VERONİKA ÇALISI ( HEBE )

Veronika çalısı / Hebe  ( Veronşca speciosa ) 

Hebe ya da Veronika çalısı, sinirotugiller  ( Plantaginaceae  ) familyasından  gösterişli  çiçekli, egzotik  bir süs bitkisidir.  Anavatanı Yeni Zelanda'dır. Ancak süs bitkisi olarak dünyanın bir çok yerine dağılmıştır. Bu bitkinin eski  cinsi  hebe'dir.  Botanikciler,  otsu türlerden  ayırt etmek için çalı formlu olan veronikaların eski adını yani tanrıcasının   adını aynen korumuşlardır. 

Hebe bitkisi adını, Yunan mitolojisindeki gençlik  tanrıçası 'Hebe' den almıştır. 

Görevi tanrılar dağı Olympos'da sakilik olan Hebe, tanrılar tanrısı  Zeus ve  Hera' nın  kızıdır.  XIX. yüzyılda hebe. güzel, şenşakrak,  ve hafifmeşrep hizmetciler için kullanlıan  bir deyiş haline gelmiştir. 

Bu güzel çiçeğe adını veren Tanrıça Hebe,  Atina'lı siyaset adamı ve düşünürü  Demosthenes ( M.Ö. 384 - 322 ) tarafından bakın nasıl tasvir edilmiştir. 

 

'Hebe, tazeliğin, gençliğin

Sevimli tanrıçasıydı.

Tanrıların sofrasında

Eliyle içki sunardı. 

Ama gözlerinin tatlı pırıltısıyla

Tanrılar tanrısını

Kendinden geçirirdi  en çok'

   

Ya  Veronica ? 

Hans Memling'in Azize veronica tablosu  
( Vikipedi Özgür Ansiklopedi'den alıntıdır. Teşekkürlerimle ) 

Veronica Antik  Yunanca 'gerçek resim' anlamına gelir. Cinse bu ad  Azize Veronica'ya  ithafen  verilmiştir. Cinsin çiçeklerinin Veronica'nın duvağına benzemesine işaret eder.   Hristiyanlık  dinine göre,  İsa  çarmıha gerilmeye götürülürken yüzündeki  terleri silmesi için  Azize Veronica kendisine bir bez verir. İsa bezle yüzünü silip geri uzattığında, Veronica bezde  İsa'nın  yüzünün  belirdiğini görür. Böylece bez, Veronica'nın bezi olarak anılmaya başlanmıştır.   

Bir başka söylenceye  göre ise, Harran kralı Abgar vebaya yakalanınca adamlarını şifa için İsa'ya yollar. İsa yardım edemeyeceğini  söyleyince,   resmini yapıp krala götürmek isterler. İsa izin verir ancak,  gözü kamaşan elçi  resmi bir türlü  çizemez. Bunun üzerine İsa  yüzünü yıkadıktan  sonra sildiği bezi elçiye uzatır. İsa'nın yüzü olduğu gibi beze çıkmıştır.  

 

Bilimsel adı Veronica speciosa ( Eski adı Hebe speciosa )  olan  hebe ya da veronika çalısı yedi  metre kadar boylanabilen,  kışın yaprağını dökmeyen , çok dallı bir bitkidir. Tür adı gösterişli demektir. Çiçeklerinin güzel olduğunu ifade eder.  

Veronika çalısı, ılıman iklimlerdeki  bahçelerde dekoratif amaçla   ve çit bitkisi olarak  kullanılmaktadır. Denize yakın yerlerde, tuza dayanıklı olduğu için  yetişir.  Soğuk yerlerde, balkon ve teraslarda saksı içinde  yetiştirilir.   Güneşli ya da yarıgölge yerleri ve kireçli, geçirimli,  nemli toprakları daha çok  sever. Fazla soğuğu ve sıcağı sevmez. Yaz aylarından başlıyarak kışa kadar, dalların uclarında başaklar halinde  mavi, mor, pembe veya beyaz renkli çiçekler açar. Daha çok melezleri ve kültürleri  yetiştirilir.  En çok yetiştirilen melezleri: Veronica  x andersonii ve Veronicaa x franciscana'dır.  Alacalı yapraklı ve bodur çeşitleri de vardır.    

