ENGİNAR BİTKİSİ

Pazarda satılan enginar çiçekleri. 

Mineral bakımından en zengin sebzelerden biri olan enginar ( Cynara scolymus ), papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından,  çok yıllık, mor çiçekli ve otsu  bir bitkidir.   Anavatanı Akdeniz ülkeleri ve Kıbrıs adasıdır.  Eski çağlardan beri bilinmekte ve tarımı yapılmaktadır. Çiçek tablası sebze olarak yenir. Özellikle dolması  yapıir.

Afrodizyak ve antioksidan özellikleri vardır. Toksit maddeleri vücuttan atar, karaciğerin en büyük dostu kabul edilir.

Geçen yıl diktiğim enginarlarım.

Bir kış sebzesi olan enginar ılıman iklimleri sever, fazla sıcak ve soğuğu sevmez, bol su ister. Yurdumuzun Akdeniz iklimi görülen Ege,Akdeniz ve Marmara bölgelerinde yetiştirilmektedir.

Enginarın yazın kuruyan yaprakları sonbahar ve kışın tekrar çıkar. İlkbaharda gövde üzerinde oluşan iri ve yuvarlak çiçek tomurcukları açmadan  toplanır ve yenir. Toplanmazsa mor renkli bir çiçek açar.
Enginar tohumdan ve  daha çok kökten ayırma ile üretilir.

Enginar çiçeği

Enginar tarlası (  Azmak / Seferihisar )

Enginar hasatı 

( Bu yayın son olarak 07. 04. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )

VİŞNE AĞACI ( Cerasus vulgaris )

Vişne meyvesi ( Prunus cerasus / Cerasus vulgaris )

Anavatanı Anadolu ve Balkanlar olan vişne ( Prunus cerasus ya da Cerasus vulgaris ), gülgiller ( rosaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken, 7 - 8 metre kadar boylanan,  kiraza benzeyen bir ağaçtır. Ancak meyvesinin  tadı kiraz gibi tatlı değildir ( mayhoş ), bu nedenle daha çok meyve suyu, içki, reçel ve pasta yapımında  kullanılmaktadır.

Bu yıl vişne ağacım çok güzel çiçek açtı.

Yurdumuzda daha çok iki vişne çeşidi yetiştirilmektedir.  Bunlardan Kütahya vişnesi uzun saplı olup her tür kullanıma elverişlidir. Macar vişnesi ise, kısa saplıdır.

Vişne,  ılıman iklimlerde yetişir,  kiraza göre sıcak ve soğuğa daha dayanıklıdır. Kendi kendini döller bu nedenle kiraz gibi  tozlaşma sorunu olmaz, verimli bir meyvedir. Aşı ve kök filizleriyle üretilir.Tohumdan bitenlerin aşılanması gerekir.

Vişne ( Cerasus vulgaris ) 

Vişne ağacı çiçeği

Vişne ( Cerasus vulgaris ).
Deli vişne / Deli fişek / Delirdin mi sen / Dalların kırılacak / Deli mi ne / Bastıbacak / Boyuna bosuna bak.
Bedri Rahmi Eyüpoğlu.

( Not: Bu yayın son olarak 13. 06. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )

AYÇİÇEĞİ / GÜNEBAKAN

Çiçek amacı ile bahçeme ektiğim ayçiçeği.
 ( Helianthus annuus ) 

Yazın açtığı sarı renkli çiçeklerle tarlalarımızı süsleyen  ayçiçeği ( Helianthus annuus ), papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından, tek yıllik ve  otsu bir bitki türüdür.  Tohumlarından yağ elde edilir, ayrıca kavrularak çerez olarak tüketilir. Yaprakları,  eskiden tütün olarak da kullanılmıştır.

