KÜRE ÇİÇEĞİ ( Globularia )

Bir tür küre çiçeği olan kürrevi ( Globularia alypum ) 

Sinirotugiller ( Plantaginaceae ) familyasının Globularia cinsini oluştursan bitki türlerine küre çiçeği denir. Orta ve Güney Avrupa, Kuzeybatı Afrika ve Güneybatı Asya'ya özgüdür, toplam 22 türü vardır. Bazı kelebek ve böceklerin larvaları için önemli bir besin kaynağıdır. Yurdumuzda doğal olarak, beşi endemik olmak üzere 10 türü yetişmektedir, bunlardan Globularia cordifolia  ve Globularia punctata bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.  

Globularia latince 'küre şeklinde' anlamına gelir. Papatyaya benzeyen küresel çiçek başları ( kapitula ) mor, pembe ve beyaz renklidir. Aşağıda tanıtımını yaptığım, çalı formlu olan Globularia alypum ( kürrevi ) ise;   peyzaj alanlarında daha çok  kaya bahçelerinde kullanılır. Türkçe literaturde ( bilimsel kaynaklarda kullanılan adı ) adı kürrevi olsa da halk arasında daha çok cins adı ile tanınır.  

                   Kürrevi ya da küre çiçeği  ( Globularia alypum. Eş anlamı G. virgata Salisb )

Küre çiçeği ya da kürrevi, herdem yeşil, çok yıllık ve yarıçalı formlu bir bitkidir. Akdeniz iklimine özgüdür, maki formasyonu içinde yer alır. Kış sonu ve ilkbaharda koyu mavi - mor  renkli ve papatya şeklinde gösterişli çiçekler açar. Yaprak yeşilimsi mavi renkli olup uç kısmına doğru genişler, bazıları üç çataldır. Kalker taşlarının üzerinde oluşan kuru topraklarda, çalılıklarda ve uçurumlarda yetişir. 80 cm kadar dikine büyür ve çok dallıdır. Ilıman iklimleri ve güneşli yerleri sever, kuraklığa dayanıklıdır.  Tohumla ve uç çeliği ( bu yılkı sürgün ) ile  üretilir. 

Küre çiçekleri ( Globularia alypum ). İyi seyirler.        

Küre çiçeği ( Globularia alypum ) 

Küre çiçeği ( Globularia alypum )

Küre çiçeği ( yaprak )

Küre çiçeği ( Globularia alypum ) 

Bir tür küre çiçeği olan kürrevi ( Globularia alypum ) 

Kürrevi ya da küre çiçeği ( Globularia alypum )  

Kürrevi ( Globularia alypum ) 

Kürrive ( Globularia alypum ) 

Kürrevi ya da küre çiçeği ( Globularia alypum )

Globularia alypum

Kaynakla: İnternet siteleri. Vikipedi, Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel 

YEŞİM AĞACI ( Crassula ovata )

Yeşim ağacı / bitkisi ( Crassula ovata ) 

Daha çok yeşim ağacı adı ile bilinen 'Crassula ovata'  herdem yeşil, etli yapraklı ( sukulent ) ve kalın gövdeli bir bitkidir. Adının aksine ağaç türü  değildir, çok yıllık otsu bir bitkidir. Yaşlandıkca gövde ve dalları kalınlaşarak ağaca benzediği için adına yeşim ağacı ya da yeşim bitkisi denir.  

Yeşim ağacı, damkorugiller ( Crassulaceae ) familyasının krassula ( crassula )  cinsinin ( 35 türü vardır  )  en çok tanınan ve sevilen türüdür, süs bitkisi olarak yetiştirilir. Yapraklarının rengi ve şekli değişik çok fazla varyetesi ( çeşit ) ve melezi vardır. Yaprakları dolgun ve etlidir ( sukulent ) su depolar, sıcaklığa ve kuraklığa dayanıklıdır.  Anavatanı Güney Afrika'dır, sıcak ve ılıman iklimlerde yetişir. Güneşli ve aydınlık  yerleri sever.

Bir adı da para ağacı olan yeşim bitkisi ve yaprakları  
( Crassua ovata ) 

Crassula ovata'ya  yapraklarının rengi ( yeşim rengi ) nedeniyle 'yeşim' denir.  Tür adı ( ovata ) oval, yumurta şeklinde anlamına gelir, yapraklarının şeklini ifade eder. Parlak ve dolgundur,  güneşte  kenarları  kırmızıya çalar.  Yavaş büyümesine rağmen boyu 2 metreyi  çapı 20 santimetreyi bulur.  Kışın ve ilkbaharda kümeler halinde, küçük, yıldız şeklinde, güzel kokulu ve  soluk pembe renkli  çiçekler  açar. Ancak çiçeklerinden ziyade,  yaprakları  güzel olduğu için yetiştirilir.  İç mekanlarda ve  direk güneş görmeyen yerlerde çiçek açmaz.  Fazla soğuk hava ve yazın öğle güneşi bitkinin yapraklarına zarar verir.  Gölge yerlerde ise yaprakları koyu yeşil bir renk alarak parlaklığını kaybeder. Yeşim ağacı sukulent bir bitki olmasına rağmen suyu sever. Yazın toprağı kurudukca düzenli  bir şekilde sulanması  gerekir, kışın ise  daha az su ister. Toprağının kurumadan sulanması kök çürümesine yol açar. 

