ÇÖREK OTU ÇİÇEĞİ ( Nigella Damoscena )

Şam çörek otu ( Nigella damoscena )

Şam çörek otu ( Nigella damoscena ), düğünçiçeğigiller ( Ranunculaceae ) familyasının nigella cinsinden, tek yıllık, çiçekleri güzel olduğu için süs bitkisi olarak yetiştirilen, otsu bir bitkidir. Anavatanı Akdeniz havzasıdır.  Tohumları diğer çörek otu türleri gibi pide ve çöreklerin üzerine koku vermek için konur. Türk kimyonu olarak da bilinir. 

Şam çörek otu, genel olarak  mavi renkli çiçek açar. Ayrıca  katmerli, beyaz, pembe ve mor renkli çiçek açan çok fazla çeşidi vardır.Yaprakları yeşil  renkli olup tüy şeklindedir. Hermafroditdir, yani hem erkek, hem de dişi organa sahiptir. Değişik renkli tohumlar karışık olarak ekilirse, bahçelerde daha güzel görünür.  Saksı çiçeği olarak  da yetiştirilir. Ekilen tohumlar üç ay sonra çiçek açar, bunu balon şeklindeki tohum keseleri takip eder. Ağostos - ekim aylarında olgunlaşan tohum keseleri  kuru ve kesme çiçek olarak olarak da değerlendirilir. 

Tohum kapsülleri 

Şam çörek otu yetiştirilmesi kolay bir çiçektir, fazla bakım gerektirmez. Güneşli yerleri ve  geçirimli, nemli, humusca zengin toprakları sever. Soğuğa  ve sıcağa dayanıklıdır. Tohumdan üretilir, daha önce yetiştirilen  yerlerde  dökülen tohumlarından kendiliğinden biter.

Mavi çiçekli şam çörek otu çiçeği.

Yurdumuzda doğal olarak on kadar çörek otu türü yetişir.  Uçucu yağ taşıyan çörek otları  türleri güzel kokar. Bunlardan Nigella sativa'nın ( adi çörek otu ), bazı yörelerimizde tarımı yapılmaktadır.

Kır çörek  otu çiçeği  ( Nigella arvensis ).
( Çekildiği yer, Urla / İzmir. )

Kır çörek otu ( Nigella arvensis ), çiçek ve tohum kapsülü.

Yabani olarak kırlarda, tarlalarda yetişen tarla çörkotu / kır çörek otu ( Nigella arvensis ) tohumları pide, börek ve çöreklerin üzerine koku ve lezzet vermek için konur.

Olgunlaşmış şam çörek otu kapsülleri 

Şam çörek otu tohumu. 

Çörek otu ( Nigella ), aynı zamanda tıbbi bir bitkidir ( Astım, Yüksek tansiyon, Parkinson hastalığı, Meme kanseri, Şeker hastalığı tedavisinde kullanılmaktadır. ). Tohumlarından yağ elde edilir. Mısır kraliçesi Kleopatra'nın cildinin güzelliğinin çörek otu yağından kaynaklandığı sanılır.  Hz.Muhammed çörek otu'nun her derde deva olduğunu söylemiştir. Yine halk arasında, çörek otu'nun insanları ve hayvanları nazara karşı koruduğuna inanılır. 

Ayrıca çörek otu, Türkiye ve ortadoğu coğrafyasında yaygın olarak ekmek, pide ve çöreklerin üzerine serpilerek lezzet ve koku vermek için kullanılır. Nohut ile karıştırılarak çörek otu kahvesi yapılır.  

Şam çörek oto çiçekleri ( Nigella damoscena )

Mavi şam çörek otu çiçeği.

Tohum kapsülü.

Beyaz şam çörek otu çiçeği ve kapsülü.

Mavi şam çörek otu çiçeği.

Beyaz şam çörek otu çiçeği.

Şam çörek otu çiçekleri. 

Mavi ve beyaz renkli çörek otu çiçekleri. 

Şam çörek otu çiçeği ve tohum kapsülü. 

Tohum kapsülü. 

Yararlandığım Kaynaklar: Kabalcı Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi ( Oktay Mete ), Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri Ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ), V.k.pedi.

GÜZELAVRAT OTU ( Atropa belladonna )

Güzelavrat  otu ( Atropa belladonna ). Genel görünümü 

Bilimsel adı Atropa belladonna olan  Güzelavrat otu, patlıcangiller ( Solanaceae )  ailesinden, çok yıllık,  otsu bir bitkidir. Cins ismi Yunan Mitolojisinde yer alan,  kader ipini kesen Atropos'dan gelir. Bella - Donna ise  İtalyanca 'güzel kadın' demektir.  

Güzelavrat otu en fazla 1 - 2 m. kadar boylanır,   yazın çan şeklinde morumsu renkli  çiçekler açar, yaprakları oldukca  büyük ve  kabadır, nohot büyüklüğünde  parlak , siyah renkli  meyve ( çilek ) verir. Bitkinin başta yaprakları olmak üzere  bütün kısımları çok zehirlidir.   

Atropa belladonna zehirli bir bitki  olmasına rağmen; eski çağlarda ( Romalılar zamanında) kadınlar tarafından, göz bebeklerini büyüterek daha efsunlu bir bir bakış oluşturmak için,  meyvelerinin suyunu gözlerine damlatmışlardır.  Bünyesinde  bulunan 'atropin' adlı alkaloid, günümüzde halen  retina tedavilerinde ( göz damlası olarak )  ve kalp hastalıklarına karşı  kullanılmaktadır.  Tarihde, zehirli alkaloidler içerdiği için  suikastlerde  kullanılmıştır.  

Güzelavrat otu,  içindedeki alkaloid maddeler  nedeniyle çok  değerli bir bitkidir. Eczacılıkta, bitkisel kökenli ilaç yapımında kullanılmaktadır.  Bu nedenle birçok ülkede (  Hindistan, Pakistan, Amerika ve bazı Avrupa ülkelerinde )  tarımı yapılmaktadır. 

 Atropa belladonna,  Karadeniz Bölgesi başta olmak üzeri yurdumuzun çoğu yerlerinde doğal olarak  yetişmektedir.  Daha çok nemli - ılıman iklimlerde yetişir.  Halk arasında  dilber otu, avrat otu, dulavrat otu,* ayı çileği, ayı liforu, kurt böğürtleni, yabani tütün, yidin, yiğdin otu, kurt böğreği, deli otu, şeytan kirazı  .... gibi  çok fazla adla da   bilinir. Tohumdan üretilir. 

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi. DergiPark, Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ) 

Güzelavrat otu / Dulavrat otu  ile ilgili  küçük bir de hikaye yazdım ( aşağıda ), umarım beğenirsiniz. Kimbilir  belki bir gün karşınıza çıkar, bu bitki.   Arkadaşlarınıza, torunlarınıza   bu hikayeyi de anlatırsınız değil mi? sevgili bitki sevenler.  

Güzelavratotu ve meyvesi  ( Atropa Belladonna )
( Fotoğraf alıntıdır. )

                                                              DULAVRAT OTU ( Hikaye ) 

Bir zamanlar Anadolunun  bir dağ  köyünde  Zeynep adında   bir kız yaşıyormuş.  Zeynep, simsiyah gözlü, beyaz tenli  çok güzel bir kızmış,  köyün bütün  gençleri onunla evlenmek istiyormuş.  Gel gör ki, o fakir bir ailenin oğlunu seviyormuş. Ama sevdiği  gencin ailesi, güzellik karın doyurmaz diyerek oğullarını başka bir  kız ile evlendirmişler. Bunun üzerine kaderine küsen Zeynep, taliplerinin yüzüne bile bakmadan geri çevirmeye başlamış. Ailesine de, ben artık hiç  kimseyle evlenmek istemiyorum demiş.

Zeynep'le evlenmekten umudunu kesen köydeki bazı kötü niyetli gençler  ona iftira atmaya, hakkında dedikodular çıkarmaya başlamışlar. Zeynep'in  geceleri evine erkek  aldığını, onun artık kız olmadığını söylemeye başlamışlar.  Zeynep'in adı kötü kadına,  'dul avrata' çıkmış.  Bu dedikodulara  çok üzülen  ailesi kızlarını evlenmeye zorlamak için,  ya evlenirsin  ya da bu köyden  gidersin diye baskı yapmaya başlamışlar. Bu durumda çaresiz kalan Zeynep,  köyün  yakınındaki bir uçurumdan aşağıya kendini  atmış. 

Ancak,tüm aramalara rağmen Zeynep'in cesedi bulunamış,  sanki yer yarılmış da içine girmiş. Annesi ve babası ise  üzüntülerinden  ölmüşler. 

Bir zaman  sonra, Zeynep'in intahar ettiği  uçurumda  o zamana kadar hiç görmedikleri siyah meyveleri / çilekleri  olan bir bitki yetişmiş.  Bitkinin meyveleri tıpkı Zeynep'in gözleri gibi simsiyah ve çok gösterişliymiş. Adeta beni  yiyin der gibi dallarında  sarkıyormuş.  Zeynep'e iftira atanlar,  bu güzel çilekleri görünce  toplayarak  bir güzel yemişler. Daha sonra  oradan geçenler Zeynep'in adını Dul avrat'a çıkaranların ölüsünü bulmuşlar.  Köylüler, Zeynep'in kendisine iftra atanlardan intikam almak için,  tanrıya yalvararak bu zehirli bitkiye dönüştüğüne inanmaya başlamışlar.  Ve bu bitkinin adı o günden sonra   'Dulavrat otu' olarak anılmaya başlamış.   

Kıssadan hisse; Siz siz olun suçsuz insanlara asla iftira atmayın, vebali büyük olur.  

*Halk arasında  bilimsel  adı Arctium tomentosum olan  papatyagiller ailesinden bir bitkiye de,  bazı yörelerimizde  dulavrat otu denmektedir. 

Dedemden Masallar 

A Kadir Bekçi

Bahçeköy / Seferihisar

22. 05. 2020 

MELOCAN ( Smilax )

Akdeniz  saparnası ( Smilax aspera )
Çekildiği yer: Seferihisar / İzmir. 

Halk arasında daha çok melocan ( saparna )  adı ile bilinen smilax, dikenucugiller ( smilacaceae ) familyasından, çok yıllık, ağaçsı gövdeli, genellikle dikenli  ve sarılıcı bir bitki cinsidir. Tropikal ve suptropikal iklimlerde yetişmektedir.  Dünyada 300 - 350 kadar türü bulunmaktadır. Yeraltı gövdesine ( rizom ) saparna denir, ilaç yapımında kullanılmaktadır.  Eskiden frengi tedavisinde kullanılmıştır. Bazı türlerinin ticari değeri vardır.

Melocan, yenen kısmı.  

Smilax cinsinin yurdumuzda  iki türü yetişmektedir.  Bunlardan botanik adı Smilax  excelsa'ya Anadolu saparnası, Smilax aspera'ya ya ise  Akdeniz saparnası  ya da Nemçe saparnası denir.  Her ikisinin de taze filizleri çiy olarak  ve pişirilerek yenir.

Diğer yöresel adları ise şöyledir : Silcan, Mamula, Özdikeni, Yaban saparnası, Dikenözü, Dikenucu, Mamuli, Gıcır dikeni, Zimilange, Kuşevin, Sincan ormanı ...vs.

Anadolu saparnası ( Smilax excelsa )
( Çekildiği yer: Filyos / Çaycuma  )

- Anadolu saparnası ( Smilax excelsa ): Genel olarak kışın yaprağını döker, bu özelliği ile herdem yeşil olan  Akdeniz saparnasından ayrılır. Ayrıca yaprakları kalp şeklinde olup, geniş  tarafı düz yada yüreksidir.  Sonbaharda ökülmeden önce kırmızı bir renge döner, çiçekleri yeşil renklidir.  Meyve kırmızı renkli olup  1 veya  3 tohumludur.  Karadeniz, Marmara ve Akdeniz bölgelerimizde yetişir.

Yumurtalı melocan kavurması.

 -Akdeniz saparnası ( Smilax aspera ): Herdem yeşildir. Yurdumuzun Akdeniz ve Batı Anadolu kıyılarındaki ormanlık yerlerde yetişir. Yaprakları üçgen şeklindedir, yeşilimsi beyaz renkli olan çiçekleri güzel kokulu olur.  Meyvesi genel olarak üç tohumludur.

Akdeniz  saparnası ( Smilax aspera )
Çekildiği yer: Seferihisar / İzmir. 

Akdeniz saparnası / Yaprak  ( Smilax aspera ).

Akdeniz saparnası / Çiçek ( Smilax aspera )

Akdeniz  saparnası ( Smilax aspera )
Çekildiği yer: Seferihisar / İzmir. 

Akdeniz saparnası / Çiçek ( Smilax aspera )

Akdeniz saparnası / Çiçek ( Smilax aspera )

Kaynaklar: Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı, Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri Ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ), Türkce Bitki Adları ( Turhan Baytop ), Türkiye Türkcesinde Bitki Adları ( Doç. Dr. M. Fatih Alkayış ), Vikipedi.

TİLKİŞEN ( Yabani Kuşkonmaz )

Tilkişen / Yabani kuşkonmaz  ( Asparagus acutifolius ) ve olgunlaşmış meyveleri. 

                              TİLKİŞEN
Botanik Adı:  ( Asparagus acutifolius )
Familya: Asparagaceae / Kuşkonmazgiller.
Diğer adları: Tilkicik, Keme dikeni, Kırgın otu, Kuşkonmaz dikeni, Tilki kuyruğu, Boğ vs.

Anavatanı Avrupa ve Asya kıtaları olan kuşkonmaz ( Asparagus ), 300 kadar türü bulunan bir bitki cinsinin ortak adıdır.  Bunlardan 10 kadarı ülkemizde doğal olarak  yetişmektedir.  Bazı türleri sebze olarak  yenir ve tarımı yapılır.  Bazı kuşkonmaz türleri ise süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.

Kuşkonmaz, ülkemizde  çok iyi tanınmadığı için çok az  yetiştirilmektedir.  İklim ayırt etmeyen, hemen hemen her yerde yetişebilen bu sebze, bazı yörelerimiz için   alternetif ürün olabilir.

Türkiye'de daha çok yabani kuşkonmaz  türleri bilinmektedir.  Halk arasında tilkişen olarak bilinen yabani kuşkonmaz ( Asparagus acutifolius ), çok  yıllık, herdem yeşil,  dalları yeşil renkli ve dikenli bir çalıdır. Küre şeklindeki  yeşil renkli meyveleri tam olgunlaşınca siyah bir renk alır.  Kuşlar için önemli bir yiyecektir. Genç sürgünleri ilkbaharda toplanarak pazarlarda sebze olarak satılır.

Tilkişen  bitsinin çiçekli hali.

Tilkişen  ve çiçeği ( Yakın çekim )

Tilkişen bitkisinin yenilen filizler. 

Tilkişen bitkisi ve henüz olgunlaşmamış meyveleri. 

Bahçe kuşkonmazı / Sebze kuşkonmaz ( Asparagus officinalis ):
75 - 100 cm boylarında, tek yıllık, otsu bir bitkidir. Bazı formlarının tarımı yapılmaktadır. Kalın bir kökü vardır. Yaprakları küçük, gövdesi  dikensizdir. Meyve üzümsü  ve  kırmızı renklidir. Ülkemizde çok az yetiştirilir.

Bahçe kuşkonmazı ( Asparagus officinalis )

Bahçe kuşkonmazı ( Asparagus officinalis ) ve meyveleri.
 

Tilki kuyruğu eğrelti otu kuşkonmaz / Çok çiçekli kuşkonmaz ( Asparagus densiflorus )  ve tül kuşkonmaz ( Asparagus setaceus ya da  Asparagus plumosus ):

Süs bitkisi olarak yetiştirilirler, yurdumuz için eğzotikdir.  Anavatanları Güney Afrika'dır.   Çok çiçekli kuşkonmaz beyaz çiçekli ve kırmızı meyveli, herdem yeşil bir çalıdır. Dış ve iç mekanlarda yetiştirilir, oldukca dekoratif bir bitkidir. 

Çok çiçekli kuşkonmaz  ( Asparagus densiflorus ).
Çok çiçekli ve kırmızı meyveli bir çalıdır.

                                

Tilki kuyruğu eğrelti otu kuşkonmaz (  Asparagus densiflorus )
 Süs bitkisi olarak yetiştirilen eğzotik bir bitkidir. 
 

Yararlandığım kaynaklar: Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri Ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ).

DOĞA VE İNSAN

Doğa  ve insan

Tozu dumana katarak ilerliyen bir  araba  adeta doğaya meydan okuyordu.  İnsansız bir hava aracı  gökyüzünde uçarken,  nükleer enerji ile çalışan bir  gemi  okyanusta aylarca kalabiliyor.

Bulutların üstünden yükselen bir ses, bizim yaramazlar  oyuncaklarıyla  oynurlar dedi. Halbuki insanoğlu onun  tahtına göz dikmişti, tıpki babasının tahtını ele  geçmek isteyen  prens gibi.   Doğaya hakim olmak,  kendi istediği gibi onu  kullanmak için her şeyi yapıyordu.  Ya doğa, bütün sırrını yarattığı bu canavara verip  onun emrine  girer mi?  dersiniz. Ya da onu yok edip  kendi  yoluna devam mı eder, bilemeyiz!    

İnsanoğlu toplu yaşamaya başladıktan sonra,  emeğinin büyük bir kısmını  silaha / teknolijiye  harcıyarak birbirlerini yok etmeye çalışmaktadır.  Böylece,  tek başına kalınca dünyaya hakim olacağını sanmaktadır. Bu kafa ile  doğaya hakim olsa ne olur?  Hep beraber, kardeşce yaşanacak bir dünya kuramadıktan  sonra. 

CEZAYİR MENEKŞESİ ( Vinca )

Büyük cezayir menekşesi ( Vinca major )

Cezayir menekşesi ( vinca ), zakkumgiller ( Apocynaceae ) familyasından,  çalımsı ve otsu bir bitki cinsidir. Anavatanı Avrupa ve Asya kıtasıdır.  Sekiz kadar  türü vardır, Türkiye'de  V. herbacea, V. ıspartensis, V. major, V. minor ve V. soneri doğal yayılışı vardır.   Bunlardan 'Vinca major' ve Vinca minor süs bitkisi olarak da yetiştirilir. Çok fazla kültür çeşitleri vardır. 

Büyük cezayir menekşesi ( Vinca major ), herdem yeşil, yarı çalı formunda  sürünücü bir bitkidir.  Pervane şeklindeki  çiçekleri beş parçalı olup  menekşe renklidir.  İlkbahar ve sonbaharda çiçek açar. Süs bitkisi olarak yetiştirilir. İyi bir yer örtücüdür. Asma saksılarda da yetiştirilir.

Küçük cezayir menekşesi   ( Vinca Minor )

Vinca major, Cezayir'ın kurtuluş mücadelesini anlatan  bir çok şarkı ve şiir yazarına ilham kaynağı olmasından dolayı, adına cezayir menekşesi denir.  Bir adı da 'ölüm çiçeği' dir. 

Bikir çiçeği, Otsu cezayir menekşesi ( Vinca herbacea )

Cezayir menekşesi iyi bir yer örtücüdür, sürgünleri kök atarak yayılır.  Bazı kültür formlarının yaprakları alacalı, çiçekleri kırmızı renkli ve  katmerlidir. Toprak bakımından secici olmamakla beraber verimli toprakları ve nemli,  gölge yerleri  sever. Soğuğa ve sıcağa  dayanıklıdır.  Soluk mavi renkli çiçekleri  etkileyicidir. Güzel gözlü kadınlara iltifat olarak,  gözlerinin cezayir menekşesi gibi  olduğu söylenir. Bir çok şaire ve şarkı sözü yazarına  ilham kaynağı olmuştur.

Cezayir menekşesi yayılıcı olduğundan kontrollü olarak yetiştirilmesi gerekir. Bakım istemez, zehirli bir bitkidir.  Çelikle ve kökten bölme ile üretilir. 

Alaca yapraklı cezayir menekşesi / kültür.  ( Vinca major ' Variegata' )

Cezayir menekşesi bitkisinin çiçeği  ( Vinca major ) 

Yararlandığım kaynaklar:  Ağaçlar ve çalılar - I  ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), İstanbul'un Doğal Çiçekleri ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ),  Vikipedi.

( Not: 'İdam Cezası ve Cezayir Menekşesi' başlıklı yazımı da okuyabilirsiniz. ) 

ACI SARMAŞIK / DOLANBAÇ ( Tamus Communis )

 

Acı sarmaşık ya da  Dolanbaç (Dioscorea communis )  

Botanik adı:  ( Dioscorea communis ya da Tamus communis )

Türkiye'deki tür sayısı: 1 ( iki çeşit )
Familyası:  Dioscoreaceae / Dolanbacgiller.
Diğer Adları: Dolanbaç, Dolangaç, Dövülmüş avrat otu, Acı tilkişen, Gavur tilkişeni. Acı ot, Sarmaşıkfilizi, Sızı otu, Kara asma, Yandıran, Acıfiliz, Tilki üzümü, Sarmaşık, Şeytan şalgamı ... v.s. 

Acı sarmaşık bitkisi  ve kalp şeklindeki yaprakları 

Çok fazla yöresel adı olan Dioscorea communis ( ya da Tamus communis   ), sarmaşık formunda, yumrulu kökleri olan otsu bir bitkidir.  Nemli yerlerde yetişir, kışın toprak üstü kısmı kurur. Halk arasında daha çok ( Ege Bölgesin'de )  acı sarmaşık olarak olarak bilinir. Bazı yörelerde ise bitkiye   'dövülmüş avrat otu' denmesi ise ise;  kadınlarımıza bakış açımızı göstermesi bakımından düşündürücüdür.  Kalp şeklindeki yaprakları  iri ve gösterişlidir, çiçekleri yeşilimsi renkli ve gösterişsizdir. Meyveleri boncuk şeklinde, üzümsü, önce yeşil, olgunlaşınca  kırmızı renkli olur.   Çok yıllık olmasına rağmen, kışın toprak üst  kısmı kurur, kökü soğuğa dayanıklıdır. Her yıl biraz daha irileşen siyah renkli, yumru halinde  bir kökü vardır, bahar gelince filizlenir. 

Dolanbaç, zehirli bir bitki olmasına rağmen bazı Akdeniz ülkelerinde ve özellikle yurdumuzun Ege bölgesinde taze filizleri  yenmektedir. Bitkinin meyveleri ve yumrusu ise  zehirlidir. Tohumdan ürer, süs bitkisi olarak da yetiştirilir.  

Dolanbaç / Acı sarmaşık bitkisinin çiçekleri. 

Bu bitkinin  yendiğini  Karadeniz'de  bilmiyordum, 1990 yılında İzmir'e taşındığımız zaman öğrendim. İlkbaharda pazarlarda, yaprak açmamış filizleri 'sarmaşık' diye satılıyor. Bildiğim kadarı ile Doğukaradeniz bölgemizde çok yaygın bir bitki olmasına, yediği bilinmiyor.   Özellikle fındık ocaklarına ( fındık ağacı ) sardığı için de  zararlı bir ot kabul ediliyor ve  temizleniyor. 

Dolambaç / meyve ( Tamus communis ).

 Aslında tümü ile zehirli olan bu bitkinin yenmesi risklidir. Hemen belirteyim, özellikle  çiğ olarak yenmemesi gerektiği söyleniyor.  Birde pişirirken / kavrulurken karıştırmamak  gerekiyor, karıştırılırsa tadı çok daha fazla  acı oluyor.  Ege bölgesinde,  ilkbahar gelince pazarlarda satılan  acı sarmaşığın yılda en az  bir kez yenmesinin sağlık açısından faydalı olduğu şeklinde  bir de şehir efsanesi var. 
Ayrıca Ege bölgemizde doğada yetişen  tatlı sarmaşık ya da tilkişen ( Yabani kuşkonmaz / Asparagus acutifolius  )  adı verilen ve yenen bir  başka bir sarmaşık  daha var.  Bu iki sarmaşık karıştırılarak pişirildiğinde  tadı daha az acı olmaktadır. 
Acı sarmaşık,  haşlandıktan sonra yumurtalı ve yumurtasız kavrularak yenmektedir.  Ayrıca diğer ot yemeklerine de katılmaktadır. Yemediyseniz denemekte yahar var. 

Bir adı da dövülmüş avrat otu olan 'Tamus communis'
 bitkisinin olgunlaşmış meyveleri ( Ordu )  

Acı sarmaşık ( Tamus communis )  bitkinin genel görünümü  

Acı sarmaşık filizi ( Seferihisar / İzmir )

Acı sarmaşık / Dolanbaç  ( Dioscorea communis )  

Yararlandığım Kaynaklar:  Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri  Ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ), Türkce Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ),  Vikipedi

AĞAÇ MENEKŞESİ ( Duranta Erecta )

Ağaç menekşesi ( Duranta erecta ) 

Yurdumuzda ağaç menekşesi adı ile tanınan Duranta erecta, mineçiçeğigiller ( verbenaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken, küçük bir ağaç veya çalıdır. Anavatanı Amerika ( Meksika, Karayipler, Brezilya ve Arjantin ) kıtasıdır. Cins adı, İtalyan botanikci Castore Durente'a izafeten verilmiştir. Tür adı ( erecta ) latince 'dik' anlamına gelir. Bitkinin dikine büyüdüğünü işaret etmektedir.  Çiçekleri ve meyveleri güzel ve gösterişli olduğu için,  dünyanın tropikal ve subtropikal iklim görülen yerlerinde ve ülkemizde yaygın bir şekilde  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.  Duranta, çiy damlası, gök çiçeği, mavisalkım, menekşe ağacı ve güvercin meyvesi  gibi adlarla da tanınır.   

Amerika kıtasında yetişen 25 kadar türü vardır, süs bitkisi olarak yetiştirildiğ bazı ülkelerde doğallaşmıştır. Bazı ülkelerde  istilacı bir bitki olarak  kabul edilmiştir. 

Duranta erecta, Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerimizin kıyı kısımlarında, park ve bahçelerde süs bitkisi olarak   yetiştirilmektedir. Çok fazla kültür çeşidi vardır. 

Duranta erecta ve olgunlaşmış  meyveleri.

Duranta, tropikal ve suptropikak iklimlerde yetişir. Tam güneşi ve  nemli toprakları sever. Kuraklığa dayanıklıdır, dona karşı hassastır. Kışın soğuk geçen yerler için  uygun değildir.  Toprak bakımında seçici değıldir, geçirimli ve humus bakımından zengin toprakları sever. Hızlı büyür, budanarak istenilen form verilebilir. İklim şartlarının uygun olduğu yerlerde, yıl boyu çiçek açar.  Çiçekler, salkım halinde, mor - eflatun renklidir. Beyaz çiçekli ve alacalı yapraklı çeşitleri de üretilmiştir. Kelebekleri ve bazı kuşları kendine çeker.  Olgunlaştığında  turuncu bir renkli olan, küçük top şeklindeki meyveleri bitkiye ayrı bir güzellik verir. Yaprakları ve meyvesi insanlar, kediler ve köpekler için  zehirlidir. Kuşlar için iyi bir besin kaynağıdır. 

Ağaç menekşesi  fazla bakım istemez, hastalıklara dayanıklıdır. Daha çok peyzaj çalışmalarında  kullanılır. Soğuk yerlerde kap içinde yetiştirilir.   Çelikle ve tohumdan üretilir.

Duranta erecta çiçeği ( Yakın çekim )

Duranta erecta. çiçeği ve meyvesi

Ağaç menekşesi ( Duranta erecta )

Kaynaklar: Vikipedi. Türkiye'nin Bütün Ağaçları Ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ) 

MEKSİKA DAMKORUĞU ( Sedum Palmeri )

Meksika  damkoruğu ( Sedum palmeri )
 

Sedum ( damkoruğu ), damkoruğugiller ( crassulaceae ) familyasından 500 kadar türü olan sukulent ve otsu  bir bitki cinsinin adıdır. Türkçe karşıliğı 'damkoruğu' dur.  Yurdumuzda 33  sedum türü doğal olarak yetişir. Bazı sedum  türleri yenirken, bazı  türleri ise bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilir.   Bunlardan  Sedum palmeri popüler bir süs bitkisir. 

Sedum palmeri, herdem yeşil, çok yıllık ve rozet yapraklı bir  bitkidir. Anavatanı Meksika'dır, bu nedenle Meksika damkoruğu denir.  Damkoruğu, sedum, sarıkız da  denir. Soğuğa ve dona karşı en dayanıklı sedum türlerinden biridir. 

Bitkinin tür adı olan 'Palmeri', Amerika'lı botanikci Dr. Edward Palmer'e ( 1829 - 1911 ) ithafen  verilmiştir.

Sedum palmeri çiçeği  

Meksika damkoruğu, güneşli ve aydınlık yerleri sever, kapalı yerlerde güzel gelişmez.  Özellikle balkon teras ve  asma saksılarda çok güzel olur.  Kaya bahçelerinde yer örtücü olarak da yetiştirilir. Yaprakları dalların ucunda rozet oluşturur, echeveria ve aeonium'a  benzer.  Etli ( sukulent )  ve yeşil renkli  olan yaprakları, kışın  pembemsi - kırmızı bir renge dönerek bitkiye hoş bir güzellik verir. Kışın ve ilkbaharda altın renginde, yılız şeklinde yuğun çiçek açar. Çiçekleri  uzun ömürlüdür.

Kedilerim de benim gibi  çiçekleri seviyor, 

Sedum palmeri, soğuğa, sıcağa ve kuraklığa dayanıklıdır,  bu nedenle iç bölgelerimizde de yetiştirilir.  Toprak bakımından seçici değildir, geçirgen toprakları ve güneş alan yerleri sever. Toprağı kurudukca sulanmalıdır, fazla suyu sevmez. Kışın hemen hemen hiç su istemez. 
Sedum palmeri,  tohumla, çelikle ve kökten ayırma ile  üretilir. Bitkinin yaprağı nemli toprakta kısa zamanda köklenir.  Fazla bakım istemez.

Sedum palmeri ve kedim.

Meksika damkoruğu ya da Palmer damkoruğu
( Sedum palmeri )

Sedum palmeri ve rozet şeklindeki  yaprakları. 
( Kışın )

Meksika damkoruğu ya da Palmer damkoruğu
( Sedum palmeri )

Meksika damkoruğu ( Sedum palmeri )
Saksı bidon olunca ...

Yararlandığım kaynaklar: Kaktüsler ve Diğer Etli Bitkiler ( Nejat Ebcioğlu ), Türkce Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ), Vikipedi.

( Bu yayın son olarak 23. 03. 2022 tarihinde güncellenmiştir. )