Cins adı ( helianthus ),  eski Yunanca 'Güneş Çiçeği' demektir. 19. yüzyılda Amerika'dan  Avrupa'ya getirilmiştir ve önce süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir. Yurdumuza ise Cumhuriyet döneminde getirilmiştir, önemli bir endüstri bitkisidir. Yurdumuzun yemelik yağ ihtiyacının büyük bir kısmı ayçiçeğinden karşılanmaktadır.  En çok Ergene Havzası'nda yetiştirilmektedir.

 

Ayçiçeği ( Helianthus annuus )

Ayçiçeği, tek yıllık bir bitkidir papatyaya benzeyen iri çiçekler açar ve gün içinde güneşe göre yönünü değiştirir. Bu nedenle halk arasında  günebakan, günedöndü, güneşçiçeği gibi adlarla da bilinir. Süs bitkisi olarak yetiştirilen bodur, katmerli çiçek açan çok fazla kültür çeşidi vardır.  Yumruları sebze olarak tüketilen yerelması ( Helianthus tuberosus ) ile yakın akrabadır. 

Ayçiçeği, ılıman iklimlerde yetişir, kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır. Her türlü toprakta yetişir, özellikle nem tutan humuşl bakımından zengin toprakları sever. 
Tohumla üretilir. 
Ayçiçeği tohumları  kuşlar tarafından da  çok sevilir. Bahçenizde daha çok kuş görmek istiyorsanız ayçiçeği yetiştirebilirsiniz. 

Süs ayçiçeği ( Helianthus annuus )

Ayçiçeği ( Helianthus annuus )

Küsmüş ayçiçeği  ( Helianthus annuus ) 

Ayçiçeği  ( Helianthus annuus ) 

( Not: Bu sayfa son olarak 29. 06. 2022 tarihinde güncellenmiştir.)

LİMON SERVİ ( Limon Çamı )

Limon servi / Limon çamı  ( x Cupressocyparis  leylandii )

Limon servi ( Serviye selvi de denir. )  veya limon çamı, servigiller ( cupressaceae ) familyasının cupressus cinsine mensup, her zaman yeşil, 10 - 15 m. boylarında  melez bir bitkidir. Leylandi,  Melez selvi de denir.  Oldukca dekoratif bir ağaçtır, bu nedenle bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.

Botanik adı 'x Cupressocyparis leylandii' dir.  Kaliforniya ( K.Amerika ) kıyılarında yetişen endemik Nutka Servisi ( Chamaecyparis nootkatensis ) ile Monterey Servisi'nin ( Cupressus  macrocarpa )doğal bir melezidir. Erkek ve dişi çiçekler ayni ağaç üzerinde bulunur. Kozalaklar yuvarlak olup  8 pulludur. Her pulun altında 5 tohum bulunur. Pul yapraklıdır, bazı formlarının yapraklarının ucu sarı veya beyaz renklidir. 

Park ve bahçelerde kullanılan çeşitli kültür formları vardır. Saksı da  ve iç mekanlarda da yetiştirilir.   

Yaprakları şamfıstığı rengindedir ( altuni ), ovulduğunda limon kokusu geldiğinden 'limon servisi' veya ' limon çamı' adını almıştır. Çok hızlı büyür ve istenilen form verilebilir. Piramit şeklindedir, budanarak ilginç formlara sokulabilir.
Güneşli yerleri, nemli, geçirimli, derin toprakları sever, soğuğa, tuzlu topraklara  ve rüzgara karşı dayanıklıdır. Kıyı bölgelerimiz için uygundur.  Çelikle ve tohumla  üretilir. 

Bahçemden bir köşe ( limon servisi ya da Limon çamı )

Limon servisi veya çamı  - spiral  / Torbalı / İzmir.

Limon servisi  - top, Torbalı / İzmir.

Değişik formlar verilmiş limon  servileri / çamları, Torbalı / İzmir.  

Alaca yapraklı altuni leylandi ( x cupressocyparis leylandii )

Yararlandığım kaynaklar: Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Namıkoğlu ). Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ).

Bu sayfa son olarak 24. 10. 2020 tarihinde güncellenmiştir. 

