SARDUNYA VE ITIR ÇİÇEĞİ

Sarunya ve ıtır çiçeği 

                                                        SARDUNYA ÇİÇEĞİ  ( Pelargonium )

Sardunya ( pelargonium ), turnagagasıgiller  ( Geraniaceae ) familyasından çok yıllık, çiçekli  ve otsu bir bitki cinsidir. 

Anavatanı Güney Afrika'dır. Süs bitkisi olarak dünyanın hemen hemen çoğu  yerlerinde yetiştirilmektedir. Özellikle  Akdeniz ülkeleri ile özdeşmiştir.  Çok fazla melezi ve kültür çeşiti  vardır.  

En çok yetiştirilen bahçe sardunyası ( Pelargonium x hortus ), Pelargonium zonale ile Pelargonium inquinaus'un melezidir. Ayrıca  Pelargonium peltatum, Pelargonium grandiflorum, Pelargonium  x domesticum ( ceylangözü ),  Pelargonium grveolens  ( ıtır )  gibi türleri de süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. 

Sardunya çiçekleri
( Pelargonium x hortorum )

Beyaz sardunya çiçeği
( Pelargonium x hortorum )

Pembe çiçekli sardunya 
( Pelargonium x hortorum )

Sardunya çiçeği ( Pelargonium x hortorum ) ve yaprağı.

       

Sardunya çiçeği ve turna gagasına benzeyen tohum kapsülleri 

                                          

Bahçe sardunyası ( Pelargonium x hortorum ) 

                                                              Sardunya Türleri

- Sakız sardunya ( Pelargonium peltatum ) : Sarkıcı bir tür olup yaprakları daha farklıdır. Halk arasında sakız sardunya çiçeğine;  gülfatma, padişah, osmantopu da denir. ( Kaynak: Türkiye Bitkileri Sözlüğü / Ertan Tuzlacı )

Pembe çiçekli sakız sardunya ( Pelargonium peltatum )

Kırmızı çiçekli sakız sardunya ( Pelargonium peltatum ) 

Sakız sardunya 

Siyah çiçekli sakız sardunya ( Pelargonium peltatum )

- Ceylan / Karagöz  sardunyası ( Pelargonium grandiflorum ):   Çiçekleri açelyaya benzer, ebruli ve çok gösterişlidir. Ancak  çiçeklenme süresi diğer türler kadar uzun değildir.

Karagöz  çiçeği ( Pelargonium grandiflorum )

- Ceylangözü ( Pelargonium x domesticum ): Çalı formlu, melez ve otsu bir bitkidir. Çiçekleri  pembe, kırmızı ve mo renkli olup genellikle beneklididir.  

Ceylangözü sardunya ( Pelargonium x domesticum )

Itır gibi bazı sardunya türleri  yer örtücü olarak yetiştirilir,  çiçekleri çok güzel değildir.
Ülkemizde en çok sevilen ve yetiştirilen çiçeklerin başında gelen sardunya, uzun bir sapa bağlı ve  şemsiye şeklinde çiçek  açar. Bazı çeşitlerinin çiçekleri kokulu, ebruli ve katmerlidir.
Sardunya çiçeklerinin yapraklarının üzerinde değişik tonlarda halkalar bulunur. Oldukca dekoratiftir. Bitkinin gövdesi zamanla  odunsu bir yap alır.
Sardunya, yetiştirilmesi ve üretilmesi en kolay çiçeklerden birisidir. Güneşli ve yarıgölge  yerleri sever.  Yazın aşırı güneşten korunmalıdır, toprağı kurudukça sulanmalıdır. Dona karşı çok hassastır.
Hem bahçe çiçeği olarak, hem de saksı da yetişir.   Çelikle ve kökten ayırma ile  çoğaltılır.

                                                     ITIR  ÇİÇEĞİ ( Pelargonium graveolens )

Itır çiçeği

Geraniaceae ( Turnagagasıgiller ) familyasından çok yıllık ve  otsu bir bitki  olan ıtır ( Pelargonium graveolens ),  sardunya çiçeği  ile de yakın akrabadır.  Halk arasında; hıtır, mis çiçeği, intişaf da denir. ( Kaynak : T.Bitkileri Sözlüğü / E. Tuzluca ).
Bazı çeşitleri şifalıdır, ayrıca  losyon elde  edilmekte yararlanılır.

Itır çiçeği daha çok güzel kokulu yaprakları için yetiştirilmektedir.

