ACEM LALESİ ( Eschscholzia )

Acem lalesi ( Eschscholzia californica )

Acem lalesi ( Eschscholzia californica ), yaz aylarında  laleye benzeyen  renga renk çiçekli  otsu bir bitki türüdür.  Haşaşgiller ( Papaveraceae ) familyasının  eşşoltsya ( Eschscholzia  ) cinsindendir. Bir  veya  iki  yıllıktır,  en fazla 30 - 40  cm. kadar boylanır.  Anavatanı Amerika Birleşik Devletleri ve Meksika'dır,  ancak süs bitkisi olarak dünyaya yayılmıştır.  Güney Avrupa, Asya  ve Avustralya da ise  doğallaşmıştır. 

Yurdumuza ilk defa İran ( Acemistan )   üzerinden gelmiş olabilir, laleyi andırır, bu nedenle Türkçe  adına  'Acem lalesi' denmiş olabilir. Dünyada ise  'Kaliforniya gelinciği' olarak bilinir.   

Cins adını, Rus botanikçisi  Johann Friedrich von Eschscholtz'un ( 1793 - 1831 )  almıştır. Tür adı Kalifornialı anlamına gelir.  Kaliforniya eyaletinin resmi çiçeğidir.

Acem lalesi / Kaliforniya gelinciği 
( Eschscholgia californica ) 

 Acem lalesi iki yıllık bir bitki olmasına rağmen,  kışın soğuk geçen bölgelerde  tek yıllık bir çiçek olarak yetiştirilir.  Tam güneşli yerleri sever, toprak bakımından seçici değildir, fakir, verimsiz, kuru  toprakları tercih eder. kuraklığa dayanıklıdır. Daha çok  kaya bahçelerinde bordürlerde, yer örtücü olarak yetişir. Saksıda da yetişir. 

Yaprakları parçalı,  ince dilimli ve mavi renklidir. Çiçekler,  fincan şeklinde, ipeksi dokulu ve uzun saplıdır. Gece ve kötü havalarda kapanır  ve sabahleyin tekrar açar.  Doğal türleri yalın katlı, sarı - turuncu renkli   ve dört taç yapraklıdır. Değişik  renklerde ( turuncu, sarı, beyaz, mor ve kırmızı ) ve  katmerli çiçekler açan çok fazla kültür formu vardır. Mayıs - eylül ayları arası süren,  uzun  bir çiçeklenme dönemi yaşar.   Meyve, kapsüldür,  içinde çok fazla tohum bulunur.  Süs bitkisi olarak yetiştirildiği ülkelerde doğallaşma eğilimindedir, hatta istilacı kabul edilir.  Yenebilir,  haşhaşa  benzeyen özellikleri vardır Tohumları  sonbaharda ekilirse ilkbaharda, ilkbaharda ekilirse yaz aylarında çiçek açar. Çoğu zaman yerde dökülen tohumlarından kendi biter.  

Acem lalesi ( Eschscholgia californica ) 

Acem lalesi ( Eschscholgia californica ) 

Acem lalesi ( Eschscholgia californica ) 

Kaynaklar: Britannica, Wikipedia, Pratik Çiçekcilik ( Lütfi Arif Kenber ). 

MAYMUN ÇİÇEĞİ ( Mimulus )

Maymun çiçeği ( Mimulus hybridus ) 

Maymun çiçeği ya da  mimulus, Phrymaceae familyasından çalı ve otsu bitkilerden oluşan bir  bitki cinsidir. Yedi  türü bulunmaktadır.  K. Amerika, Avustralya, D. Asya ve  G. Afrika'da doğal olarak yetişir. Bunlardan bazıları süs bitkisi olarak yetiştirilir. 

Mimulus, latince 'taklitci' anlamına gelir. Çiçeklerinin maymun yüzüne benzediğini işaret eder. Bazı türlerinin çiçekleri  güzel kokludur, bu nedenle 'misk çiçeği' de denir. İslak ve nemli alanlarda yetişir. Kuraklığa dayanıklı değildir. 