Hebe,  fazla bakım istemez, çiçeklenme süresi uzundur.   Tohumla ve çelikle üretilir. 

Hebe / Veronika çalısı ( Hebe speciosa ) 

Hebe çiçeği / Veronika çalısı  

Alaca yapraklı  veronica çalısı  

Kaynaklar: Vikipedi Özgür Ansiklopedi, Bitkilerin Serüveni ( Michel Lis ), İnternet siteleri 

ZIPÇIKTI ÇİÇEĞİ / YAĞMUR ZAMBAĞI

Yağmur zambağı ya da pembe zıpçıktı
(Zephyranthes  Zephyranthes grandiflora )

Halk arasında  zıpçıktı  ya da  yağmur zambağı denilen 'zephyranthes', nergisgiller ( Amaryllidaceae ) familyasından, çok yıllık, soğanlı ve otsu  bir bitki cinsidir. Dünyada yetmiş kadar türü bulunmaktadır. Anavatanı Amerika'dır, ancak süs bitkisi olarak yetiştirilen bazı türlerde doğallaşmıştır.  Çiçekleri çiğdeme benzer, huni şeklindedır, rengi türüne göre değişir, bazıları güzel kokuludur.  Peri zambağı, rüzgar zambağı, zefirantes diğer adlarıdır. 

Zafirantes ( zephyranthes )  cinsinin,  yurdumuzda daha çok  pembe ve beyaz çiçek açan türleri  yetiştirilmektedir.

- Pembe zıpçıktı ya da pembe yağmur zambağı (  Zephyranthes grandiflora ya da Zephyranthes minuta): Meksika ve Guatemala'ya özgüdür. Çiçekleri pembe renkli ve çok gösterişlidir. 

Beyaz çiçekli zıpçıktı ya da yağmur zambağı 
( Zephyranthes candide ) 

- Beyaz zıpçıktı ya da beyaz yağmur zambağı ( Zephyranthes candide ): Arjantin, Brezilya, Paaguay ve Urugua'a özgü bir bitkidir. Beyaz çiçeklidir. 

- Sarı yağmur zambağı ya da sarı zıpçıktı ( Zephyranthes citrina ): Sarı çiçek açar, güzel kokuludur.

- Akşam yağmur zambağı ( Zephyranthes drummondii ): Akşam çiçek açar. Çiçekleri beyaz renkli ve kokuludur  

Zafirantes( zephyranthes ), muson ikliminin  görülen yerlerde çiçeklerini yağmurlardan sonra açar, adına bu nedenle  'yağmur zambağı' denir.  Bazı türlerinin   çiçekleri öğleden sonra  kapanır. 
Yağmur zambağı ( zephyranthes ), adının aksine  zambakgiller ( liliaceae ) ailesinden değil, nergisgiller ( Amaryllidaceae ) familyasındandır. Bu nedenle 'yağmur çiçeği' demek  daha doğru olur sanırım.
Yağmur zambakları genellikle  sonbaharda çiçek açar, çiçekleri  uzun saplıdır,  çoğu kısa ömürlüdür.  Yaprakları şerit şeklindedir, çimene benzer.  

Ülkemizde daha çok zıpçıktı denilen yağmur zambağı çiçeği 

Pembe çiçekli yağmur zambak
( Zephyranthes minuta ya da Zephyranthes grandiflora )

Zıpçıktı, bol  çiçek açması için güneş gören, havadar yerlere ve fazla derin olmayan saksılara dikilmesi gerekir. Kumlu topraklarda çok  hızla çoğalarak yayılır. Soğanları soğuğa dayanıklıdır, ancak kışın ıslakta kalmaması gerekir. Yaprakları kuruyan bitkiler sulanırsa tekrar  çiçek açmaya başlar. Zehirli  bir bitkidir, yenmez. Yetiştirilmesi son derece kolaydır, tohumla ve soğanla üretilir.

Pembe çiçekli  zıpçıktı çiçeği  (  Zephyranthes grandiflora )

Beyaz zıpçıktı çiçeği ( Zephyranthes candida )

Beyaz renkli zıpçıktı çiçeği  genel olarak sonbaharda çiçek açar.

Kaynaklar: Vikipedi 

( Bu yayın son olarak  21. 09. 2023 tarihinde  güncellenmiştir. )

BENİM AĞACIM AKASYA (Temmuz)

Yalancı akasya ağacım ve olgunlaşan  meyveleri ( Temmuz - 2011 )

'2011 Ağaç Yılı' aktiviteleri doğrultusunda, bahçemdeki yalancı akasya ile ilgili temmuz ayı gözlemlerim de  şöyle. 

Haziran ayında oluşmaya başlayan akasya meyveleri bu ay olgunlaşarak kahverengine döndüler.  Akasya ağacı baklagillerden ( fabaceae )  olduğundan,  meyveleri de bakla gibi oluyor.  

Kuruyup olgunlaşan ve rüzgarda sallanan  bu  meyve kapsülleri, akasya ağacına daha farklı bir görünüm verdi.    Rüzgar esince ise,  birbirine çarparak değişik bir de ses çıkıyorlar. 

AKASYA AĞACININ KARINCALAR İÇİN ÖNEMİ!.

Akasya tohumları karıncalar için çok önemli bir besin kaynağıdır.Tropikal kuşakta yaşıyan bazı karıncalar, yuvalarını akasya ağacı dikenlerinin içine yaparak larvalarını bu tohumlarla beslemektedirler. Kendileri ise ağacın salgıladığı bir çeşit nektarı yemektedirler. Böylece, akasya ağaçları milyonlarca karıncaya yaşam alanını oluşturmaktadır.

Karıncalar için; hem ev, hemde besin kaynağı olan akasya ağaçları çok önemlidir. Bu nedenle akasya ağaçları, karıncalar tarafından korunmaktadırlar. Bu ağaca tırmanan diğer bitkiler (sarmaşık) ve hayvanlar işçi karıncaların saldırısına uğramakta ve yok edilmektedirler.

Tropikal kuşakta yer alan akasya ağaçları, varlıklarını  birazda bu karıncalara borçludur diyebiliriz.

( Not: Akasya ağacım hakkındaki, daha önceki aylardaki  gözlemlerimi okumak için burayı tıklayınız. )

HATMİ ÇİÇEĞİ ( Gülhatmi)

Hatmi çiçekleri / Gülhatmi  ( Alcea rosea ) 

Hatmi, ebegümecigiller ( Malvaceae ) familyasının 'alcea' ve 'althaea' cinsni oluşturan bitki türlerine verilen genel bir addır.  Althaea, eski Yunanca iyileştirici  anlamına gelir. Şifalıdır,  yenebilir,  çayı olur.

Gülhatmi ( Alcea rosea ). Çiçek ve tohum kapsülü 

MANOLYA AĞACIM ÇİÇEK AÇTI !

Manolya ağacımın ilk çiçeği. ( Magnolia grandiflora )

Daha önce hikayesini anlattığım manolya ağacım, bu yıl ilk  çiçeğini  açtı.
Bütün bitki dostlarına armağan odiyorum. Yukardaki linki tıklayarak hikayesini okuyabilirsiniz. 

Bu arada, manolya ağacı ile ilgili bilinmesi gereken bazı püf noktalarını  ve ufak bazı  bilgileri de sizlerle paylaşmak istiyorum.

1. Manolya ağacını, gece yapraklarına su serperek sulayınız.
2. Çiçeklerini koklarken nefesinizi vermeyiniz, aksi halde kararır.

- Bazı manolya türleri kışın yapraklarını  döker ve mor renkli çiçek açar ( Magnolia x soulangeana ).
- Manolya çiçeği, Missisippi eyaletinin ( ABD )  resmi çiçeğidir.
- Manolya adını Fransıs botanikci Pierre Magnol'dan almıştır.

Manolya ağacının meyve kozalağı 

Manolya ağacım 15 yaşında ( 20. 06. 2022 )

Not: Manolya ağacımla ilgili yeni  gelişmeler oldukca, burada sizlerle  paylaşacağım.

( Bu yayın son olarak 20. 06. 2022 tarihinde güncellenmiştir. )

URMU DUTU ( Morus Nigra )

Bir adı da  ekşi kara dutu olan  urmu dutu
( Morus nigra ) 

Urmu dutu ilk defa, bundan  on yıl kadar önce, İzmir'in Karaburun ilçesinde bir arkadaşımı ziyarete  gittiğimde tanışmış ve yemiştim. Farklı bir aroması  vardı, tadı çok hoşuma gitmişti. Yerken elim  kıpkırmızı  boyanmıştı ( dalından zor  kopmuyor ), çok  lezzetli  bir tadı vadı. Daha sonra adının ekşi kara dut ya da  'urmu dutu' olduğunu öğrendim.

O zamanlar  İzmir'de kirada oturuyordum, emekli olduktan sonra Seferihisar'da  bir evim olunca, bahçeme ilk diktiğim meyve ağaçlarından  biri de tadını hiç  unutamadığım bu  dut oldu.
Urmu dutu diğer dut  türlerin aksine çok  yavaş büyüyor, ancak  uzun ömürlü oldğu için   zamanla çok büyük bir ağaç olabiliyor. Yurdumuzun çeşitli köy ve kasabalarında,  asırlık urmu dut ağaçlarına rastlanmaktadır.  Eskiden bu dutu, Anadolu'da yaşıyan Rum halkı yetiştirdiği için adına Rum dutu ya da urmu dut denmiş. Anavatanı İran'dır.  

Bilimsel adı Morus nigra olan urmu dutu, ülkemizde yetiştirilen diğer kara dut türleri ile karıştırmamak için adı  bilimsel kaynaklarda ekşi kara dut olarak geçmektedir.  Böğürtlene benzeyen meyvesi, diğer dut türlerinden  daha geç olgunlaşıyor ve hasadı da çok  daha uzun ( iki ay )  sürüyor. Meyveleri olgunlaşırken önce kırmızı bir renk alırken, tam olgunlaştığında siyahlaşmaktadır. Çabuk  bozulan meyveler,  ancak  dondurularak saklanabilmektedir. 

Doğal bir antibiyotik sayılan urmu dutu daha çok şurup, reçel, pekmez  yapımında kullanılmaktadır. Kurutulmuşu ise ekşi olduğu için,  sumak gibi baharat yerine kullanılmaktadır. 

Ekşi kara dut ( Morus nigra (  meyveleri 

Urmu dutu bahçesi olanlara tavsiye ederim, diğer dut türlerine göre farklı bir tadı olduğunu görecek ve  seveceksiniz.   Ayrıca  şifalı olduğu, özellikle ağız yaralarına iyi geldiği  belirtiliyor, Yerken boyanan elinizi yıkamak içinde sabun aramanıza gerek yok, elinizi yaprağı ile  ovalamanız yeter. 

Urmu dutu aşı ile üretilmektedir.

Linki tıklayarak dutla ilgili başka bir yazımı da  okuyabilirsiniz http://kadirbekci53.blogspot.com.tr/2010/05/simdi-dut-zaman.html

( Bu sayfa son olarak 24. 08. 2023  tarihinde güncellenmiştir. )

AĞLAYAN AĞAÇ ( Amasra )

Halkın 'ağlayan ağaç'adını verdikleri servi ya da selvi ağacı (Amasra / Bartın )

İlk defa geldiğim Amasra'yı geziyordum, Tarihi Kemere Köprüsü'nü geçtikten sonra  Boztepe'ye giden yolda etrafı seyrederek ilerlemeye başlamıştım, bu sırada üzerinde 'Ağlayan Ağac'ı görmeden Amasra'yı gezdim demeyin' yazılı küçük bir tabale dikkatimi çekti. İçimden tam benim aradığım şey diyerek  Ağlayan Ağacı aramaya başladım. Yolda sorduğum kişiler  ağacın yerini  bilmedikleri için Boztepe'nin  en yüksek yerine kadar (  Aşıklar Tepesi  ) çıkıyorum.  Fotoğraf  çeken bir genç, 'Aşağıdaki çay bahçesinin yanında' deyince  Ağlayan Ağaç'ın yanından geçtiğimi anlıyorum ve  geri dönüyorum. 

Yöre halkının  'Ağlayan Ağaç' dedikleri  bu ağaç, aslında  servi ( ya da selvi ) ağacı,* Boztepe'nin eteğinde, denize çok yakın  bulunuyor, fotoğrafta da görüldüğü gibi  büyük bir ağaç değil. Tavşan Adası ile karşı karşıya bulunuyor, yanında çay bahçesi var. Metal bir  tabelaya bozuk bir Türkçe ile, halk arasında bu  ağaca  neden ağlayan ağaç dendiği yazılmış.

'SİSLİ VE RUTUBETLİ HAVALARDA ALMIŞ OLDUĞU NEMİ BİR ZAMAN SONRA BÜNYESİNDE FAZLA GELDİĞİ ZAMAN DALLARINDAN YAĞMUR DAMLASI GİBİ BIRAKIR:
BUNA DA YÖREMİZCE AĞLAYAN AĞAÇ İSMİ TAKILMIŞTIR:'

Bitkiler / ağaçlar  ağlarlar mı?
İnsanlar çok üzüntülü ve  sevinçli olduğu zamanlarda ağlar, gözlerinden gelen yaşla  rahatlar. Yani ağlamak duygusal bir olaydır. Bazı hayvanların da acı çekerken gözlerinden yaş geldiği söylenir. Bitkiler de değişik şekillerde su kaybederler  Ancak bunun insanlar ve hayvanlarda olduğu gibi duygusal bir yanı yoktur, tamamen doğaldır. 

Tavşan Adası / Amasra

 Bir gün  Amasra'ya yolunuz düşerse; Boztepe'nin eteklerindeki bu ilginç ağacı görebilirsiniz.  Bu sırada şansınız varsa, altında çayınızı yudumlarken  Tavşan Adası'ndaki  tavşanları da  görebilirsiniz. 

Bir başka ağaç hikayesinde buluşmak umudu ile, hoşçakalın sevgili doğa severler. 

                                           AĞLAYAN AĞAÇ'TAN KÖTÜ HABER ( 4. 05. 2022 )

Amasra'nın sembollerinden olan, Halk arasındaki adı Ağlayan Ağaç olan servi ağacı küresel ısınma ve doğal nedenle kurumaya başlamıştır.

Kurumaya başlıyan Ağlıyan Ağaç ( 4. 05. 2022 )

Ağlıya Ağaç ve Tavşan Adası ( Amasra / Bartın )  

Aşıklar Tepesi'nden Ağlıyan Ağaç ve Tavşa Adası 

Amasra / Bartın 

*Servi ( ya da selvi ) ağaci ( Cupressus sempervirens ): Servigiller ( Cupressaceae ) familyasından, kışın yapraklarını dökmeyen, kozalaklı,  pul yapraklı yüksek ağaç. 

( Not: Bu yayın son olarak  12. 05. 2022 tarihinde güncellenmiştir. )

ORMAN GÜLLERİ ARASINDA BİR YAYLA GEZİSİ

Giresun, yaylaları ile ünlü ilerimizden biridir, 1500-2200 m. yükseklikteki bu yaylalar kıyıdan yaklaşık 50-60 km. içeridedir.  Doğukaradeniz dağlarının aşınarak, zamanla düzleşmesi sonucu oluşmuştur.
Eskiden yaya olarak hayvan sürüleri ile birlikte birkaç günde çıkılan bu yaylalara, artık araba ile bir kaç saat içinde ulaşabiliyorsunuz

40 yıl sonra tekrar yaylalara çıkacağımız için heyecanlanıyorum.  Bir an önce çocukluğumun  geçtiği buraları görmek için can atıyorum.

Fındık bahçelerinin arasından başlayan yolculuğumuz, bir süre sonra yerini gür ve sık  bir orman kuşağına bırakıyor. Biraz daha yükseklere çıkınca halk arasında  doruk ağacı denilen  ladin ormanları başlıyor. Yol kenarlarında, ormanların altında çiçekli, çiçeksiz  ot ve çalılar çoğalıyor.  Yol kenarlarında mor ve sarı çiçekli   orman gülleri ( rhododendron ) çiçek açmış, harika görünüyorlar. Kısa  bir süre sonrada, kendimizi yemyeşil çimenlerle kaplı uçsuz bucaksız Giresun yaylalarında ( Bektaş, Kulakkaya ) buluyoruz.