Itırın en büyük özelliği, yapraklarının dekoratif ve  çok keskin kokulu olmasıdır. Çeşitlerine  göre kokuları farklılık gösterir ( Limon, nane, gül gibi kokan çeşitleri vardır. ). Değişik renkteki çiçekleri ise,  sardunya  kadar  gösterişli  değildir.
Itırın yetiştirilmesi ve üretilmesi sardunya gibidir, hatta ondan  daha kolaydır, çelikle ve tohumdan üretilir. Gölge ve rutubet  yerleri sever. Soğuğa karşı en dayanıklı pelargonium / sardunya türüdür.

Aşağıdaki linki tıklayarak, sardunya çiçeği  hakkındaki  bir başka yazımı da okuyabilirsiniz. (.http://kadirbekci53.blogspot.com/2012/10/sardunya-cicekleri.html )

Bu yayın son olarak 25. 04. 2024 tarihinde güncellenmiştir. 

İĞDE AĞACI ( Elaeagnus )

İğde ağacı çiçeği ( Elaeagnus angustifolia var. orientalis )

İğde ( elaeagnus ), Elaeagnaceae / iğdegiller  familyasından kışın yapraklarını döken ya da herdem yeşil olan,  ağaç ya da çalı formlu bir bitki cinsidir. Dünya üzerinde 94 türü bulunmaktadır.  Dikenli bir ağaçtıur, çiçekleri güzel kokar. Yurdumuzda doğal olarak  yetişen iki türü vardır.  Meyveleri zeytine benzer, tatlı ve unludur. Bu nedenle iğde ağacının ingilizce adı 'yabani zeytin' dir. Ancak,  bu bitkinin gerçek  zeytinle ( olea ) hiç  bir akrabalığı yoktur.

İğde ağacının çiçekleri  zihin açıcıdır, meyvesi ise bir çok hastalığa iyi gelir.

İğde ağacı ( Elaeagnus angustifolia )   

Yalancı iğde ( Elaeagnus rhamnoides, Eski adı: Hippophoe rhamnoides  ): Yurdumuzda doğal olarak  yetişen, kışın yapraklarını döken,  küçük meyveli bir ağaçtır. Sincan, çıçırgan da denir. Türkiye'nin değişik bölgelerinde doğal olarak yetişmektedir. Kumulların durdurulmasında, çorak toprakların zenginleştirilip korunmasında kullanılmaktadır. Meyvesi turuncu renkli olup yenir. Soğuğa ve kuraklığa son derece dayanıklıdır. 

Sultan iğdesi / Bahçe iğdesi   ( Elaeagnus angustifolia var.  orientalis ): Yurdumuzda doğallaşmış, kışın yaprağını döken, 10 - 15 m. boylarında bir ağaçtır. Eskiden beri yurdumuzda yetiştirilmektedir. Meyveleri lezzetli olup yenir. Park ve bahçelerde süs bitkisi olarak da yetiştirilir.
Kuş iğdesi ( Eleeagnus  angustifolia ), daha çok bahçe kenarlarına çit bitkisi olarak dikilir. Meyveleri kuşlar için iyi bir besin kaynağıdır.

Süs iğdesi ( Elaeagnus pungens )

Süs iğdesi ( Elaeagnus pungens ): Egzotik bir bitkidir, vatanı Çin, Japonya ve Kore'dir.  Herdem yeşil, 3m. kadar boylanan dikenli bir çalıdır. Yurdumuzda park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Meyveleri küçük ve kırmızı  renklidir.

Elaeagnus pungens aurea: Alaca yapraklıdır.  Yapraklarını dökmez, süs bitkisi olarak yetiştirilir.

İğde ağacı kuraklığa ve soğuğa  dayanıklı bir bitkidir. Köklerinde azot depo ettiği için her türlü toprakta yetişir. Tuzlu toprakları  sever, bu nedenle deniz kıyılarına, plajlara kumullara karşı önlemek için dikilir. Toprağı erozyondan korur.

İğde ( elaeagnus ), çelikle, kök filizleri ile ve tohumdan üretilir.

( Linki tıklayarak  'Atatürk ve İğde Ağacı '  adlı yazımı da okuyabilirsiniz. )

İğde ağacı ( Elaeagnus angustifolia )

İğde ağacı meyvesinin  çekirdeğinin dışındaki
 unlu ve yumuşak kısmı yenir.

İğde ağacı park ve bahçelere süs bitkisi olarak  dikilmektedir. 

İğde ağacı ( Elaeagnus angustifolia var. orientalis  ) 

GAYRET ÇİÇEĞİ ( Gaillardia )

Gayret çiçeği / Gaylardya  ( Gailardia x grandiflora )

Türkce adı gayret çiçeği olan gaillardia ( gaylardya diye okunur. ) papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından, çok yıllık ve  otsu bir bitki cinsidir. Kuzey Amerika'ya özgüdür.  Avrupa, Avustralya ve Güney Amerika'da doğallaşmıştır. Gailardia aristata ve  Gailardia pulchella  süs bitkisi olarak yetiştirilir. Ayni zamanda melez olan Gailardia x grandiflora'nın  ebeveynidirler.   

Cins adı ( gaillardia ), Fransız yargıç ve amatör botanikçi Gailardia de Charentonneau'ya ithafen verilmiştir.
Bir adı da 'aşk çiçeği' dir. Sadeliği, masumluğu ve gizemi temsil ettiği kabul edilir.

Kızılderililer tarafından  yaraları tedavi etmek ve ateşi düşürmek için kullanılmıştır.  Çiçekleri halı, kilim ve battaniyelerde  kullanılmıştır, bu nedenle  'battaniye çiçeği' de denir. Arı ve kelebekleri kendine çeker. 

Gaylardya çiçeği- kültür  ( Gailardia  x grandiflora )

Gaillardia x grandiflora,  papatya benzeri, taç yaprakları iki renkli,  büyük, gösterişli  çiçekler açar.  Dilsi yapraklarının kenarları ondüle şeklindedir, tüpsü çiçeklerin bulunduğu ortadaki şişkin kısım mor renklidir. Sarı, kırmızı, beyaz ve turuncu renklerde çiçek açan çok fazla  kültür çeşidi  vardır. Çok dallıdır, dikine büyür, basit, gri - yeşil yapraklıdır. Koloniler  oluşturur.  

Gayret çiçeğ, sıcak güneşli yerleri ve geçirimli, kumlu toprakları sever. Kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır.  Genel olarak bahçelerde  yer örtücü olarak yetiştirilir,  saksıda da yetiştirilir. Fazla bakım istemez, bu nedenle bahçelerde en çok yetiştirilen çiçeklerden biridir. Çiçek sapları uzundur, kesme çiçek olarak da kullanılır. 

Gayret çiçeği, düzenli ve bol  sulanırsa yaz boyu çiçek açar. Akdeniz iklimi görülen yerlerde,  kışın da çiçek açmaya devam eder.  Tohum kapsülleri koparılırsa daha çok çiçek açar.
Üretilmesi oldukça kolaydır, çoğu zaman  dökülen tohumlarından kendisi biter, ayrıca  kökten bölünerek de  çoğaltılır.

Gayret çiçekleri ( Gaillardia )  çiçekleri.

Gaillardia  arıların sevdiği bir çiçektir. 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora ) 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )

Gayret çiçeği / Gaylardya ( Gaillardia x grandiflora  )

Gaillardia, Nam-ı diğer aşk çiçeği

Gayret çiçeği ve kedimiz 'LEYDİ' 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Yakın çekim 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Çiçek tomurcuğu 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Yapraklar 

Gayret çiçeği ( Gaillardia x grandiflora )
Meyve

Kaynaklar. Vikipedi ve internet siteleri. 

KİRAZ AĞACI

Kiraz ağacı ve çiçeği
( Cerasus avium ) 

Kiraz ( Cerasus avium / Prunus avium  ), gülgiller ( Rosaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken, 20 m kadar boylanabilen bir ağaçtır. Meyveleri için yetiştirilir.   Anavatanı Anadolu ve Kafkaslardır. Hatta, kirazın dünyaya  Giresun'dan yayıldığı sanılmaktadır. Giresun'un eski adı olan  Keresus, 'kirazın yetiştiği yer' demektir.
Giresun, kirazın anavatanı olmasına rağmen üretimde ki payı çok azdır. Dalbastı kirazı meşhurdur.

Giresun'un ünlü dalbastı kirazı. 

Kirazın anavatanı kabul edilen Giresun.

Kiraz, Giresun ve Karadeniz bölgesinde doğal olarak yetişmektedir.  Ancak doğal  olarak yetişen kiraz ağaçlarının meyveleri küçük ve lezzetsizdir. Kuşlar için önemli bir besin kaynağıdır.  Kültür olarak yetiştirilen kirazlar için  anaç olarak kullanılır.
Kiraz, taze olarak tüketilen bir meyvedir.  Giresun'da turşusu ( tuzlama ) ve reçeli de yapılır. Kiraz ağacı kabuğu ateş düşürücü, yaprakları müshil ve çiçekleri göğüs yumuşatıcı olarak kullnılır. Kerestesi değerlidir.

Kiraz  fazla sıcak ve soğuk yerleri  sevmez, ılıman iklimlerde yetişir. Genel olarak kendi kendini döllemez, farklı birkaç çeşidin birlikte  dikilmesi  gerekir. Bu nedenle kiraz bahçelerine tozlayıcı olarak beyaz kiraz da  dikilir.

