formlu, tırmanıcı ve  sarılıcı bir süs bitkidir. Eskiden  Acem borusu ( campsis radicans ) ile ayni cinsten sayıldığı için, halk arasında daha çok  'acem borusu' denmektedir.  Ancak, tekomarya'nın  ( tecomaria )  çiçekleri acem borusuna göre daha küçüktür ve meşale / huni biçimindedir.

Acem borusu  çiçeği( Campsis radicans )

Anavatanı, Güney Afrika'nın 'cape' bölgesidir.  Bu nedenle  'Kap boru çiçeği', 'Kapa hanımeli' de  denmektedir. Bir başka adı ise ' huni çiçeği'dir ( Ağaçlar ve çalılar-Ersin Yücel).

Tekomarya, tropikal ve sıcak iklimlerde yetişir.  Soğuk bölgelerde kışın yaprağını döker ve çoğu zaman toprak üstü kısmı kurur. Yılda iki defa,  ilkbahar  ve sonbaharda birleşik, boru şeklinde, kırmızı renkli, kokusuz  çiçekler açar. 

Tekomarya, güneşli ya da  yarıgölge yerleri ve geçirimli, humusça zengin  nemli toprakları sever. Kuraklığa dayanıklıdır, ancak kışın dondan  korunması gerekir. Akdeniz ve Ege bölgelerinde, daha çok  park ve bahçelerde yetiştirilir.

Tekomorya, tohumla ve çelikle üretilir.  Yetiştirilmesi kolaydır, fazla bakım istemez. 

Tekomarya çiçekleri ( Tecomaria capensis ):

Tekomarya ( tecomaria capensis ) 

 Tekomarya ( Tecomaria capensis ) 

Tekomarya çoğu zaman acem borusu ile karıştırılmaktadır.

Tekomarya çiçeği ya da Kap ( cape ) boru çiçeği

Tekomarya  çiçeğinin bir adı da 'Capa Hanımeli'dir.

Tecomaria capensis ). 

LİMON AĞACI ( Citrus x limon )

Limon ağacı ( Citrus x limon )

Limon  ( Citrus x limon),  anavatanın  Asya kıtası ( Çin, Hindistan  )  olan melez ( doğal )  bir turunçgil ( Rutaceae ) türüdür. Turunç ( Citrus aurantium )  ile ağaç kavunu ( Citrus medica )  çaprazlaması ile elde edilmiştir. Limon sözcüğünün sanskritçe 'limo' sözçüğünden geldiği ileri sürülür. Halk arasında suluzırtlak, cıcık, zıvrak  da denir. Sıcak ve ılıman iklim görülen yerlerde yetiştirilir.  

Yurdumuzun Akdeniz iklimi görülen kıyı kısımlarında ( Akdeniz, Ege, Marmara  ve Doğu Karadeniz )  eskiden beri yetiştirilmektedir. Herdem yeşil, 3 - 6 m kadar büyüyen,  dikenli  ve küçük boylu   bir ağaçtır. Bütün yıl çiçek açıp  meyve verebilir ( Yediveren limon ). Soğuğa karşı diğer narenciye türlerine göre daha  hassastır. Limon ağacı güneşli,  fazla rüzgar almayan kuytu yerler ve süzek, humusca zengin, nemli  topraklar  tercih eder. 

Limon meyvesi son derece ekşi olup C vitamini bakımından çok zengindir. Çeşitlerine göre meyveleri değişkendir, genel olarak yumurta şeklinde, sulu, bol tohumlu ve sarı renklidir.  Hem mutfakta  yemeklerde hem de temizlik amacı ile  kullanılır.  Limon çiçeği çok güzel kokuludur,  esansı kolonya yapımında kullanılmaktadır. Demet halinde beyaz renkli,  dış kısmı  pembe renklidir. 

Limon ağacı oldukca dekoratif olduğu  için  iç mekanlarda  yetiştirilen bir süs bitkisidir.  Tohumda, çelikle ve aşı ile  üretilir. 

Üzerine kar yağmış limon ağacı
( Citrus x limon )

Alaca yapraklı limon ağacı
( Citrrus x limon ) 

İlginç bir limon meyvesi
( Citrus x limon )  

İlginç bir limon
Citrus x limon 

Limon çiçekleri
Citrus x limon 

Limon ağacı üzerinde çiçek ve meyvenin birlikte olması olağandır
Citrus x limon 

Limon çiçeği
Citrus x limon 

Olgunlaşmış limon meyveleri
Citrus x limon 

Kaynaklar: Vikipedi.