Süs bitkisi olarak en çok, melez ( hibrit ) bir tür  olan Mimulus hybridus ve  çeşitleri yetiştirilir. Bazı çeşitlerinin  çiçekleri maymun yüzüne benzetildiği  için,  adına 'maymun çiçeği' denir ( Sarı maymun çiçeği / Mimulus luteus  ya da  Eritranthe luteus, M. cupreus, M. lewisii, M. glutinosus, M. moschatus, Mimulus cardinalis gibi  türleri  vardır ). 

Misk çiçeği de denilen mimulus çiçeği 

Mimulus çiçeği yurdumuzda tek yıllık olarak yetiştirilir. Sıcak ülkelerde çok yıllık olarak yetiştirilir. Trompet  şeklindeki çiçekleri parlak renkli ve çok  gösterişlidir.   Beyaz, sarı, turuncu, mor renklerdeki çiçeklerin üzerinde bulunan  desenler ve koyu renkli lekeler,  bitkiye mistik bir hava verir. Yaz boyunca ve sonbaharda çiçek açar.  En güzel çiçek açan bitkilerden biri sayılır. Çiçek açan dalları  budanarak filizlerin yeniden çiçek açması  sağlanır. Basit, kalp şeklindeki yapraklarının kenarı dişlidir, bitkiye ayrı bir hava verir. Bahçelerde ve saksı çiçeği olarak yetiştirilir. 

Mimulus çiçeğinin yaprakları çiğ ve pişirilerek yenir. Ancak tuzlu ve acı bir tadı vardır. Eskiden yerli halk tarafından tuz yerine kullanılmıştır. Halk hekimliğinde de kullanılır. Bazı lepidoptera ( pul kanatlılar ) larvaları için besin kaynağıdır. 

Mimulus, ılıman iklimlerde yetişir. Yer örtücü ve saksı çiçeği olarak  yetiştirilir. Güneşli, yarı gölge  yerleri ve nemli, drenajı iyi verimli toprakları sever. Hafif donlara dayanır. Bakımı kolaydır, yazın düzenli bir şekilde sulanarak toprağının  nemli tutulması gerekir. Tohumla, çelikle ve poşet içinde satılan fidelerden yetiştirilir. 

Maymun çiçeği / Mimulus  ( Mimulus hybridus  ) 

Mimulus  çiçeği ve yaprağı  ( Mimulus hybridus  ) 

Kaynaklar: Wikipedia ve internet sitelerinden yararlanılmıştır. 
 

SARI ÇALI PAPATYASI ( Euryops )

Sarı çalı papatyası ( Europs pectinatus ) 

Sarı çalı papatyası, 1,5m. kadar boylanan, herdem yeşil, çalımsı görünüşlü otsu bir bitkidir. Anavatanı Güney Afrika'dır.  Uzun sapları olan,  papatya şeklinde,  parlak sarı renkli çiçekler açar. Yaprakları eğrelti otuna benzer, mavimsi gri renklidir ve  çiçekleri ile güzel bir uyum sağlar. Ilıman iklimlerde neredeyse yıl boyu çiçek açar. Diğer bazı adları da şöyledir: Güneş papatyası, sarı papatya, altın papatya,  öriyops ( europs ) 

Sarı çalı papatyası arıları kendine çeker. 

Sarı çalı papatyası, papatyagiller ( Asteraceae )  familyasının  'euryops'  cinsine bağlıdır. Cinsin  yüze yakın türü bulunmaktadır. Bunlardan Euryops pectinatus, çiçekleri ve yaprakları güzel olduğu için, bütün  dünyada süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Cins adı ( euryops ) latince  'iri gözlü' demektir, çiçeklerin büyük ve gösterişli  olduğunu işaret eder. Tür adı ( pectinatus ) ise taraksı demektir, yapraklarının şeklini ifade eder. 

