BAHAR DALİ / JAPON AYVASI

Bahar dalı ya da Japon ayvası 
 ( Chaenomeles speciosa )

Bahar dalı ya da  Japon ayvası ( chaenomeles ), gülgiller ( Rosaceae ) familyasından, erken ilkbaharda gösterişli çiçekler açan, dikenli bir çalıdır. Yurdumuzda doğal olarak yetişmez.  Park ve bahçelerde ( Yurdumuzda 2 türü yetiştirilmektedir ) süs bitkisi olarak yetiştirilir.  Erken çiçek açtığı için, baharın müjdecisi kabul edilir.  Yapraklar yumurta şeklinde, yeşil renkli ve kenarları dişlidir. Çiçek açtıktan sonra yapraklanır.  Çiçekler, genel olarak kırmızı renkli ve  gösterişlidir.  Meyve ayvaya benzer, yuvarlak, yeşilimsi - sarı renkli ve güzel kokuludur. Tadı  güzel değildir, reçel, likör ve marmelat yapılır.  

Japon ayvası / meyve ( Chaenomeles japonica  ) 

Japon ayvasının ( chaenomelas ) yurdumuzda;  ayni adla bilinen iki türü,  bazı melezleri  ve kültüvarları  yetişiştirilir.

  - Chaenomeles japonica:  Dikenli ve yayvan dallıdır, çok fazla büyümez, kışın yaprağını döker.   Anavatanı Japonya'dır. Yumurta şeklindeki yaprakların kenarı kaba  dişlidir. Yaprak açmadan önce, mart - nisan aylarında,   demet halinde,  kırmızı ve pembe  renkli  çiçek  açar. Bu nedenle adına bahar dalı denir.

Bahar dalı ( Chaenomeles japonica ) 

Chaenomeles speciosa:  2 -3 m. kadar boylanır, dikine olarak büyür, sık dallıdır. Anavatanı Çin'dir. Yapraklarının kenarı testere gibi  dişlidir. Bu özelliği ile C. japonica'dan ayrılır. Çiçekleri parlak kırmızı, pembe ve nadiren beyaz renklidir. Meyve küresel, sapsız, kokulu  ve sarımtırak yeşil renklidir.

Japon ayvası ılıman iklimlerde yetişir, soğuğa ve sıcağa  dayanıklıdır. Güneşli - yarı gölge yerleri ve nemli, verimli ve geçirimli  toprakları sever. Daha çok peyzaj bitkisi olarak kullanılır. Yetiştirilmesi kolaydır, fazla bakım istemez. Tohumla, çelikle ve daldırma ile üretilir. 

Bahar dalı / Japon ayvası ( Chaenomeles speciosa)

Japon ayvası  / meyve (  Chaenomeles japonica )

Bahar dalı / çiçek  ( Chaenomeles japonica ) 

Bahar dalı / yaprak  ( Chaenomeles japonica ) 

Kaynaklar; Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof.Dr. Ünal Akkemik ) 

LOBELYA ÇİÇEĞİ ( Lobelia erinus )

Lobelias çiçeği ( Lobelia erinus ) 

Lobelya ya da lobelias ( lobelia ), çançiçeğigiller ( campanulaceae ) familyasından, Amerika, Asya ve Afrika kıtalarında  yetişen  415  bitki türünün  ortak  adıdır.  Yurdumuzda doğal olarak yetişmez. Çalı ve otsu olan bu bitkilerden bazıları, süs bitkisi olarak bütün dünyaya dağılmıştır. 

Bunlardan 'Lobelia erinus' en  populer olandır. Anavatanı Güney Afrika'dır. 10 - 25 cm kadar büyür,  sarkıcı ve yer örtücü çeşitleri vardır. Çiçekler boru şeklinde, dudaklı ve beş lobludur, yelpaze şeklindeki alt dudak ise üç lobludur.  Doğada yetişenler mavi ve menekşe renkli çiçek açar. Beyaz ve başka renklerde ( kırmızı - mor, pembe ve tonlarında ) çiçek açan çok fazla kültivarları ( çeşitleri ) vardır. Hem saksıda, hem de bahçede yetişirtirilir. Özellikle pendula ( sarkan ) çeşidi pencere önlerinde ve asma saksılarda  çok güzel durur. Çok yıllık olmasına rağmen, çoğu zaman tek yıllık olarak yetiştirilir.  İlkbahardan başlıyarak sonbahara, hatta donlara  kadar  çiçek  açar.  