Her zaman tepemizde görmeye alıştığınız bulutlar, bu defa ayaklarınızın altında uzanıyorlar.  Her yerde sarı orman gülleri çiçek açmış. Gezerken az da olsa manda ve  koyun sürülerine rastlıyoruz.  Anılarım filim şeridi gibi  gözümün önünden geçiyor. Annem, babam ......vs.  Mutluluğunu ve hüznünü birlikte yaşıyorum. ( 25.06. 2011 )

İşte bu gezimizden renkli görüntüler.

Mor  ve sarı çiçekli orman gülleri  ( rhododendron  ).
( Yayla yolları )

Komar adı ile de bilinen mor çiçekli orman gülü ( Rhododendron ponticum )
Doğu karadeniz yöresine özgü bir türdür. Manolyaya benzeyen yapraklarını dökmez ve çiçeksiz olarak da güzeldir. Popüler bir süs bitkisidir. 

Mor çiçekli orman gülü. Kokusuz ve hafif  zehirlidir. 
Çocukluğumda 'guguk çiçeği' derdik ve yerdik.

Sarı çiçekli orman gülü ( Rhododendron luteum ). Doğukaradeniz yaylalarında geniş yer kaplar, soğuğa dayanıklıdır. Mor renkli orman güllerinin aksine, kışın yapraklarını döker, zehirli  ve  keskin kokuludur.  Kulakkaya yaylası, Dereli, Giresun

Bektaş yaylası civarında  sarı orman gülleri ile kaplı Yumurtalık tepesi.  Yayılıcı ve soğuğa karşı son derece dayanıklı bir bitkidir.  Bazı yörelerde  'sifin' veya zifin denir.

Bektaş yaylasını oluşturan obalardan biri.

Bektaş yaylasında otlayan koyunlar.

Eskiden hayvancılığın çok önemli olduğu bu yaylalarda çeşmeler  buna göre dizayn edilmiştir.
  Alttaki çanak hayvanların su içmesi için özellikle yapılır. 

Giresun'un doğal güzellikleri ile ünlü Kulakkaya yaylası.
Dereli, Giresun 

 Giresun yaylaları ve Karagöl Dağları

Karadeniz yaylalarında halkın 'duman' dediği sis hiç eksik olmaz.
Siste kaybolursanız hayvanların obaya dönüşünü beklerseniz iyi edersiniz

Üzerinden hiç kar eksik olmayan  Karagöl dağları.Yaklaşık 3000m. civarındaki bu dağların üzerinde yer yer buzulların oluşturduğu  buzul-krater gölleri bulunmaktadır. 

Doğukaradeniz yaylaları genel olarak aynı yöreden ( köy, ilçe )
  insanların bir arada oturduğu obalardan oluşmuştur. 

Adını Hacı Bektaş Veli'den almış olan Bektaş ( Dereli, Giresun ) 
Önemli turizm merkezidir.

Doğukaradeniz yaylaları ve  bulutlar.

Karadeniz insanının ormanlarla ilgili düşüncelerini yansıtan ilginç bir tabela.

 Doğukaradeniz bölgesinde ormanlar belli bir yükseklikten sonra yerini yaylalara bırakır. Buralarda ormanların yerini sarı çiçekli orman gülleri ve çayırlar alır. Bu yaylalar  hayvancılık açısından çok önemlidir.

Doğu ladini ( Picea orientalis ) 

Doğukaradeniz ormanları yüksek yerlerde, halkın doruk ağacı dediği  ladini ağaçlarından oluşmaktadır.
Oldukça düzgün olan bu ağaçların kerestesi makbuldur.

Yaylalarında etrafı çevrilmişmiş bahçelere  'Bağlak' denir.
Buralarda ot, karalahana ve patates yetiştirilir. 

Dağların aşınmasına yol açan en önemli etken, yaylalar da  gece ve gündüz  sıcaklık farkının çok olmasıdır.

Bir madımak türü olan 'Polygonum bistorta / kurt pençesi'  
Giresun  yöresinde, yaylalarda doğal olarak yetişen bu bitkiye  'Küçüktene  ya da Güçükdene'  denir ve ıspanak gibi  yenilir.

Bir oba ve etrafı dikenli telle çevrilmiş bağlaklar.

Akçöpleme, Kunduzavu  ( Veratrum album ) 

Yayla evi, Bektaş