Akdeniz iklimi görülen kıyı bölgelerimiz için uygundur. Daha çok park ve bahçelerde ve  peyzaj  bitkisi olarak yetiştirilir. Sıcağa,  kuraklığa ve kısmen soğuğa dayanıklıdır. Tam güneşli yerleri ve kumlu, drenajlı, derin toprakları sever. 

Fazla bakım istemez, budanarak form verilebilir. Çelikle ve tohumla üretilir.  

Sarı çalı papatyası ( Euryops pectinatus ) 

Sarı çalı papatyası ve  çiçeği ( Euryops pectinatus )

Sarı çalı papatyası  yaprağı
( Euryops pectinatus ) 

Sarı çalı papatyası  çiçeği ( Yakın çekim )

Sarı çalı papatyası ( Euryops pectinatus ) 

Sarı çalı papatyası - çiçeği (Euryops pectinatus )

Kaynaklar: Wikipedia. 

HAVLU PÜKÜLÜ ÇİÇEĞİ ( Deutzia )

Havlu püskülü çiçeği ( Deutzia scabra )
 

Dotsya ( deutzia ), ortancıgiller ( Hydrangeaceae ) familyasından 60 kadar türü olan, genellikle kışın yaprağını döken, çalı formlü bir bitki cinsidir. Çin, Kore, Japonya, Filipinler, ve Meksika'da doğal olarak yetişmektedir. Yurdumuzda doğal olarak yetişmez. Bunlardan Deutzia scabra ve Deutzia gracilis türleri ve kültivarları, çiçekleri güzel olduğu için yurdumuzda havlu püskülü,  püskül çalısı, püsküllü çalı gibi adlarla park, bahçe ve bordürlerde  süs bitkisi olarak yetiştirilir. 

Havlu püskülü ağacı ( Deutzia scabra ) 

Anavatanı Japonya olan Deutzia scabra, kışın yaprağını döken, sık dallı bir çalıdır. İlkbahar ve yaz aylarında beyaz renkli, çan şeklinde, güzel kokulu ve gösterişli çiçek  açar. Çok fazla çeşidi vardır, bunlardan özellikle taç yapraklarının  dış kısmı pembe renkli olan çeşidi çok beğenilir. Mayıs - temmuz aylarında çiçek açar ve  2 -3 hafta kadar çiçekli kalır.  Yaprakları basit, yeşil renkli ve kenarı testere gibi dişlidir. Çiçeklerinin  yerini daha sonra kahve rengi tohum  kapsülü  alır. 

Deutzia gracilis ( İnce deutzie ), Japonya'da doğal olarak yetişen ince dallı ve beyaz çiçekleri olan bir bitkidir. Kışın yapraklarını döker, soğuğa dayanıklıdır. 

Havlu püskülü, ılıman iklimlerde yetişir, soğuğa dayanıklıdır, yarı gölge yerleri ve geçirimli, nemli, gübreli  toprakları sever.  Çiçeklerden sonra budanarak istenilen form verilir. Tohumla ve çelikle üretilir, fazla bakım istemez. 

Havlu püskülü çiçeği ( Deutzia scabra ) 

Havlu püskülü çiçeği ( Deutzia scabra ) 

Havlu püskülü çiçeği ve tohum kapsülleri
 ( Deutzia scabra ) 

Havlu püskülü çiçeği ( Deutzia scabra )

Yararlanılan kaynaklar: Wikipedia, 

KANARYA GÜLÜ ( Kerria japonica )

Kanarya gülü ( Kerria japonica 'Pleniflora' )

Yurdumuzda kanarya gülü ya da keriya gülü olarak bilinen botanik adı Kerria japonica, gülgiller ( rosaceae ) familyasından, kışın yapraklarını döken, çalı formlu, çiçekli ve egzotik bir bitkidir. Anavatanı Japonya ve Çin'dir. Doğal türünün çiçekleri yalınkattır.  Ponpon şeklinde katmerli  çiçek açan  'Pleniflora' formu,  park ve bahçelerde süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.  

Cins adını ( kerria ),  bitkiyi ilk defa Çin'den Avrupa'ya getirerek tanıtan, İskoç Bahçivan William Kerr'den almıştır. 

Kanarya gülü çiçeği ( Kerria japonica 'Pleniflora' )

Kanarya gülü ılıman iklimlerde, güneşli ya da yarı gölge yerlerde yetişir.  Hemen hemen her toprakta yetişmekle beraber  iyi drene edilmiş kumlu, taşlı  ve killi toprakları daha çok sever. Su isteği normaldir. - 5 derece soğuğa dayanır. 

3 m.kadar büyür, çubuk şeklinde, esnek  çok fazla gövde oluşturur. İlkbahar aylarında dalların ucunda tek, tek altın sarısı renkte gösterişli çiçekler açar. Yeşil rekteki yapraklarının kenarı testere gibi dişlidir. Çiçek açtıktan sonra budanması gerekir. Yaprakları yenir, C vitamini bakımından zengindir. Dip sürgünlerini ayırarak ve çelikle üretilir. 

Kaynaklar: Ağaçlar Ve Çalılar I ( Prof. Dr. Ersin Yücel ), Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr.  Ünal Akkemik ), Peyzaj Bitkileri ve Özellikleri ( Arş. Gör. Erdi Ekren ), kocaelibitkileri. com sitesi, Vikipedi 

SAÇAK ÇİÇEĞİ ( Loropetalum )

Çin saçak çiçeği / Loropetalum 
( Loropetalum chinense var. rubrum  )

Ülkemizde saçak çiçeği veya  çin saçak çiçeği  olarak tanınan  'Loropetalum chinense', günlükgiller ( Hamamelidaceae )  familyasından, herdem yeşil, çalı formlu egzotik  bir süs  bitkidir. Himalyalar, Çin ve Japonya'ya da doğal olarak yetişen üç türü vardır.  Son yıllarda özellikle morumsu - kırmızı yapraklı ve pembe - kırmızımsı çiçekli  kültivarı ( alt türü ), bütün dünyada popüler bir süs bitkisi haline gelmiştir. Ayrıca beyaz çiçekli, yeşil yapraklı bir formu daha vardır. 

Loropetlum, Yunanca kayış anlamına gelen 'loron' ve taç yaprak demek olan 'petal' kelimelerinden oluşmuştur. Tür adı ( chinense ) Çin'i işaret etmektedir. Bitki, saçaklı çalı, kayış çiçeği, rüya çiçeği adları ile de bilinmektedir.  İlkbaharda yoğun olmak üzere, yıl içinde zaman zaman saçak / şerit  halinde, hafif kokulu, pembe, beyaz, sarı  ve kırmızı renkli çiçek açar.  Yapraklarının rengi ( mor, yeşil renkli ) ve görünümü oldukca dekoratiftir ve  yetiştirme koşullarına göre değişir. Yaprakları, çiçekleri ve kökleri geleneksel Çin tıbbında kullanılır. 

Loropetalum, ılıman iklimlerde yetişir. 2 - 3 m. kadar büyür, sık dallıdır. Güneşli, yarı gölge yerleri ve humuşca zengin, nemli, drenajı iyi toprakları sever.  Soğuğa ( - 15 ) ve kuraklığa dayanıklıdır. Daha çok park ve bahçelerde  peyzaj bitkisi olarak kullanılır. Bonsai ( minyatür ağaç ) çalışmalarında kullanılır. Budanarak form verilebilir.   Yetiştirilmesi kolaydır, fazla bakım istemez.   Tohumdan ve çelikle üretilir. 