Lobelya çiçeği ( Lobelia erinus ) 

Lobelya cinsinin süs bitkisi olarak yetiştirilen bir başka  türü de; adına Kardinal çiçeği denilen 'Loblia cardinalis' dir.  Kuzey Amerika'ya özgü olan bu bitki kırmızı çiçeklidir. Çiçeklerinin rengi, katolik kardinallerinin giysisine benzediğinden dolayı bu ad verilmiştir.  Doğal olarak dere kenarlarında  ve bataklıklarda yetişir. Populer bir süs bitkisidir. 

Bitkiye  lobelya ( lobelia ) adı, Belçikalı doktor ve  bitki meraklısı  Mathias de l'obel ( 1538 - 1616 )'in adından dolayı verilmiştir. Tek çenekli bitkiler ile çift çenekli bitkiler arasındaki ayrımı, ilk defa o takdir etmiştir.  

Bahçe lobelyası  da denilen Lobelia erinus, fazla bakım istemeyen bir çiçektir, buna karşı bol çiçek açar. Bahçelerde, teraslarda, bordürlerde, pergolalarda, asma saksılarda veya çardaklarda dekoratif olarak kullanılır. 

Lobelya, ılıman iklimlerde yetişir. Güneşli ve serin  yerleri sever, fazla sıcaktan ve kuraklıktan hoşlanmaz. Yazın toprağın nemli tutmak ve direk güneşten korumak gerekir. Derin, nemli ve organik madde bakımından zengin toprakları sever. Çiçeklerini açtıktan sonra, yeniden çiçek açması için budama yapmak gerekir. Tohumla ve kökten ayırarak çoğaltılır. 

Lobelya çiçeği ( Lobelia erinus ) 

Lobelya çiçeği ( Lobelia erinus ) 

Lobelya çiçeği ( Lobelia erinus ) 

  Kaynaklar: Vikipedi 

ADA SOĞANI

Ada soğanı ya da kum örümcek otu ( Seferihisar / İzmir )

Ada soğanı, çok yıllık, büyük soğanları olan, beyaz çiçekli ve otsu bir bitkidir. Akdeniz ikliminin görüldüğü Ege ve Akdeniz  bölgelerimizde, denize yakın yerlerde yetişmektedir.  Besin olarak yediğimiz soğanla ( Allium cepa ) akraba  değildir. Ağostos ayının sonlarında ve eylül ayı içinde, sonbahar yağmurlarından önce çiçek açmaktadır. Çiçekleri gösterişlidir, arıları çeker. Yaprakları çiçek açtıktan sonra, kışa doğru  oluşmaya başlamaktadır. Rozet halinde, şerit şeklinde ve koyu yeşil renklidir. 

Ada soğanı ya da kumörümcek otu  ( Drimia aphylla )

Ada soğanı'nın Türkce  adı, bazı bilimsel kaynaklarda ve literatürde 'kum örümcek otu' olarak belirtilmektedir.  Ancak, halk arasında bu isim kullanılmamaktadır.  Ada soğanı bazı yörelerimizde ise, halk arasında  şu adlarla  bilinmektedir:  Ak soğan, Ayı soğanı, Loteşir soğanı, Nuteşir soğanı, Ölü soğanı, Şalkaba, Pampamfiyak, Yontraş, Zıpkın, Pabuç ağusu, Öksüzmehmet, Olsüzoğlan, Nülü, Notaşır ağusu, Notraş,  Kocakulak ağusu, Ayıkulağı, Ağu / ağı, Bambampiyak / Bambamfiyak  ağusu vs. 

Ada soğanı, agave bitkisi gibi bir sap üzerinde ( 50 - 150 cm. boyunda  ) çiçek açar. Çiçekler yıldız şeklinde olup,  beyaz renkli ve yeşilimsi damarlıdır. Meyve, kapsüldür, tohum  siyahtır.  

Ada soğanı bitkisinin  çiçeği ( yakın çekim ).
( Drimia maritima ya da  Drimia aphylla ) 

Ada soğanı tıbbi bir bitkidir. Soğanları eczacılıkta kalp kuvvetlendirici ve  diüretik ( idrar söktürücü ) ilaçların yapımında kullanılır.  Ancak bitki zehirli olduğundan, uzman bir kişiden yardım almadan kesinlikle kullanılmaması gerekir. 