FIRÇA ÇALISI ÇİÇEĞİ / KALLİSTEMON

Fırça çalısı çiçeği ( Callistemon citrinus ) 

Çiçekleri şişe fırçasına benzediği için, yurdumuzda  'fırça çiçeği' ya da 'fırça çalısı çiçeği' denilen 'calistemon', mersingiller ( Myrtaceae )  familyasından, çok yıllık, çalı, bazen de ağaç  formlu bir bitki cinsidir.  Cins adından ( callistemon )  dolayı  genel olarak   'kallistemon' denir.  Anavatanı Avustralya kıtasıdır,  46  türü vardır.  Herdem yeşildir, ılıman iklimlerde yetişir, yavaş büyür, dalları sarkık formludur. 

Yurdumuzda Callistemon citrinus, süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Callistemon citrinus ( Ya da  Melaleuca citrina ), yılda iki defa, sürgünlerinin ucunda silindir şeklinde kırmızı renkli çiçek açar. Az da olsa beyaz, pembe, sarı hatta  yeşil renklerde çiçek açan  çeşitleri de  vardır. Meyveler odunsu olup uzun süre dalların üzerinde kalır, içinde çok fazla tohum bulunur. Kuşlar için  önemli bir besin kaynağıdır, çiçekleri arı ve böcekleri kendine çeker. Yaprakları ezilince limon gibi kokar, bu nedenle 'limon at kuyruğu' da denir. 

Fırça çiçeği kuraklığa dayanıklı bir bitkidir, soğuğa karşı ise kısmen dayanıklıdır ( en fazla - 10 dereceye dayanır ). Ilıman iklim görülen güneşli ya da hafif gölge  yerleri ve nemli, geçirimli, gübreli  toprakları sever.  Kıyı bölgelerimizde park ve bahçelerde yetiştirilir, peyzaj bitkisidir. Balkon ve  teraslarda  saksıda  yetiştirilir. Fazla bakım istemez, budanarak  form verilebilir.  Tohumla ve çelikle üretilir.

Fırça çalısı çiçekleri ( Callistemon citrinus / Melaleuca citrina ): 

Fırça çalısı çiçeği ( Callistemon citrinus )

Fırça çalısı çiçeği ( Callistemon citrinus / Melaleuca citrina  )

Fırça çalısı ya da kallistemon çiçeği 

Fırça çalısı ( Callstemon citrinus ).

Fırça çiçeği ve  dala yapışık tohumları

Fırça çalısı çiçeği ve açmaya hazırlanan çiçek tomurcukları. 

Pembe çiçekli fırça çalısı çiçeği 

Fırça çalısı ağacı ( Callistemon citrinus )
 

Fırça çalısı ( Callistemon citrinus ) ve odunsu meyveleri

( Not: Bu yayın son olarak 08. 04. 2023 tarihinde güncellenmiştir. )

ADA ÇAYI BİTKİSİ ( Salvia )

Ada çayı ve  çiçeği  / kültür formu  ( Salvia officinalis )

Ada çayı ( salvia ), ballıbabagiller ( lamiaceae ) familyasından yaz - kış yapraklı,  yarı çalı formlu bir bitki cinsidir. Çok fazla türü vardır. İnsanların  çok eski çağlardan  beri  yararlandıkları bitkilerden biridir.   Menekşe rengindeki  çiçekleri ve yaprakları güzel kokuludur.  Bazı türleri kırlarda yabani olaraktan yetişmektedir ( Salvia pratensis, salvia verbenaca... vs. ).
Bazı ada çayı türleri ( salvia microphylla ) ise,  çiçekleri güzel olduğu için süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.

Süs ada çayı ( Salvia microphylla ),
çalı formunda olup yapraklarını dökmez.

Şifalı bir bitki olan ada çayı  bir çok hastalığa da iyi gelmektedir, güçlü  bir antiseptiktir. Eskiden yılan sokmalarına karşı kullanılmıştır.
Eski bir dizede;  'Eğer dikmişsen ada çayını bahçeye, ne gerek var ölmeye.' denmektedir.