Çin saçak çiçeği
( Loropetalum chinense var. rubrum )

Saçak çiçeği ve yaprakları
( Loropetalum chinense var. rubrum  )

Çin saçak çiçeği / meyvesi 
( Loropetalum chinense var. rubrum )

Kaynaklar: Türkiye'nin Bütün Ağaçları  ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ), Vikipedi

ŞEFKAT ÇİÇEĞİ ( Agapanthus )

 

Şefkat çiçeği / Afrika zambağı ( Agapanthus praecox )

Ülkemizde şefkat*  çiçeği ya da Afrika zambağı olarak tanınan, bilimsel adı 'Agapanthus praecox', nergisgiller ( amaryllidaceae ) familyasından, çok yıllık, rizomlu ( köksaplı ) ve otsu bir bitki türüdür. Adına 'Nil zambağı' da  densede,  Güney Afrika'ya özgü bir bitkidir. Herdem yeşildir, yaprakları uzun ve etlidir, bazı kültivarları ise  alacalı yapraklıdır. İlkbahar ve yazın, huni şeklinde,  genellikle mavi renkli çiçek açar, az da olsa beyaz, kırmızı ve katmerli çiçek açanlar da görülür.  Çiçek kurulu şemsiye görümündedir, uzun bir sapı vardır ve  30 - 100 çiçek taşır. Kesme çiçek olarak da kullanılır. Tohumları küçük ve siyah renklidir.

Şevkat çiçeği / Afrika zambağı
( Kurumuş  tohum kapsülleri. )

Agapanthus, Türkce 'aşk çiçeği' anlamına gelmektedir. 12  kadar  türü vardır. Bütün dünyada sevilerek yetiştirilen  popüler bir süs bitkisidir.  Akdeniz iklimi görülen yerlerinde doğallaşma eğilimindedir. 

Şefkat çiçeği,  güneşli ve sıcak yerleri sever, soğuğa kısmen dayanıklıdır ( - 12 derece ). Toprak bakımından secici olmamakla beraber drenajı iyi, humuslu, kumlu  ve  nemli topraklarda daha bol çiçek açar. Yazın düzenli ve bol su ister.  Hem toprakta, hemde balkonlarda  saksı çiçeği olarak yetiştirilir.  Çiçek açan bitkiler ikiye ayrılarak büyük kümeler oluşturur, ancak  ilk yıl çiçek açmazlar. Tohumla ve ayırma ile üretilir. Tohumdan üretilenler üç yıl sonra çiçek açtığından pek  tavsiye edilmez. 

Beyaz ve mavi renkli şefkat çiçekleri.

Beyaz çiçekli şefkat çiçeği

Şefkat çiçeği 

Bir adı da Afrika zambağı olan şefkat çiçekleri.

( Not: *Bazı kaynaklarda şefkat çiçeği'nin adı  'şevkat çiçeği' olarak yazılmıştır. )

Kaynaklar: Vikipedi.

YALANCI ÇUHA ÇİÇEĞİ ( Oenothera )

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis ).

Yakıotugiller ( Onagraceae ) familyasının oenothera cinsini oluşturan bitkilere  genel olarak çuha çiçeği denir. Ancak bunların gerçek çuha çiçeği ( primula ) ile hiç bir ilgisi yoktur. Bütün dünyada 145 türü  vardır, bazı türleri süs bitkisi olarak  yetiştirilir.   Çoğu sarı çiçek açar, pembe, beyaz ve mor renkli çiçek açan türleri de vardır. Anavatanı Kuzey Amerika ve Meksika'dır. Çok yıllık ve otsu bitkilerdir, çoğu çiçeklerini akşam açar, kokuludurlar. Oenothera, eski Yunanca şarap kokulu anlamına gelir. Yurdumuzda,  aşağıdaki oenothera türleri süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir.

                                                           EZAN ÇİÇEĞİ 

                                           ( Akşam çuha çiçeği,  Oenothera biennis ) 

Parlak  sarı çiçekleri olan, çok yıllık, limon kokulu bir bitkidir. Çiçeklerini akşam üzeri, ezan okunurken açması nedeni ile ülkemizde ezan çiçeği ya da akşam çiçeği denir. Bitki çiçeklerini ikinci yılında rozet şeklindeki  yapraklarının arasından yükselen boyu 1, 5 metreyi bulan gövdelerinin ucunda  açar.  Akşam açan çiçekler sabah güneşin yükselmesi ile solar, ömrü bir gündür.  Haziran ayından eylül ayına kadar çiçeklenir. Yurdumuzda doğallaşma eğiliminde olan bir bitkidir.  Eşek otu, Gece mumu, Akşam çiçeği gibi adlarla da tanınır.