  

Yeşim ağacı ve çiçekleri 

Bazı kültürlerde ve Asya ülkelerinde yeşim bitkisi uğurlu kabul edilir. Yetiştirildiği eve refah, uğur  ve şans getirdiğine inanılır. Bu nedenle yeşim ağacı halk arasında;  para ağacı, şans ağacı, dostluk ağacı gibi adlarla da bilinir.  Bazı Afrika kabilelerinin geleneksel besin kaynağıdır. Bonsai öğrenenler için ideal bir bitkidir. 

Genel olarak iç mekanlarda ve saksı çiçeği olarak yetiştirilir. Don olayı görülmeyen yerlerde açık havada yetiştirilir, hafif donlara dayanır. Süzek, kumlu çakıllı ve verimli  toprakları sever. Saksılarda kaktüs toprağı kullanılır.  Fazla bakım ve ilgi istemez. Yazın uykuya çekilir.  Daha çok yaprak ve gövde çeliği ile üretilir, tohumdan üretmek zaman alır.  

Yeşim ağacı çok güzel bir saksı çiçeği  olmakla birlikte üretilmesi ve yetiştirilmesi kolay olduğu için diğer canlı çiçeklere  göre daha ucuzdur. Yeni bir yıla girerken dostlarımıza, arkadaşlarımıza, sevdiklerimize hediye olarak verebiliriz.   Yeni yılın herkese şans, dostluk  ve mutluk getirmesi dileklerimle.   

Yeşim ağacı ( Crassula ovata ) 

Yeşim ağacı ya da yeşim bitkisi 
( Crassula ovata )

Yararlandığım Kaynaklar: Kaktüsler ve Diğer Etli ( Sukulent ) Bitkiler ( Nejat ebcioğlu ). Vikipedi 

SONBAHARDA YAPRAĞI RENK DEĞİŞTİREN AĞAÇLAR

Çınar ağaçları ( Platanus orientalis )
Familyası: Platanaceae / Çınargiller 
Çekildiği yer: Ovacık, Urla 

Bitkileri oluşturan üç temel yapıdan birisi olan yapraklar uzun ömürlü değildir. Ilıman iklimde yaşıyan bir çok ağaç, ilkbaharda açan yapraklarını sonbaharda ve kışın döker ( Yaprak döken ağaçlar ). Bazı bitkilerin ise yaprakları daha uzun ömürlü olur, bunlara 'herdem yeşil' bitkiler denir.  Bitkiler ihtiyaçı olan enerji ve besini yapraklarında yapar. Terleme, boşaltım organıdır, hatta bazı bitkilerin  üremesi ( vejetatif üreme - gözyaşı bitkisi )  yaprakları ile olur. Tropikal ve kurak bölgelerde  ise, yaprak dökümü  yağışın en az olduğu kurak sezonda olur. 

Merak edilen bir konu da, yaprakların sonbaharda dökülmeden önce niçin  renk değiştirdiğidir. Yaprakların içinde piğmentler bulunur, yani yapraklara renk veren maddeler. Bunlardan  en önemlisi ise  klorofildir. Klorofil, güneş ışığını su ile birlikte enerjiye  ve besine dönüştürür ve bitkiye yeşil bir renk verir. Sonbaharda güneş ışıklarının azalması ile, bitkiler klorofil üretemez, bu nedenle de yaprakların  yeşil rengi  kaybolur. Bunun yerini  sarı ( ksantofil ), turuncu ( karotin ) ve kırmızı rengi veren ( antosiyanindir ) piğmentler öne çıkar. Böylece, ılıman iklimlerde yapraklar  dökmeden önce genel olarak yeşil olan renkleri  sarı, turuncu, mor bir renk alır ve bir  renk çümbüşü oluşturur. 

Albert Camus, Sonbahar her yaprağın bir çiçeğe dönüştüğü  ikinci bir bahardır' der.  Ünlü şairimiz Cemal Süreyya  'Sonbahar sanattır, diğerleri mevsim' der.  

Gelin şimdi de beraberce, değişik zaman ve yerlerde çekmiş olduğum fotoğraflarla bu  bitkilerimizi hem tanıyalım, hem de seyredelim.  