Dikkat; ada çayını iki dakikadan fazla kaynatmak zararlıdır.

Ada çayı kurutularak özellikle et yemeklerine koku ve lezzet vermek için kullanılmaktadır.

Yurdumuzun Batı  ve Akdeniz bölgelerinde yetişen ada çayı soğuğa karşı hassastır.
Ada çayı dökülen tohumlarından kendiliğinden biter, ayrıca çelikle ve kökten ayrılarak  üretilir.

Bir efsaneye göre; Meryem Ana çocuğu İsa ile  Herodes'un ( Yahudi kralı ) zulmünden kaçarken, ada çayı onu yaprakları ile korumuştur. Bu nedenle Meryem Ana, onun  insanların vazgeçemeyeceği şifalı bir bitki olmasını sağlamıştır. Bu yüzden  ada çayına halk arasında  ' Meryemiye ' de denir.

Ada çayı

Bir adı da elmakekiği olan yabani ada çayı ( Salvia verbenaca )

Yabani ada çayı

Ada çayı, ballıbabagiller familyasından bir bitki olup menekşe renkli
 ve güzel kokulu çiçekler açar.

GAZANYA ÇİÇEĞİ / KOYUNGÖZÜ

Gazanya çiçeği / Hazine çiçeği  ( Gazania rigens  )

Gazanya ( gazania ), papatyagiller (Asteraceae ) familyasından tek ya da  çok yıllık, 20 kadar türü bulunan otsu bir bitki  cinsinin adıdır.  Süs bitkisi olarak yetiştirilen bir çok türü ve bunlardan üretilmiş yüzlerce  kültür çeşiti vardır.  Anavatanı Güney Afrika'dır. Yetiştirildiği bazı ülkelerde doğallaşmıştır. 

Bu cinse gazanya ( gazania ) adı,  1398 - 1475 yılları arasında yaşamış olan Yunanlı botanikci Gazan'a  ithafen verilmiştir.  Hazine çiçeği ve  koyungözü de  denir.
Gazania rigens (  Gazania x hybrida ),  bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilen en önemli türüdür. Çiçekleri iri, gösterişli  ve uzun saplıdır. Daha çok sarı ve turuncu renkli çiçek açar. Uzun, gümişi - yeşil yapraklıdır.  yeşildir. 

Bir adı da hazine çiçeği olan Gazania hbridat  

Gazanya, papatya şeklinde, değişik renklerde, iri ve gösterişli çiçek açar. Gövdesizdir, 30 cm. kadar boylanır. Daha çok bahçe çiçeği olarak ve yer örtücü olarak yetiştirilir.

Gazanya,  tam bir güneş çiçeğidir. Çiçeklerini sabah açar akşam kapar.  Kapalı ve yağmurlu havalarda çiçekleri  kapalı olur. Kumlu, geçirimli toprakları ve güneşli,  havadar  yerleri sever. Yazın toprağının nemli tutulması ve öğle güneşinden korunması  gerekir. Soğuğa kısmen dayanıklıdır.  Açan çiçek sapları kesilirse daha bol çiçek verir.
Gazanya, kolay yetişen, fazla bakım istemeyen bir çiçektir. Tohumdan, çelikten  ve kökten ayrılarak çoğaltılır. Çoğu zaman dökülen tohumlarından kendiliğinden biter.

En güzel gazanya çiçekleri:

Gazanya çiçeği ( Gazania hybrida  )

Bir adı da 'koyungözü'  olan gazania  

Gazanya çiçeği ya da koyungözü

Gazanya ya da hazine çiçeği

Gazanya çiçekleri güneşli ve havadar yerleri sever.

Gazanya çiçeği ( Gazania rigens  )

Gazanya çiçeği ( Gazania rigens  )

Sarı gazanya çiçeği

Gazanya çiçekleri

Ebruli gazanya çiçeği

Katmerli gazanya çiçeği