Yabani kiraz / kuş kirazı  ( Cerasus avium ), ormanlarda doğal olarak yetişir.
Meyveleri küçük ve tadı  acı olur. 

Çok fazla kültür formu olan kiraz, yanbani kiraz ( kuş kirazı )  ve mahlep ( idris ağacı ) ağaçlarına  aşı yapılarak üretilir. 

Japon kirazı / Sakura ( Cerasus serrulata ),
çiçekleri için yetiştirilir, meyve vermez. 

Melez bir tür olan japon kirazı - kanzan ( Cerasus serrulata ) meyve vermez, süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Çok fazla çeşidi vardır.   Çiçekleri katmerli olup  çok güzeldir.  Japonlar ülke dışına çıkarılmasını yasaklamıştır.   Sadece  bazı  ülkelere hediye olarak  vermişlerdir. Bunlardan  birisi de Türkiye'dir.  İstanbul'un  bazı yerlerinde ( Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi / Kozyatağı ) bu ağacı görmek mümkündür.
Japonca bir kelime olan 'sakura' kiraz çiçeği demektir. Japonya ve Amerika, kiraz çiçeği festivalleri ile  baharın gelmesini  kutlar.
Kirazın Türk  kültüründe  de  önemli bir yeri vardır.

Kiraz / kültür  ( Cerasus avium )

 

Beyaz kiraz. Beyaz kiraz ayrıca iyi bir tozlayıcıdır.
( Çekildiği yer: Demirci / Manisa )

Mahlep ağacı / İdris ağacı  ( Cerasus mahaleb / Prunus avium).
Kirazla ayni cinsten olup daha çok kiraz aşılamak için anaç olarak kullanılmaktadır.
( Çekildiği yer: Seferihisar / İzmir )

Yaban kirazı ya dağ kirazı ( Cerasus microcarpa ).
Kurak yerlerde doğal olarak yetişen bir çalıdır.
( Çekildiği yer: Atatürk Barajı / Şanlıurfa ) 

KALA ÇİÇEĞİ ( Calla )

Kala ya da gala  çiçeği ( Zantedeschia aethiopica ya da Calla lily )

Kala ya da gala ( calla ), yılanyastığıgiller ( araceae ) familyasından, çok yıllık, rizomlu  ve otsu bir çiçektir. Yazın sıcak yerlerde yaprakları kurur.  Halk arasında  'gelin çiçeği' ve 'yoğurt kepçesi' de denir. Botanik adı  'Zantedeschia aethiopica' ya da 'Calla lily' dir. Anavatanı Güney Afrika'dır.

Kala, dış mekanlarda,  saksıda ve bahçede  yetiştirilir.  Yurdumuzda daha çok beyaz renkli çiçek açan türü yaygındır.  Ayrıca  alacalı yapraklı ve renkli çiçek açan melez türleri de üretilmiştir.  Fil kulağı  şeklindeki iri  yaprakları oldukça dekoratif ve gösterişlidir. Çiçekleri  güzel koklu ve  uzun saplıdır, kesme çiçek olarak da kullanılır.

Kala, yarı gölge yerleri ve humus bakımından zengin, geçirimli, nemli toprakları sever. Fazla sıcak ve soğuğu sevmez, Don olan yerlerde,  kışın kökleri sökülerek daha  sıcak bir  yerlerde korunmalıdır. Gölge yerlerde iyi gelişemez ve çiçek açmaz. Devamlı ıslak, bataklık yerleri çok sever.

Kala, rizomlu bir kök yapısına sahiptir. Kökten bölme ve tohumla çoğaltılır. Fazla bakım istemez, yetiştirilmesi kalay, değerli  bir çiçektir.

Kala ( Calla ) Çiçekleri:

Kala çiçeği ya da  'gelin çiçeği' 

Kala çiçeği  ( zantedeschia aethiopica ya da Calla lily )

Kala çiçeği ( Zantedeschia aethiopica )

Kala çiçeğinin genel görünümü ( Zantedeschia acthiopica )

Kana çiçeği meyvesi  ( Zantedeschhia aethiopica )

Bu yayın son olarak 06. 07. 2019 tarihinde güncellenmiştir. 