Ada soğanı, yukarıda belirtiğim gibi çok  zehirli  olduğundan yenmez. Doğrusu buna sevindim,  yoksa insanlar çoktan  neslini tüketirdi.  Düşünün her biri 1 - 2 kg  gelen bir soğanı kim bırakır? bu pahalılıkta!  

Bitkinin bilimsel adı da haylı  karışık. Bazı kaynaklar bitkinin botanik adını Drimia alhylla / Kum örümcek otu olarak belirtirken ( Asparagaceae / Kuşkonmazgiller familyasından ).  Bazı kaynaklarda ise;  Drimia maritima ( Urginea maritima, Scilla maritima   ). zambakgiller ( Liliaceae ) olarak belirtilmiş. Tür adı ( maritima ), bitkinin denize yakın yerlerde yetiştiğini  işaret etmektedir. Nitekim ada soğanı, denize yakın, güneşli,  nemli ve kumlu topraklarda  yetişmektedir. Tohumdan ve soğanla ürer. 

Bir kaç yıl önce doğadan getirerek bahçeme  diktiğim ada soğanı çiçe açtı. Bu nedenle, bu  güzel çiçekli  bitkimizi tanıtmak istedim. Sürçu lisan ettiysek affola.  Bitkilerimizi tanıyalım, sevelim  ve koruyalım.  

Ada soğanı ( Drimia maritima ya da D. aphylla ) 

Ada soğanı bitkisi  ( Drimia maritima ya da D. aphylla ) 

Ada soğanı ( Doğadan ) 

Ada soğanı bitkisi  ve çiçeği 

Ada soğanı bitkisinin soğanı 

Ada soğanı bitkisinin çiçeği  

Ada soğanı bitkisinin tohum kapsülleri  

Ada soğanı bitkisinin yapraklı hali 

Kaynaklar: vikipedi, Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr.Ertan Tuzlacı ), Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop )

LİMON OTU ( Aloysia )

Limon otu ( Alovsia citrodora ) bitkisinin genel görünümü 

Limon otu ya da Yalancı melisa, mineçiçeğigiller ( Verbenaceae ) familyasından, aromatik yapraklı, egzotik bir  çalıdır. Yaprakları ve çiçeği limon yerine kullanıldığından bahçelerde yetiştirilir. Anavatanı Arjantin ve Şili'dir. 17. yüzyılda İspanyollar ve Portekizliler tarafından Avrupaya getirilmiştir. Bitki daha  önce  boya maddesi olarak kullanılmıştır. Günümüzde daha çok mutfakta, yemeklere ve tatlılara  limon tadı vermek için kullanılmaktadır. Yaprakları taze ve kurutularak kullanılır,  Bitki çaylarına katılır.

Limon otu ayrıca;  İçki ve parfümeride koku verici olarak, tıbbi çay olarak kullanılır. Peyzaj düzenlemelerinde ve  süs bitkisi olarak da  yetiştirilir.     

Botanik adı: Aloysia citrodora =A. triphylla = Lippia citriodara'dır. Tür adı 'limon kokulu' demektir. Halk arasında yalancı melisa da denilen bu bitkiyi, Melissa officinalis ile karıştırmamak gerekir.   

Aloysia( aloysia ), ilkbahardan sonbahara kadar beyaz / pembe renkli  çiçekler açar. Ancak, çiçekleri küçük ve gösterişsizdir.  Yaprağı hayıt yaprağına benzer,  dar ve mızrak şeklindedir.  Dokunulunca limon gibi bir koku yayar. 

Limon otu / çalısı  ılıman iklimlerde yetişir ve  güneşli yerleri sever (  yarı gölge  yerlerde de yetişir ). Toprak bakımıdan seçici değildir, hafif kumlu, verimli, geçirimli ve nemli  toprakları yeğler. Su ihtiyacı normaldır, kuraklığa dayanır. Kışın sıcak geçen yerlerde yaprağını dökmez. Karasal iklim görülen yerlerde saksıda ( aydınlık yerlerde  ) yetiştirilir.