Çınar ağacı, Kavlağan  ( Platanus orientalis )
Familyası: Platanaceae / Çınargiller 
Çekildiği yer:  Ovacık, Kemalpaşa / İzmir 

Kestane ağacı ( Castanea sativa )
Familyası:  Kayıngiller ( Fagaceae  ) familyasından
Çekildiği yer: Ovacık, Kemalpaşa / İzmir 

Kiraz ağacı - bahçesi  (  Prunus avium )
Familyası: Rosaceae / Gülgiller 
Çekildiği yer: Ovacık, Kemalpaşa, İzmir. 

Meşe ağaçları - Koru ( Quercus sp. )
Familya: Fagaceae / Kayıngiller
Çekildiği yer: Seferihisar  

At kestanesi ağacı - beyaz çiçekli  ( Aesculus hippocastanum )
Familyası: Sapindaceae / Akçaağaçgiller 
Çekildiği yer: Bahçeköy, Seferihisar / İzmir 

Nar ağacı ( Punica granatum )
Familya: Lythraceae / Aklarotugiller.
Çekildiği yer: Bahçeköy, Seferihisar, İzmir. 

Trabzon hurması, Cennet elması ( Diospyres kaki )
Familya: Ebenaceae / Abonozgiller
Çekildiği yer: Bahçeköy / Seferihisar 

Menengiç ağacı, Çitlembik  ( Pistacia terebinthus ) 
Familya. Anacardiaceae / Sakızağacıgiller. 
Çekildiği yer:  Seferihisar  / İzmir 

Çınar ağacı, Kavlağan ( Platanus orientalis )
Familya: Platanaceae / Çınargiller 
Çekildiği yer: Orhanlı, Seferihisar 

Hayıt ağacı ( Vitex agnus - castus )
Familya: Lamiaceae / Ballıbabagiller 
Çekildiği yer: Seferihisar, İzmir. 

Katalpa ağacı, Siğara ağacı ( Catalpa bignonioides )
Familya: Bignoniaceae: Katalpagiller
Çekildiği yer:  Doğanbey, Seferihisar 

Sığla ağacı, Günlük ağacı ( Liquidambar orientalis )
Familyası: Altingiaceae / Acıfındıkgiller. 
Çekildiği yer: Kavakdere, Seferihisar 

Dut ağacı - beyaz  ( Morus alba )
Familya: Moraceae / Dutgiller
Çekildiği yer: Seferihisar 

Kayısı ağacı ( Prunus armeniaca )
Familya: Rosaceae / Gülgiller
Çekildiği yer: Bahçeköy, Seferihisar 

İncir ağacı ( Ficus carica )
Familya: Moraceae / Dutgiller 
Çekildiği yer: Bahçeköy / Seferihisar 

Oya ağacı ( Lagerstromia indica )
Familya: Lythraceae / Kınagiller 
Çekildiği yer: Bahçeköy / Seferihisar 

Fındık ağacı ( Corylus avellana )
Familya: Betulaceae / Huşgiller 
Çekildiği yer: Bahçeköy / Seferihisar 

Cennet çalısı, Cennet bambusu ( Nandina domestica )
Familya: Berberidaceae / Karamukgiller. 
Çekildiği yer: Urla / İzmir 

Çınar ağacı, Kavlağan  ( Platanus orientalis )
Familyası: Platanaceae / Çınargiller 
Çekildiği yer: Gödence, Seferihisar 

Üzüm - Bağ ( Vitis anifera )
Familya: Vitaceae / Asmgiller. 
Çekildiği yer: Gödence / Seferihisar 

Amerikan sarmaşığı ( Parthenocissus quinque )
Familya: Vitaceae / Asmagiller
Çekildiği yer: Seferihisar, İzmir 

Amerikan sarmaşığı ( Parthenocissus quinque )
Familya: Vitaceae / Asmagiller 
Çekildiği yer: Seferihisar / İzmir 

Pavlonya ağacı, Çin kavağı ( Paulownia tommontosa )
Familya: Paulowniaceae / Pavlonyagiller 
Çekildiği yer: Seferihisar, İzmir

Kayın ağacı ( Fagus orientalis )
Familya: Fagaceae / Kayıngiller 
Çekildiği yer: Yedigöller / Bolu 

Armut ağacı ( Pyrus communis )
Familya: Rosaceae / Gülgiller. 
Çekildiği yer: Seferihisar, İzmir 

Kayın ağacı - ormanı  ( Fagus orientalis )
Familya: Fagaceae / Kayıngiller 
Çekildiği yer: Yedigöller, Bolu 

Meşe ağacı ( Quercus sp. )
Familya: Fagaceae / Kayıngiller
Çekildiği yer: Seferihisar, İzmir 

