KENDİNİ BİLE YİYEN BİR BİTKİ / KÜSKÜT OTU

Bir tür küsküt otu / Bağboğanotu  ( cuscuta approximata ),
 Seferihisar / İzmir.

Çalışmadan başkalarının sırtından geçinen tembel  insanlar gibi, bazı bitkilerinde asalak bir şekilde yaşamaktadır.  Kendisi besin ve enerji  üretmeyen bu bitkiler, konakçısının besinlerine ortak olmakta ve onlara büyük  zarar vermektedirler.
Tam asalak olan  küsküt otu  ( cuscuta ), bu bitkilerden  biridir.  Ben bu bitkiyi bu yıl  domates ve çiçeklerime musallet olunca tanıdım.  Deyim yerindeyse tam bir baş belası olan bu bitkiyi, özellikle tarımla uğraşanların tanıması gerekir. 
Halk arasında bu bitkiye bostanbozan,  cinsaçı, gelinsaçı, şeytansaçı, veremotu, kızıl ot.....gibi değişik adlar verilmiştir. 

Küsküt otu / cinsaçı ( cuscuta ), kahkahaçiçeğigiller ( convolvulaceae ) familyasından, sarılıcı, klorofilsiz, parazit bir bitki cinsidir. Dünyada 200, Türkiye'de ise 15 civarında türü bulunmaktadır. Küsküt otu,  bildiğimiz diğer  bitki  türlerine göre  farklı bir kök, gövde, yaprak ve çiçek yapısına sahiptir.
Gövdeleri  sarı - pembe  renkli ve  ip şeklindedir, yaprakları gelişmediği için ( renksiz ve pulsu )  klorofil üretememektedirler.
Küsküt otu ilginç bir bitki. Yerde çimlendikten  bir süre sonra toprakla ilişkisini kesmekte ve yaşamını köksüz bir şekilde başka bir bitki üzerinde  devam ettirmektedir. Öyle ki konakçı bulamazsa kendi kendini yemekte ve daha sonra ölmektedir.

Küsküt otu sarı, pembe ve  mor  renklerde, yumak halinde çok fazla çiçek açmakta ve binlerce  tohum üretmektedir. Toprağa düşen  tohumların bir kısmı hemen biterken, bir kısmı ise uzun yıllar ( 5 - 15 yıl )  toprakta canlı kalabilmektedir. Bitki kopan, yere düşen  parçalardan da çoğalarak hızlı bir şekilde  yayılmaktadır. Bu nedenle bu bitkiye karşı çok dikkatli olmak gerekmektedir.

Küsküt otu, bazı mera otlarına ( yonca ) ve kültür bitkilerine  büyük zarar vermektedir. Bu nedenle tam parazit olan bu yabancı ota karşı mücadele edilmesi son derece önem taşımaktadır.
Kültürel mücadelenin yanı sıra, bulaştığı bitkileri keserek oradan uzaklaştırmak ve yakarak yok etmek gerekmektedir.

DikenLi pıtrak ( Xanthium spinosum ) ve küsküt otu.

Küsküt otu, çayır ve mera bitkilerinin yanı sıra şekerpancarı, domates, soğan, biber, havuç gibi kültür bitkilerine ve bağlara da  büyük zarar vermektedir.

Tarım ürünlerine büyük zarar veren küsküt otu, Çin'de eski çağlardan beri bazı hastalıkların tedavisinde  kullanılmıştır.  Neyse ki iyi bir  yanı varmış,  yine de!

Küsküt otu çiçeği ( cuscuta approximata )

Küsküt otu sadece bitkinin besinlerine ortak olmakla kalmamak ta
 mekanik olarak ta onu boğarak zarar vermektedir.

Domateslerime musallat olan küsküt otu.

Doğada rastladığım kırmızı gövdeli  bir tür küsküt otu
(  Göktenyağan / Cuscuta planiflora  )
 Seferihisar

Küsküt otu tam parazit bir bitki olduğundan, yarı parazit olan
ökse otunun aksine  klorofil üretememektedir.

Bir adı da cinsaçı olan küsküt otu bitkisi

Göktenyağan ( Cuscuta planiflora ).
Toprakla bağlantısı olmayan bitki, sanki gökten gelme izlenimi verir. Bundan dolayı bitkiye
 ' Göktenyağan' adı verilmiştir. 

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi.