Aloysya ( aloysia ), fazla bakım istemez, hastalıklara dayanıklı bir bitkidir. İlkbaharda derin bir şekilde  budanır, çiçeklerini  açtıktan sonra ise  dalların uc kısmı budanır.  Tohumla ve  çelikle üretilir.    

Limon otu bitkisinin genel görünümü:

Limon otu bitkisinin  yaprağı 

Halk arasında Aloysia citrodor'ya Limon otu ya da Yalancı melisa denir 

Limon otu - çiçeği  ( Aloysia citrodora ) 

Kaynaklar: Vikipedi 

 

KAFKAS TURNAGAGASI ( İber Sardunyası )

Kafkas turnagagası ( Geranium ibericum ) bitkisinin genel görünümü.
( Bektaş Yaylası, Dereli / Giresun. ) 

Yurdumuzda  Kafkas sardunyası ya da  kırmızı ıtır olarak bilinen Geranium ibericum, turnagasıgiller ( Geraniaceae ) familyasından, yaylalarda / dağlarda yetişen, çok yıllık, otsu bir kır çiçeğidir.  Anavatanı Kafkaslar, Türkiye ve İran'dır. Karadeniz Bölgesi'nin, özellikle Doğu Karadeniz yaylalarında yetişir. Çiçekleri çok güzel olduğu için, süs bitkisi olarak dünyaya yayılmıştır. Tür adı ( ibericum ),  ilk defa İber Yarımadası'nda tespit edildiğini işaret etmektedir. Bu nedenle, dünyada İspanyol turnagagası ya da İber sardunyası olarak tanınır.

Kafkas turnagası çiçeği ( Geranium ibericum ) 

 Kafkas turnagası, yaylalarda yazın  ve  sonbararda  çiçek açar. Çiçekler iri, tabak şeklinde,  mavi - mor renkli ve  koyu çizgilidir. Sardunya türlerine özgü yaprakları parlak, tüylü ve derin lobludur. Sonbaharda kırmızı bir renge döner. Yarım metre kadar boylanır, köksaplı ( rizomlu ) dır.  Güneşli, yarı gölge yerleri sever, çalılık, kayalık, çayır  ve yol kenarlarında  yetişir. Kuraklığa ve  soğuğa dayanıklıdır. Toprak bakımından seçici değildir, nemli, humuslu ve geçimli topraklarda sever.  

Geranium ibericum ve Geranium platypetalum'un bir melezi olan Geranium x magnificum süs bitkisi olarak satılır. Daha dayanıklı olan  bu bitkinin değişik renklerde çiçek açan çok fazla kültür çeşidi vardır. Öbekler oluşturur, ancak çiçek açma süresi daha  kısadır. İyi bir bordür bitkisidir, saksıda da  yetişir.  

Kafkas turnagası zehirsizdir, çiçekleri salata ve pasta süslemelerinde kullanılır. 

Geranium ibericum, Tohumla, çelikle ve kökten ayırarak üretilir. Fazla bakım istemez.  

Bir adı da kırmızı ıtır olan Geranium ibericum  

Kafkas turnagagası ( Geranium ibericum )
( Aksu, Dereli / Giresun )

KAN ÇİÇEĞİ ( Kırmızı Hevhulma )

Kan çiçeği / Kırmızı hevhulma  ( Lythrum salicaria ) 

Bir adı da kırmızı hevhulma olan kan çiçeği, yurdumuzda doğal olarak yetişen tıbbi bir bitkidir.  Çiçekleri güzel olduğu için süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Ayrıca yaprakları pişirilerek  yenmektedir. Ancak, bazı araştırmalar bitkinin çinko ( Zn ) biriktirdiğini belirtiyor, bu nedenle yenmesi tehlikeli olabilir.  Çiçekleri ise  gıda boyası yapımında kullanılır.  

Habitatı ( yaşam ortamı ) dere kıyıları, bataklıklar  ve ıslak alanlardır. Yaz aylarında morumsu kırmızı renkli çiçekler açar. Çiçek kurulu dik, yoğun çiçekli ve başak formundadır.  Cins adı, Eski Yunanca 'kanlı' ( Cinsin çiçek rengini işaret eder. ) anlamına gelir. Bu nedenle adına kan çiçeği denir.  Tür adı oln salicaria ise, söğüt ( salix ) yapraklı  anlamına gelir.