MİNYATÜR VE BODUR GÜLLER

               Minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   

                         ( Rosa ' Baby Masquerade' ) 

Minyatür ve bodur güller,  adından da anlaşılacağı gibi  diğer gül çeşitlerine göre ( kültür gülleri )  boyları ve çiçekleri  daha küçüktür.  Boyları 20 cm. ile 50 cm arasında değişir.  Minyatür gül, bodur gül, salon gülü ve  cüce gül  gibi adlarla bilinirler.  Daha çok bahçesiz gül severler  tarafından saksılarda, salon ve balkonlarda yetiştirilir. Dayanıklıdırlar ve fazla bakım istemez, bu nedenle çok tercih edilir.  Değişik renklerde, şekillerde, yediveren, dikenli, dikensiz, kokulu ve kokusuz çiçek açan çok fazla çeşidi vardır.

Minyatür ( cüce ) güllerin anavatanı Çin'dir, doğal değildir.   Melez çay güllerinden* ( The hybrid rose ) çaprazlama ile elde edilmiş hibrid ( melez ) ve kültivarlarından oluşur. 

  

- Minytür güller ( Rosa chinensis 'Minima' )  en fazla 50 cm. kadar büyür. dalları oldukca incedir, pembe, sarı, kırmızı, beyaz renklerde  çiçek açan çok fazla çeşidi vardır. İç mekanlarda, saksılarda  yetiştirilir, bu nedenle 'salon gülü' de denir. İlkbahardan kışa kadar sürekli ( yediveren ) çiçek açar. 

- Gül bebek maskeli balo (  Rosa Baby Masquerade / Floribunda miniature rose  ): Floribunda  melez çay gülleri ile polyantha güllerinin çaprazlanmasıyla  geliştirilmiştir. Bazı çeşitleri saksı çiçeği olarak da yetiştirilir. Bunlardan Floribunda  Baby Masquerade',  45  cm kadar büyür ve çiçekleri iki renklidir. sarı olarak açan çiçekleri yaşlandıkca önce pembe, daha sonra kırmızıya döner. Soğuga ve hastalıklara dayanıklıdır.

- Polyantha  güller, Micro - mini güllere göre  boyları biraz daha büyük olmakla beraber saksılar için idealdir. Polyana Yunanca çok çiçekli demektir, dalların tepelerinde küme halinde çiçek açar ve oldukca dayanıklıdırlar. Çiçekleri yaşlandıkca  renk değiştirir. Rosa multiflora adlı çin gülünden türemiştir.  Bahçelerde, peyzaj alanında daha çok  kullanılır. 

- Polyantha güller ( Rosa polyantha ):  Çin gülü melezlerinden elde edilmiştir. Bazı çeşitleri bodurdur, hem bahçede hemde saksıda yetiştirilir.  Çiçekleri güzel kokllu olup renk değiştir  Katmerli ve yediverendirler.  

- Bodur yaban gülü ( Rosa pulverulenta ): Yurdumuzda doğal olarak yetişir, pembe çiçekli, kışın yapraklarını döken küçük bir çalıdır. Süs bitkisi olarak da  yetiştirilir. 

Minyatür ve bodur güller bahçelerde de yetiştirilebilir.  Güneşli ve havadar  yerleri ve verimli, drenajı iyi, nemli toprakları  sever.  İç mekanlarda ve balkonlarda doğrudan  güneş gören yerlerde  yetişir ( günde en az  4 - 5 saat güneş alması gerekir ), kapalı yerlerde çiçek açmaz.  Asma saksılarda  güzel durur. Bonzai bitkisi  olarak da kullanılır. Hediyelik çiçeklerin başında gelir.  Derin ve toprak saksıları sever. Sonbahar ya da ilkbaharda budama yapılır. Ayrıca çiçek açtıktan sonra, dalların uc kısımları  budanarak yeniden çiçek açması teşfik edilip form verilir.

Minyatür güller soğuklama ister, yani kışın soğuk bir yerde dinlendirilmesi gerekir.  Bütün güllerde olduğu gibi mantari  hastalıklardan ( kara leke, pas  ) ve yaprak bitlerinden  kormak gerekir. Minyatür ve bodur güller tohumla, çelikle, kökten bölerek ve  aşı ile üretilir. 

Minyatür ve bodur güller.

Minyatür gül ( Rosa chinensis 'Minima' )

Minyatür  gül / cüce gül ( Rosa chinensis  ) 

Beyaz polyantha gül ( Rosa multiflora polyantha  ) 

Floribunda minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   
( Rosa ' Baby Masquerade' ) 

Minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   
( Rosa ' Baby Masquerade' ) 

Polyantha gülü ( Rosa polyantha )  

Polyantha gül ( Rosa polyantha ) 

Floribunda minyatür gül / Gül bebek maskeli balo   
( Rosa ' Baby Masquerade' )  

Kaynaklar: Ağaçlar  ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Vikipedi, İnternet Siteleri.