Karya cevizi, Pecan cevizi, Amerikan cevizi ( Carya ilionensis )
Familya: Juglandaceae / Cevizgiller 
Çekildiği yer: Seferihisar, İzmir 

Kartopu ( Viburnum opulus )
Familya: Caprifoliaceae / Hanımeligiller.
Çekildiği yer: Seferihisar, İzmir 

YAKI OTU ( Chamerion )

Yakı otu ( Chamerion angustifolium, eski adı: Epilobim  angustifolium ) 

Yakı otu  ( ya da ateş otu ). çok yıllık, rizomlu, uzun boylu ( 2,5 m. kadar boylanabilir )  ve gösterişli çiçekleri olan  bir kır çiçeğidir.  Kuzey yarım kürede ( Avrupa, Asya, Kuzey Amerika ve Avustralya ) yetişir. Ülkemizin çoğu yerinde yetişir.  Çiçek açınca güzel manzaralar oluşturur.  Yangından sonra ilk biten ot olduğu için adına yakı otu denir. Bir başka görüşe göre ise, yakı amacı ile  kullanıldığı için adı yakı otudur.  Yangınla yanan yerlerde hızlı bir şekilde koloniler oluşturarak yayılır. Kanada'nın Yukon eyaletinin  amlem çiçeğidir.

1980'de St. Helens Dağı'nın ( Amerika )  patlamasından sonra ortaya çıkan ilk bitkilerden biridir. İkinci Dünya savaşı sırasında bomba atılan yerlerde ilk biten bitki olduğu için, adına 'bomba çiçeği' de denir.  Kızılderililerin önemli besinleri arasında yer almıştır. Taze yaprakları sebze olarak yenir, salatalara katılır. Yaprakları kurutularak çay yapılır. Geleneksel Rus çayı bu bitkiden yapılmaktadır. Eskiden beri halk tıbbında çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmıştır. Bazı ülkelerde halen prostat sorunlarının tedavisinde kullanılmaktadır.  Ayrıca sindirim bozukluklarına karşı ve yaraları iyileştirmede kullanılmaktadır. Çiçekleri güzel olduğu için populer bir süs bitkisidir. 

Yakı otu çiçeği ( Chamerion angustifolium )
( Yakın çekim )

Dilimizde yakıotu adı ile bilinen Chamerion angustifolium ( Eski adı Epilobium* angustifolium )  küpeçiçeğigiller ( Onagraceae ) familyasındandır. Cins adı ( chamerion ), eski Yunanca  cüce yapraklı  zakkum anlamına gelir. Tür adı ( angustifolium ) dar yapraklı demektir. Çiçekleri dört adet pembe - eflatun taç yaprak taşır ( nadir olarak beyaz çiçek açar ). Çok fazla çiçekten oluşan  bir başak / salkım  halindedir. Aşağıdan yukarıya doğru çiçek açar. Haziran - eylül ayları arasında çiçeklenir. Meyve, çok fazla tohum taşıyan, uzun silindirik bir kapsüldür. Tohumların ucunda ipeksi tüy bulunur ve bu sayede çok uzak yerlere  kadar yayılır. 

Yakıotu güneşli yerleri sever, yarı gölgede de yetişir, - 20 dereceye kadar soğuğa dayanır. Nemli yerlerde, orman açıklarında, yol kenarlarında, dere kıyılarında  ve orman kıyılarında daha çok yetişir.  Organik, kumlu, orta derece kireçli ve killi toprakları sever. Tohumla ve rizomla kolayca çoğalır. Hatta bazı durumlarda istilacı olabilir. Bu nedenle bahçelerde yetiştirilirken dikkatli olmak gerekir. 

Yakı otları ( Chamerion angustifolium )
 Karagöl Yaylası, Giresun 

Yakı otu çiçeği ( Chamerion angustifolium ) 

Yakı otu çiçeği ( Chamerion angustifolium )

  

Yakı otu ( Chamerion angustifolium ) tohum kapsülü

*Epilobium cinsinin bütün dünyada  200 kadar türü bulunmaktadır, bunlardan 21 i ülkemizde doğal olarak yetişir.  En tanınmış türleri;   Yakı otu ( Epilobium  angustifolium, yeni adı  Chamerion angutifolium ), Hasanhüseyin çiçeği ( Epilobium  hirsutum ) ve Iraz yakıotu ( Epilobium parviflorum ) dur.

Hasanhüseyin çiçeği ( Epilobium hirsutum )
Çiçekleri büyük ve gösterişlidir. 

Hasanhüseyin çiçeği ( Epilobium hirsutum )
Yaprakları yenir.  

Iraz yakıotu ( Epilobium parviflorum )
Çiçekleri daha küçüktür. Yakı amacı ile kullanılır.  

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi,