TRABZON HURMASI / CENNET ELMASI

 Trabzon hurması ağacı ( Diospyros kaki ). 

Cennet hurması veya elması ( Diospyros kaki ), abanozgiller ( ebenaceae ) familyasından,  kışın yaprağını döken, 12 m. kadar boylanabilen  bir ağaçtır. Yurdumuzdaki yaygın bir adı da Trabzon hurması'dır.  İpek yolu ile Karadeniz bölgesine  gelen bu meyve  ilk defa Trabzon çevresinde, Artvin de ( Artvin eskiden Trabzon'a bağlıdır. ) yetiştirildiği için 'Trabzon hurması' adını almıştır.  Bir başka görüşe göre ise, latince adından  ( Diospyros kaki / Tanrıların yiyeceği )  dolayı  'cennet hurması veya elması' konduğu şeklindedir. Anavatanın Çin olduğu tahmin edilmektedir. 

Trabzon hurmalarının  ( Diospyros ) gerçek hurma ( Phoenixdactylifera ) ile bir ilgisi yoktur. 

Trabzon hurması, subtropikal iklimlerde yetişen bir meyvedir. Yurdumuzun Karadeniz ve Akdeniz Bölgeleri başta  olmak üzere bütün kıyı bölgelerimizde yetişmektedir ( En çok Hatay ilimizde  yetiştirilir. ). Güneşli yerleri sever, toprak ayırt etmez. Islah edildiğinde ( İsrail gibi / daha dayanıklı  ), bazı yörelerde alternatif  ürün olarak yetiştirilebilir.  

Cennet elması, tohumla ve   bir tür yabani hurma / kara hurma  (  Diospyros lotus ) fidanlarına aşı yapılarak üretilmektedir. Kara hurma ( Diospyros lotus ), Doğukaradeniz Bölgesi'nde oldukca yaygın bir ağaçtır,  bazı yörelerde  doğal olarak da yetişmektedir. Fındık büyüklüğünde, kahverengi meyveleri olmaktadır. Dalında  kuruduktan sonra toplanır ve kışın  çerez olarak yenir, ya da pekmez yapılarak değerlendirilmektedir.

Trabzon hurması çiçeği

Cennete elması, ilkbaharda açık sarı renkli çiçekler açar. Bu çiçekler erkek, dişi ve  erdişi olmak üzere üçe ayrılır.  Meyve dişi çiçeklerden oluşur.

Cennet elması'nın yaprakları kaynatıldığında, elde edilen su deterjan özelliği gösterir. Bir başka özlliğide, vücuda tokluk hissi veren 'tanen' taşımasıdır. Bu nedenle  zayıflamak isteyenler içinde iyi bir besindir.

Cennet hurması, meyveleri ağaç yaprağını döktükten sonrada uzun süre dalda kalabilir. Elma şeklindeki turuncu renkli bu meyveler bu haliyle son derece göze hoş  görünürler. Bu nedenle süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir.
Trabzon hurması'nın  bazı çeşitleri  sertken yendiği halde, bazıları  yumuşamadan yenmez, buruk (kekremsi) bir tadı vardır.
Cennet hurması, kaynar suya batırıldıktan sonra;  bütün olarak ( asılarak ), ya da  dilimlenerek kurutulur.

Cennet elması ( Diospyros kaki )

Bir çeşit cennet elması

Kuruması için asılmış cennet elmaları  ( Lübbey / Ödemiş )

Olgunlaşmış cennet hurması meyveleri

MUCİZE BİTKİ / GOJİBERİ

Gojiberi, Kurt üzümü ( Lycium barbarum )

Bilimsel adı  'Lycium barbarum' olan  gojiberi  (  goji berry - ingilizce adı  ), patlıcangiller ( Solanaceae ) familyasından, kışın yaprağını döken, 3 m. kadar boylanan, dikenli bir çalıdır.  Anavatanı Çin'dir ( Himalaya Dağları ).  Meyveleri yendiği için bütün  dünyaya yayılmıştır. Yurdumuzda  doğallaşmıştır. Kurt üzümü, Atlangaç olarak da bilinir. Yılda iki kere, ilkbahar ve sonbaharda  çiçek açmakta  ve meyve vermektedir. 

Gojiberi ( goji berry ), yurdumuzun hemen hemen bütün bölgelerimizde yetiştirilebilmektedir. Güneşli yerleri sever, sıcağa ve soğuğa datanıklıdır.  Toprak konusunda fazla  seçici değildir, nemli ve humusca zengin geçirimli   toprakları  sever. Yurdumuzda  daha çok çit bitkisi olarak yetiştirilir.  Son yıllarda tarımı da yapılmaya başlanmıştır. Saksı da yetişir. 

Gojiberi, subtropikal iklime özgü bir bitkidir,  dünyada en çok Tibet, Moğolistan ve Çin'de yetişmektedir. Aynı adı taşıyan  kırmızı renkli meyveleri üzümsü, sulu ve tatlıdır. Daha çok  kurutularak tüketilir.  Yaprakları ise  sebze olarak ve çay yapılarak değerlendirilmektedir. 

Gojiberi,  içinde bulundurduğu antioksidanlar, karbonhidrat ve vitaminlerden dolayı çok değerlidir. Daha çok tıbbi amaçlarla kullanılmaktadır. Tibet ve Çin'de çok eskiden beri ilaç olarak kullanılmıştır. Yararları saymakla bitmeyen gojiberi+ye , bu yüzden  'mucize bitki' denir.  Ancak bunların doğruluğu bilimsel olarak açıklanmamıştır.  Yaşlanmayı geciktirdiği ve ömrü uzattığına inanılır. 

Gojiberi kolay yetişir, fazla bakım istemez.   Tohumdan, kökten ayırarak  ve çelikle üretilir. Çok hızlı büyüdüğü için, dikildiği yıl  bile meyve verebilir.  Nitekim, bu yıl diktiğim gojiberi  meyve vererek bana sürpriz yaptı.

Gojiberi, Kurt üzümü ( lycium barbarum )

Gojiberi ( Goji berry )  çiçeği

Gojiberi (Goji berry), meyve ve çiçek bir arada olabiliyor.

Kurt üzümü, Gojiberi ( Goji berry )

Gojiberi / Kurt üzümü ( Lycium barbarum )

MANDEVİLYA - DİPLADENYA ÇİÇEĞİ

Dipladenya ya da mandevilya çiçeği
( Mandevilla sanderi ) 

Mandevilya ( mandevilla ) ya da dipladenya ( dipledenia ), zakkumgiller ( Apocynaceae ) ailesinden,  çok yıllık, odunsu gövdeli, sarmaşık formlu  bir bitki cinsidir. Amerika'nın tropikal iklim görülen Brezilya , Ekvator, Bolivya, Peru gibi ülkelerinde doğal olarak yetişir.  Mandevilla adı,  Arjantinli diplomat Henri Mandeville ( 1773 - 1861 ) anısına verilmiştir.  Mandevilla sanderi ( Eş adı;  Dipladenia sanderi  ) ve kültür çeşitleri  çiçekleri ve yaprakları  güzel olduğu için bütün dünyada  süs bitkisi olarak yetiştirilir.   

Mandevilla splendens, trompet şeklinde, ortası sarı renkli pembe renkli çiçek açar.  Bazı çeşitleri güzel koku olduğu için 'Meksika yasemini' de denir.  Kırmızı, sarı ve beyaz renklerde çiçek açan çok fazla kültür çeşidi vardır. 

Mandevilla splendens ya da Dipladenya splendens  

Dipladenya ( dipladenia ), bütün mandavilla türlerini de içine alan  genel bir addır. Yani bütün mandevilla türleri ayni zamanda dipladenia kabul edilir. Bu nedenle dipladeni ve mandevellie eş anlımlı olarak kullanılır. Ancak bilimsel olarak  mandevilla türü kabul edilir. Daha önce ayrı bir cins kabul edilen dipladenia ve diğerleri, 1933 yılında Mandevilla'ya dahil edilmiştir. Bu bitkilere Sandavilla da denir. 

Mandevilya, daha çok  iç mekanlada, saksı çiçeği olarak yetiştirilir. Asma saksılarda çok güzel olur. Sıcak  yerlerde yazın dışarı çıkarmak iyi olur.  Geçirimli, humca zengin, nemli  toprakları sever. Toprağını kurudukca sulamak gerekir, aşırı sulama yaprağının sararmasına ve kök çürümesine neden olur. Yaprağına su serpilmesini ve nemli ortamları sever.  Akdeniz iklimini görülen yerlerde, öğle güneşinden korumak şartıyla dışarıya çıkarmak iyi olur.  Soğuğa dayanıklı değildir, kışın içeri alınması gerekir. Budanmaya yatkındır, fazla uzayan dalları ilkbahar veya sonbaharda budanır. Üretilmesi çok kolaydır, çelikle ve tohumdan yetiştirilir.  En güzel hediyelik çiçeklerden biridir. 

Mandevilya ( mandevilla ya  da  dipladenya ( dipladenia ) çiçekleri

Mandevilya çiçekleri ( Mandevilla splendens ) 

Mandevilla - Dipladenia çiçeği  ( Kültür )

Mandevilya ( mandevilla ) çiçeği 
kültür çeşidi. 

Mandevilla da denilen dipladenya çiçeği ( kültür türü 

Mandevilla / Dipladenia çiçeği / kültür.  

Yararlandığım kaynaklar: Vikipedi

( Güncelleme:  Daha önce bu çiçekleri ayrı ayrı yayınlamıştım, birleştirdim.  14.08. 2022 )  

SİNAMEKİ ÇİÇEĞİ ( Senna )

Sinameki / İskenderiye sinamekisi  bitkisinin genel görünümü
( Cassia ( Senna ) alexandrina  )

Sinameki, sıcak ve tropikak iklimlerde yetişen baklagiller ( Fabaceae ) familyasından, çoğu çalımsı bir  bitki cinsidir.  Bütün dünyada yetişen 249 kadar türü vardır.  Bunlardan bazıları eskiden beri tıbbi amaçla kullanılmakta olup ticareti yapılmıştır.  Bazı türleri ise yaprakları ve çiçekleri güzel olduğu için, dünyaya  süs bitkisi olarak yayılmıştır.

Cassia ( senna )  alexandrina )*,  Mısır, Hindistan,  Arabistan Yarımadası ve Somali'de yetişmektedir. Tıbbi bir bitkidir.  Kışın yapraklarını döker, 1 - 2 m boylarında küçük bir çalıdır.

Arapça 'senna' olarak bilinir.  Türkce adı olan sinameki kelimesi senna ve Mekke kelimelerinden türetilmiştir  ( Mekke sinamekisi / sennası demektir ).

Mısır sennası / sinamekisi ise;  İskenderiye limanından Avrupa ve Asya'ya taşındığından adına Senna alexandrina* / 'İskenderiye sinamekisi / sennası' denir.  

Doğal olarak tropikal  iklimlerde ve  çöllerde  yetişen İskenderiye sinamekisi, Akdeniz ve  ılıman  ıklim tiplerine  de uyum sağlamıştır. Bazı ülkelerde ( Pakistan,  Sudan ) kültürü yapılmaktadır.  Türkiye'de doğal olarak yetişmez, Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerimizde  park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Sonbaharda yoğun bir şekilde, salkım halinde,  parlak sarı renkli çiçekler açar. Bileşik yapraklıdır, ezilince  kötü kokar.  Meyve, içinde 4 - 10 tohum bulunan bir bakladır. 

Anavatanı Amerika ( Arjantin, Uruguay, Brezilya  )  olan Senna corymbosa  ise;  süs bitkisi olarak yetiştirilen, her dem yeşil, 3 m metreye kadar boylanan, sık dallı küçük bir ağaçtır.   Salkım çiçekli sinameki,  Arjantin sennası, Düğün çiçeği çalısı, Çiçekli senna gibi adlarla bilinir.  Yurdumuzun Akdeniz iklimi görülen Akdeniz ve Ege bölgesi  kıyılarıında,  bahçelerde süs bitkisi olarak  yetiştirilir.  Yazın ve sonbaharda parlak sarı renkli, düğün çiçeğine benzeyen,  salkım halinde bol çiçek açar. 

Sinameki ( senna ) baklagiller ( Fabaceae ) familyasından olduğu için,  köklerinde azot toplayarak toprağı  gübreler ve  diğer bitkiler için de yararlı olur.  Tıbbi bir bitkidir, çayı olur,  yaprakları ve meyveleri müshil ilacı ve mantar ilacı  olarak  kullanılır. Halk arasında melenkoli, baş ağrısı, cilt hastalıkları gibi  bir çok hastalık  içinde kullanılır.   Aktarlarda yaprakları müshil ilacı olarak satılmaktadır. 

Sinameki,  güneşli ya da yarı gölge yerleri ve  geçirimli, kuru  toprakları tercih eder. Kuraklığa ve soğuğa kısmen  dayanıklıdır ( - 8 derece ), daha soğuk yerlerde saksıda yetiştirilir.   Budamaya yatkındır, form verilir. 

Sinameki fazla bakım istemez, daha çok bahçelerde  peyzaj bitkisi olarak kullanılır. 

Çelikle, kökten ayırarak  ve tohumdan üretilir.

İskenderiye sinameki çiçeği /yakın çekim ( Cassia ( senna ) alexandrina  )  
Diğer türlerden farklı olarak çiçekleri  simetrik ve hemen hemen birbirine eşit 5 taç yapraklıdır.   

Sinameki bitkisinin çiçek ve  bakla şeklindeki meyveleri
( Cassia ( senna ) alexandrina  ) 

      

İskenderiye sinamekisi Cassia ( Senna ) alexandrina  

                                                                   Yalancı Sinameki 

Yurdumuzda doğal olarak yetişen patlangaç çalılarına ( Colutea arborescens  ) yalancı sinameki de  denir. Ancak,  bu bitki sinameki ( senna / cassia )  türü değildir.   

Yalancı sinameki de denilen patlangaç çalısı 
( Colutea cilicica ya da C. arborescens ).