( Bu yayın son olarak 20. 04. 2020 tarihinde güncellenmiştir. )

ATEŞ ÇİÇEĞİ ( Salvia splendens )

Ateş çiçeği ( Salvia splendens )

Ateş çiçeği ( salvia splendens ), ballıbabagiller ( lamiaceae ) familyasından, çok yıllık, otsu bir süs bitkisidir. Yazın, parlak kırmızı renkli çiçekli açar. Bu nedenle anavatanı olan Brezilya'da 'kırmızı adaçayı'  denir.   Avrupa ve dünyada tanınması ise ondokuzuncu yüzyılda olmuştur. 

Ateş çiçeği'nin kırmızıdan başka, beyaz, pembe, mor, turuncu, yeşil, ebruli çiçek açan kültivarları ( çeşit )  da yetiştirilmiştir.  Ayrıca bodur çeşitleri de vardır.  
Gövdesi dört köşelidir, yaprakları yeşil, kalp şeklinde ve kenarları tırtıllıdır. Boru şeklindeki çiçekleri, dalların ucunda dikine salkımlar üzerinde bulunur. Daha çok park ve bahçeleri süslemek  amacıyla  toplu bir şekilde dikilir. Saksıda da  yetiştirilir. 

Ateş çiçeği, nem oranı yüksek, sıcak ve  güneşli yerleri sever, soğuğa sevmez, bu nedenle çok yıllık olmasına rağmen  mevsim çiçeği olarak yetiştirilir. Yazın  düzenli bir şekilde  sulanma ister. Toprağının geçirimli ve humusça zengin olması gerekir. Solan çiçek salkımları koparılmalıdır.
Yetiştirilmesi kolaydır, fazla bakım istemez,  tohumla, çelikle  ve kökten ayırarak  üretilir.

                                                           BİR ANI (  Çiçek Sevgisi ).

Çocukluğumda da çiçek yetiştirmeye  meraklıyımdım. Orta ikinci sınıfa gidiyordum, Giresun Kalesi'nin eteklerinde Rumlardan kalma taş bir  evin bodrum katında kirada oturuyorduk. Ara sıra köyde oturan annem ve babam da yanımıza gelir bir süre kalırlardı.  Evimizin yakınında 'Millet Bahçesi'  parkı vardı. Okuldan gelirken, bazen buradan  gizlice  çiçek kökler teneke kutulara dikerdim.

Annem, babamın aksine etrafı kirletiyorsun diye çiçek yetiştirmemi pek istemezdi. Her geldiğinde, 'yine her tarafı  batırmışsın', diye söylenirdi.

Yine bir gün okuldan gelirken, bahçıvanın yeni diktiği  kırmızı renkli çiçeklerden birkaç tane köklemiştim ( Adının ateş çiçeği olduğunu daha sonra öğrendim ).  Ceketimin altına saklamaya çalışırken, parkta oturan yaşlı bir amca beni  görmüş ve polise söyleyeceğim diyince çok korkmuş ve hıçkıra  hıçkıra  ağlamaya başlamıştım.
Meğer, bu amca da  çiçekleri çok seviyormuş. Benim gerçek niyetimi öğrenince  başımı okşayarak, gel ben sana istediğin kadar çiçek  verecem ama bir daha parka dikilen çiçekleri sökme sakın  diyerek evine götürmüş ve çiçek vermişti. 

Şimdiye kadar  kimseye anlatmadığım bu anımı, bu vesile ile sizlerle paylaşmak istedim.

Doğal olarak yetişen türlerine  'kırmızı adaçayı'  denilen ateş çiçeği

Ateş çiçekleri

Mor renkli  ateş çiçeği

Beyaz çiçekli ateş çiçeği

KAKTÜS ÇİÇEĞİ ( Cactus )

Bir günlük güzellik. Çoğu kaktüs çiçeğinim ömrü bir gündür
Ekinopsis, Küresel kaktüs ( Echinopsis oxygona ) .

Kaktüsgiller ( cactaceae ),  200 kadar cins ve 1000 üzerinde türü ve varyetesi  olan geniş bir ailedir. Anavatanı Amerika kıtasıdır ( En çok Meksika'da yetişmektedir ).  Genel olarak cactaceae familyasından olan bitkilerin,  cinsine ve türüne bakılmaksızın hepsine de kaktüs denir. Ortak özellikleri ise, sukkulent ( etli )  ve dikenli olmalarıdır.
Kaktüs kelimesi; Eski Yunancada dikenli bitki anlamına gelen  'kaktos' sözcüğünden türetilmiştir. Bu bitkilerin  çoğunun  yaprakları dikene dönüşmüştür, çok az  yapraklı olan  vardır.

Bütün kaktüs türleri sukulent ( Gövde ve yapraklarında su depolayan bitki.) olmasına karşı, her sukulent bitki kaktüs değildir.
Kaktüslerin popüler bir süs bitkisi olması, daha çok değişik renklerde açtığı parlak renkli çiçeklerinden ileri gelmektedir. Bazı türleri ise  gece çiçek açar. Sapsız ve huni şeklindeki çiçekleri kısa ömürlüdür.
Son zamanlarda kaktüslerin radyasyonu emdiği konusundaki bilgilerin ise, bilimsel bir dayanağı yoktur.

Genel olarak çöl bitkisi olarak  kabul edilen kaktüsler, aslında   sıcak ve kurak iklimlerde ( yarı çöl ) daha çok yetişmektedir. Gövdeleri  suyu depo edecek şekilde evrimleşmiştir.  Ana vatanı olmasada, Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlere çok iyi uyum sağlamıştırlar.

Yapraklarının diken şeklini alması, kendini yabani hayvanlardan  korumak ( çölde su arayan yabani hayvanların yiyememesi için )  ve ışığı yansıtarak su kaybını önlemek içindir.

Güneş ve ışık kaktüs  için çok önemlidir. Daha çok gövdesi vasıtasıyla fotosentez yapan  bu bitkiler, ışığın yetersiz olduğu yerlerde bu fonksiyonlarını gece  yerine getirirler.
Kaktüsler,  türlerine göre değişmekle beraber soğuğa karşı fazla  dayanıklı değildirler.
Cereus ve kaynanadili ( opuntia ficus - indica  ) gibi bazı kaktüs türlerinin meyveleri yenir. Ancak dikenleri çok tehlikelidir, yerken ve toplarken  dikkatli olmak  gerekir.

Kaktüsler kuraklığa dayanıklıdır, uzun süre susuzluğa dayanır.  Uzun ve kalın bir kökü vardır, bu sayede ihtiyacı olan besinleri kolayca sağlar. Kaktüsleri diğer sukkulent bitkilerden ayıran, 'areal' denilen organlarıdır. Bir yastık gibi tüylü olan bu organdan diken, çiçek ve yan dallar çıkar. Büyümeleri  buralardan olur.

Yetiştirilmesi çok  kolay olan kaktüsler, en çok  kaya bahçelerinde ve saksıda yetiştirilmektedir. Soğuk yerlerde, kışın kapalı yerlere alınması gerekir.  Bütün bitkiler gibi aydınlık, güneşli yerleri ve kumlu, geçirimli toprakları sever.  Yavaş büyür,  fazla gübre istemez. Yazın türüne göre değişmekle beraber,  haftada bir defa sulamak yeterlidir. Toprağı kurudukca sulanmalıdır. Kışın ise, ya hiç ya da  çok az su verilmemelidir. Aşırı sulama kök çürümesine neden olur. 
Kaktüsler tohumla, çelikle, ve ayırma ile  üretilir. Kökleri suya  hassas olan ( suda çürüyen )  bazı kaktüs türleri ise aşı ile üretilmektedir. Çelikle üretilecekse, kesilen yara nasır bağladıktan sonra dikilmeli ve ilk zamanlarda çok az su verilmelidir.

Dedemin Kaktüsü ( hikaye )  okumak isterseniz tıkla.

Değişik Kaktüs ( cactus ) Çiçekleri.

Fıstık kaktüs / Parmak kaktüs
( Echinopsis chamaecereus )

Kaktüsler, dikenleri vasıtasıyle çöllerde su arayan
hayvanlardan kendilerini korur.

Parlak çiçekli ve dikenleri olta şeklinde küçük bir kaktüs.
Kirpi kaktüs ( Thelocactus setispinus )

Değişik kaktüs çiçekleri

Dikenli armut lale kaktüs 
( Opuntia phaeacantha )

Baston kaktüs
 ( Cylindropuntia ımbricata ya da C. rosea )

Kaktüs çiçeği ( Opuntia littoralis  )

( Parodia ottonis  / Notocactus ottonis )

Bektaşı kavuğu ( Ecinopsis grusonii )

Baston kaktüs
 ( Cylindropuntia ımbricata ya da C. rosea )

Kaya bahcesi ve  değişik kaktüsler
( Uzbaş Bitki Üretim Çiftliği - Urla )

Bektaşı kavuğu ( Ecinopsis grusonii )

Saguaro kaktüsü ( Carnegiea gigantea ) 
( Uzbaş Bitki Üretim Çiftliği - Urla )

İlginç görünüşlü bir  kaktüs
( Konak meydanı / İzmir )

Baston kaktüs
 ( Cylindropuntia ımbricata ya da C. rosea )

Frenk inciri ya da kaynanadili (  Puntia ficus - indica )
( Meyveleri yenir.)

Tavşankulağı kaktüs / Meleğin kanatları
( Opuntia rufida )

Sarı dikenli mamillaria, Uğur böceği  kaktüsü, Elongata kaktüs
( Mamillaria elongata ).

Noelağacı / Havva'nın iğnesi
( Austrocylindropuntia subulata )

Dikenli armut kaktüs
( Opuntia phaeacantha )

Kırmızı renkli frenk inciri
( Opuntia robusta )

Peri kulesi ( Cereus peruvianus )

İğne yastığı kaktüs / Mamillaria
( Mamillaria backebergiana )

İğneyastığı kaktüsü 
( Mamillaria cactus )

KAĞIT ÇİÇEĞİ ( Xerochrysum )

Kağıt çiçeği ( Xerochrysum bracteatum ya da Helichrysum bracteatum )

Papatyagiller ( Asteraceae )  familyasının xerochrysum cinsini oluştuan  bitki türlerine,  genel olarak kağıt çiçeği denmektedir.  Bütün dünyada, çoğu otsu 500 kadar türü vardır.   Bu bitkilerin çiçek başlarını saran brakteler ( çiçek sapı yaprakcığı )  sert ve kağıt gibidir. Bazı türleri süs bitkisi olarak yetiştirilir.  

Yurdumuzda doğal olarak dört türü bulunur,  bunlardan Xerochrysum annuum süs bitkisi olarak da yetiştirilir. 

Kağıt çiçeği ( Xeranthemum annuum )  

Xerochrysum bracteatum ( Eski adı:  Helichrysum bracteatum ): Bütün dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilen bir  kağıt çiçeği türüdür. Anavatanı Avustrya'dır. Ancak, süs bitkisi olarak dünyaya yayılmıştır.  Çok fazla kültür çeşidi vardır.     
Tek ya da iki yıllık, otsu bir bitkidir.  İlkbahardan başlıyarak donlar başlıyana  kadar papatyaya şeklinde sarı, turuncu, kırmızı, beyaz ve  mor renklerde, bileşik ve parlak renkli  çiçek açar. Dokunulduğunda kağıt gibi ses çıkarır, kurumuş gibidir. samansı bir dokuya sahiptir. Bu nedenle 'saman çiçeği' de denir. Dikine  büyür, yaprakları yeşilimsi gri  renkli olup,  mızraksıdır.   

Kağıt çiçeği dış mekanlarda yetiştirilir, boyu 30 - 150 cm arasında dağişir,  saksıda yetişen bodur çeşitleri de vardır. Güneşli yerleri sever, toprak bakımından seçici değıldir, geçirimli, kuru toprakları sever. bahçe toprağın da yetişir.  Yazın düzenli bir şekilde, toprağını  çamurlaştırmadan sulanmalıdır. 

Kağıt çiçeği,  altın otu ( helichrysum ) gibi kuru çiçek olarak olarak da kullanılır. Bunun için kesilen çiçekler havadar ve loş bir odada, sapı aşağı gelecek şekilde  asılır ve kuruması için  bir süre bekletilir. Uzun bir  süre rengi ve şekli bozulmadan kalır.  Ayrıca kesme çiçek olarak da yetiştirilir.  

Kağıt çiçeği genel olarak, bazı çeşitleri dışında  tohumdan üretilir. Ayrıca çelikle de üretilir.  Yetiştirilmesi kolaydır, tohumları ilkbaharda  doğrudan toprağa ekilir ve daha sonra  sıkları alınır.  Fazla bakım istemez, çiçekleri çok güzel ve  uzun ömürlüdür, kelebekleri ve böcekleri kendine  çeker.  Yetiştirmediyseniz denemenizi tavsiye ederim. Çiçek yetiştirmek sizi stresten uzak tutar.  

Ahimenes çiçeği  ( Achimenes longiflora )

( Not: Yurdumuza Achimenes longiflora'ya da, halk arasında  kağıt çiçeği denmektedir. )

Kağıt çiçekleri ( Xerochrysum ): 

Bir adı da saman çiçeği olan kağıt çiçeği ve
taç yaprağına benzeyen brakteleri 

Kağıt çiçekleri kapalı havalarda ve geceleri kapanır.

Yağmurdan sonraki hali

Çiçek  tomurcğu 

Kağıt çiçeği ( Xerochrysum bracteatum )

Kağıt çiçeği / Doğadan  ( Xeranthemum annuum )

( Not: Bu yayın son olarak 22. 08. 2021 tarihinde güncellenmiştir. )