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis ).
Çiçeklenmeden  önceki görünüşü.

Kuzey Amerika'da doğal olarak yetişir.  17. yüzyılda Avrupa'ya getirilmiş ve daha sonra da  Avrupa ve Asya'da yayılarak bir çok ülkede doğallaşmıştır. 

Oenothera biennis, güneşli yerleri ve geçirimli, nemli  toprakları sever, toprak bakımından seçici değildir hatta verimsiz topraklarda bile rahatlıkla yetişir. Soğuğa, sıcağa ve kuraklığa dayanıklıdır. Oldukca fazla yer kaplar, bu nedenle dikilirken bu durum göz önünde bulundurulmalıdır. 

Yaprakları çiçek açmadan önce  sebze olarak yenir, aynı zamanda tıbbi bir bitkidir. Tohumla, çelikle ve ayırma ile üretilir. 

Ezan çiçeği ve kedi  ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği çiçek açarken ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği / Gündüz ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ve tomurcuğu  ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis )

Ezan çiçeği ( Oenothera biennis )

                                                          PEMBE ÇUHA ÇİÇEĞİ

( Meksika Çuha Çiçeği / Pinkladies, Oenothera speciosa )

Pembe çuha çiçeği ( Oenothera speciosa )

Pembe çuha çiçeği ya da Meksika çuha çiçeği ( Oenothera speciosa ),  Kuzey Amerika'da doğal olarak yetişir, çok yıllık ve otsu bitkidir.  Rizomları ile etrafına yayılır, bu nedenle  istilacı ot olarak kabul edilir. Çiçekleri iri ve gösterişlidir,  ılıman iklimlerde süs bitkisi olarak yetiştirilir. Nitekim tür adı ( speciosa )  eski Yunanca  'gösterişli' demektir. Fincan şeklindeki çiçekleri güzel  kokuludur, dört taç  yaprağı vardır, önce beyaz olan rengi  daha sonra  pembeleşir. Gece - gündüz açık olan çiçekleri, öğle vakti söner. Güve ve kelebekleri kendine çeker.  

Pembe çuha çiçeği, ilkbahardan başlayarak sonbahara kadar bol çiçek açar. Yazın sıcaklarla beraber çiçekleri küçülmeye başlar, sonbahar yağmurlarına  kadar uykuya çekilir.  Daha çok yer örtücü olarak, peyzaj düzenlemelerinde, bitki kompozisyonlarında  ve kaya bahçelerinde  kullanılır.  Güneşli yerleri sever, yarı gölgeyi de tolera eder, kuraklığa ve soğuğa dayanıklıdır, yaz aylarında daha çok su ister.  Toprak bakımından seçici olmayıp drenajı iyi bahçe toprağında yetişir. Tohumla, çelikle ve bölünme ile üretilir. Fazla bakım istemeyen, bol çiçek açan güzel  bir bahçe çiçeğidir. Ayrıca sebze olarak da yenir. 

 Yalancı pembe çuha çiçekleri ( Oenothera specoisa ).

Bir adı da meksika çuha çiçeği olan Oenothera speciosa

Pembe çuha çiçeği tohum kesesi 

Pembe çuha çiçeği ve kompozisyon
( Oenothera speciosa )

Pembe çuha çiçeği ( Oenothera speciosa )

Pembe çuha çiçeği ( Oenothera speciosa )

Ayrıca, Oenothera macrocarpa ( Missouri çuha çiçeği ), Oenothera caespitosa ( Püsküllü çuha çiçeği ) ve  Oenothera fruticosa,  süs bitkisi olarak yetiştirilen diğer yalancı çuha çiçeği türleridir.  

Yararlandığım Kaynaklar: Vikipedi.