Kan çiçeği - çiçeği  ( Lythrum salicaria ) 

Bilimsel adı Lythrum salicaria  olan kan çiçeği, Aklarotugiller  ( Lythraceae ) familyasından, çok yıllık ve  otsu bir bitkidir. Asya ve Avrupa kıtalarına özgüdür.  Hızlı ve dikine büyür, bazen boyu 2 m. yi geçer, soğuğa  dayanıklıdır. Yaprakları mızraksı, sapsız ve tüylüdür, çiçek açtıktan sonra  parlak kırmızı bir renge döner. 

Kan çiçeği, eski çağlardan  beri  tıbbi amaçla kullanılmıştır.  Bitkinin kurutulan çiçek, yaprak ve sap kısımları ( ekstrakt / bitki özü )  ishal, diş eti kanamaları, dizanteri,  kronik bağırsak nezlesi, mide ağrıları, hemoroidler, egzama gibi bir çok  hastalığın tedavisinde kullanılmıştır. 

Kan çiçeği  güneşli,  yarı gölge  yerleri sever . Ağır ( killi ), hafif kumlu ve  tınlı  topraklarda yetişir.  Tohumla ürer. 

Kan çiçekleri ( Fotoğraflar Piraziz / Giresun'da çekilmiştir. ) :

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 
Erselik çiçeklidir, yani erkek ve dişi organlar ayni çiçek üzerinde bulunur. 

Kan çiçeği / Kırmızı hevhulma  ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği - yaprağı ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ( Lythrum salicaria ) 

Kan çiçeği ya da  Kırmızı hevhulma  ( Lythrum salicaria ) 
( Çekildiği yer: Piraziz ( Giresun ) 

LATİN ÇİÇEĞİ ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği. kabak gibi sürünücü  ve yayılıcı bir bitkidir. Anavatanı Latin Amerika ( Güney Amerika ) olduğu için, adına latin çiçeği denir. Çok yıllık olmasına rağmen, genellikle  tek yıllık olarak, mevsim çiçeği olarak yetiştirilir. Dondan korunursa  baharda tekrar yeşerir. Tadı su teresini andırdıği için, halk arasında 'Frenk teresi' de denir. 

Tropaeolum ( Tropaeolaceae / latinçiçeğigiller familyasından   ) cinsinin, Güney Amerika'nın And Dağları'nda yetişen 40 kadar türü bulunmaktadır. Bunlardan Tropaeolum  majus, çiçekleri güzel olduğu için süs bitkisi olarak  dünyanın bir çok bölgesine yayılmıştır.  Çok fazla varyetesi ( çeşidi )  yetiştirilmiştir.   

Latin çiçeği, yaz aylarından sonbahara kadar  parlak, sarı, turuncu ve kırmızı renklerde  ve  gösterişli çiçekler açar. Yapraklar iri, uzun saplı, yeşil renkli ve daire şeklinde olup, dekoratiftir. Kapsül şeklindeki meyvenin içinde, fasulyeye benzeyen üç tohum bulunur. 

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Tropaeolum majus, yenilebilir çiçekler arasında en popüler olandır.  Ayni zamanda tıbbi ( medikal )  bir bitki olduğundan çok yararlıdır. Bitkinin çiçek ve yaprakları çiğ olarak yenir, salataları süslemede kullanılır,  yapraklarından çorba yapılır.  Meyvesi  ( tohumu )  kapari  gibi değerlendirilir.   A ve C vitamini bakımında zengindir, antibiyotik özellik gösteri. 

Latin çiçeği sebzelerin arasına  dikilirse, onları haşerelere karşı korur. 

Latin çiçeği güneşli ve yarı gölge yerleri ve nemli toprakları sever. Fazla sıcağa dayanamaz, gölge yerlerde ise  daha az çiçek açar.  Toprak bakımından seçici değildir. Geçirimli  ve nemli toprakları sever.  Hem bahçede, hem  saksıda yetişir. Hızlı büyüdüğü ve  çok  dallandığından, güzel görünmesi için ara sıra  budanması gerekir.

 Latin çiçeği tohumdan yetiştirilir, çoğu zaman dökülen tohumlarından biter. Fazla bakım istemez, en kolay yetişen çiçeklerden biridir. 

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Meyve / tohum kapsülü  ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Latin çiçeği ( Tropaeolum majus )

Kaynaklar: Vikipedi