* Alexandrina: İskenderiye 

*Eş adları: Cassia ( senna ) angustifolia, Cassia ( senna ) acutifolia, Cassia senna, Senna aculifolia, 

Kaynaklar:  Türkiye'nin Ağaçları  ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları  ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Şifalı Bitkiler Ansiklopedisi ( Oktay Mete ). Vikipedi. 

KADİFE ÇİÇEKLERİ ( Tagetes )

Kadife çiçeği, Fransız kadife çiçeği 
 ( Tagetes patula )

Kadife çiçeği ( tagetes ), papatyagiller (asteraceae ) familyasından otsu bir  bitki  cinsidir. Anavatanı Amerika'dır ( Meksika, Orta Amerika ), ancak süs bitkisi olarak  bütün dünyaya yayılmıştır. Yaprakları keskin  kokuludur.  Ilıman iklimlerde yetişir.
Cins adını, Etrüsk dininin kurucusu Tages'ten almıştır. 
Elli  kadar türü vardır,  bunlardan Tagetes patula ve Tagetes erecta  bütün dünyada  süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Açık sarı ile turuncu arasında yalınkat ve katmerli çiçekler  açarlar. Çok fazla kültür  çeşidi üretilmiştir. 

Tagetes patula,  taç yaprakları kadifemsi, parlak renkli,   karanfile benzeyen çiçekler açar. Bu nedenle  'Hint karanfili' de denmektedir, çiçekleri  küçük  ve keskin kokuludur, 20 - 40 cm kadar büyür.  Fransız kadife çiçeği olarak da  bilinir.   Tür adı ( patula )  'yayılıcı' demektir, dökülen tohumlarından kolayca yayıldığını ifade eder. Yetiştirilmesi T. erec'ta ya göre  daha kolaydır. 

Afrika kadife çiçeği / Meksika kadife çiçeği
( Tagetes erecta )

Tagetes erecta, dikine olarak büyür, sarı ve turuncu renklerde, ponpon şeklinde büyük  çiçekler açar. Afrika kadife çiçeği, Meksika kadife çiçeği, Aztek kadife çiçeği, Hintgülü gibi adlarla da bilinir. Tür adı 'dik' demektir, bitkinin dikine olarak büyüdüğünü işaret eder. Bodur çeşitleri de vardır. 

Kadife çiçeği ( tagetes ),  sıcak ve ılıman iklimlerde yetişir, güneşli ya da yarı gölge yerleri ve organik madde bakımından zengin,  nemli toprakları sever, soğuktan etkilenir. Fazla bakım istemez, ilkbahardan kışa kadar  çiçek açar. Hata ılık ve don olmayan yerlerde  kışın da çiçek açmaya devam eder.  
Daha çok bahçelere, bordürlere  dikilir, saksı çiçeği olarak da yetiştirilir.  Keskin kokusundan dolayı bahçelere; sebzeleri zararlılardan korumak için refakatçı olarak da dikilir.  Tıbbi bir bitkidir. Çiçekleri salatalara katılır, kurutularak baharat olarak kullanılır,  gıda boyası  ( gıda ) olarak kullanılır. Yapraklarından elde edilen  yağlar  parfümeride ve kozmetik sanayinde  kullanılır.  
 Kadife çiçekleri ( tagetes ) tohumdan üretilir. Yetiştirilmesi en kolay çiçeklerden biridir.  

                                           Kadife Çiçeği Ayda Yetişir mi?
Bazı ülkeler aya bir an önce  bayraklarını dikmekle ( koloni kurmak için  ) uğraşırken, bazı bilim adamları da ayda bitki yetiştirmeye hazırlanmaktadır. Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Ay yüzeyine çok benzeyen bir toprakta 'KADİFE ÇİÇEĞİ' yetiştirmeyi başardıklarını açıklamıştır. Ancak, bitkilerin ayda  yetişmesi için su ve karbondioksit  de   gerekmektedir.

Kokarot ( Tagetes minuta )
Bir tür kadife çiçeği 

Kadife çiçeği / Hint karanfili  ( Tagetes patula )

Afrika kadife çiçeği ya da Meksika kadife çiçeği
( Tagetes erecta ).

Afrika kadife çiçeği ya da Meksika kadife çiçeği
( Tagetes erecta ).

Hint karanfili ya da fransız kadife çiçeği
( Tagetes patula ).

Kadife çiçeği / Hint karanfili ( Tagetes patula )

Kadife çiçeği ( Tagetes patula )

Hint karanfili, Frasız kadife çiçeği  de denilen kadife çiçeği
( Tegetes patula ) 

Büyük çiçekli kadife çiçeği, Afrika kadife çiçeği 
( Tagetes erecta )

Büyük çiçekli kadife çiçeği ( Tagetes erecta )

Bir adı da afrika kadife çiçeği olan büyük çiçekli / başlı  kadife çiçeği.

Kaynaklar: Wikipedia