JAPON KAMELYASI ( Camellia japonica )

Japon kamelyası, genel görünümü 
Camellia japonica / Taşbaşı Parkı, Giresun 

Japon kamelyası ya da kısaca kamelya, çaygiller ( Theaceae ) familyasının kamelya ( camellia ) cinsine mensup, herdem yeşil çalı ya da ağaç  formlu bir bitkidir. (  bazen 10 - 15 metreye kadar boylanabilir ) Çin, Kore ve Japonya'ya özgüdür ancak süs bitkisi olarak dünyaya dağılmıştır. Ilman iklimlerde yetişir. Eski çağlardan beri Çin, Japonya ve Kore'de bahçelerde  süs bitkisi olarak yetiştirilmiştir. Tohumlarından yağ, yaprağından çay elde edilir. Ayrıca boya ve kozmetik sanayinde kullanılır.   

Cins adı, doğa bitkileri üzerinde çalışmalarıyla tanınan Çek Georg Joseph Camel ( 1661 - 1706 ) atfen verilmiştir.  Epitet ( tür adı )  doğal olarak yetiştiği topraklara ( Japonya ) atıfta bulunur. 

Kamelya ( camellia )  cinsine mensup bütün dünyada 350 kadar bitki türü vardır. Bunlardan başta  Japon kamelyası ( Camellia japonica )  olmak üzere  kış kamelyası ( Camellia  sasanqua )  gibi bazı  türleri, melezleri  ve çeşitleri   süs bitkisi olarak yetiştirilir. 

Japon kamelyası çiçeği ve tomurcuğu 
 ( Camellia japonica )  

Camellia japonica ( Süs kamelyası ); Yukarıda da söz ettiğim gibi bütün dünyada en çok  yetiştirilen kamelya ( camellia )  türüdür. 30.000 kadar çeşidi olduğu belirtilmektedir. Kış sonuna doğru ve ilkbaharda, fincan, şakayık, anemon,  gül gibi değişik   şekillerde  beyaz, pembe ve kırmızı renklerde  muhteşem  çiçekler  açar.  Yaprakları parlak, yeşil renkli,  kalın ve meşin gibi serttir. Meyve, iri tohumlu bir kapsüldür.  İstanbul ve yurdumuzun kuzey kısımları için uygundur. 

Çin kamelyası / Çay kamelyası  ( Camellia sinensis )
Yapraklarından çay yapılan değerli bir  kamelya türüdür. 

Bazı kamelya türleri ise çay,  yağ, boya ve kozmetik sanayinde kullanılır. 

Çay kamelyası, Çin kamelyası  ( Camellia sinensis ):   Yapraklarından çay elde edilir, bu nedenle ticari öneme sahiptir. Beyaz çiçeklidir. Doğu Karadeniz Bölgesinde  yetiştirilir. 

Yağ kamelyası  ( Camellia olifera ):  Tohumlarından elde edilen  yağ,  yemeklik olarak ve kozmetik sanayinde kullanılır. Çin, yemeklik yağ ihtiyacının büyük bir kısmını kamelya yağından karşılar.

Japon kamelyası, kışları fazla soğuk geçmeyen yerlerde asitli, organik madde bakımından  zengin, iyi drene edilmiş nemli topraklarda ve yarı gölge yetişir. Kurak yerleri ve kireçli topraları sevmez. Fazla sıcak  ve rüzgardan olumsuz etilenir. Yazın bol su ister, yaprağına su  püskürtülmesini sever. Çiçek açtıktan sonra budanır,  geç budanırsa tomurcukları kesildiği için çiçek açmaz. Daha çok bahçelerde peyzaj çalışmalarında kullanılır, büyük saksılara da dikilir. 

Uzun ömürlü ve dayanıklı bir bir bitkidir. Japon'yada  500  yıllık olanlar vardır. Fazla bakım istemez.  Tohumla, çelikle ve aşı ile üretilir. 

 Alabama ( ABD ) eyaletinin resmi  çiçeğidir. 

Japon kamelyası çiçeği 
( Camellia japonica ) 

Japon kamelyası, çiçeği, yaprağı ve meyvesi
 ( Camellia japonica )

Japon kamelyası ( Camellia japonica )

Japon kamelyası ( Camellia japonica )

Kaynaklar: Wikipedia. Süs ve Sera Bitkileri ( Atilla Odabaş ). Gardenia.  net. Ağaçlar ve Çalılar 1 ( Prof. Dr. Ersin Yücel ). Türkiye'nin Ağaçları ve Çalıları ( Necati Güvenç Mamıkoğlu ). Türkiye'nin Bütün Ağaçları ve Çalıları ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ) 

ŞEKERCİ BOYASI ( Phytolacca )

Şekerci boyası bitkisi ( Phytolacca americana )
Genel görünüm 

Şekerci boyası ( Phytolacca americana ), şekerciboyasıgiller  ( Phytolaccaceae)  familyasından Kuzey Amerika'ya özgü, çok yıllık otsu bir bitkidir.  Ancak  yetiştirildiği bir çok ülkede  ve yurdumuzda doğallaşmıştır.  Özellikle Doğukaradeniz Bölgemiz'de  yaygındır. Bazı yörelerde acımur ( Giresun ), dünyagüzeli ( Rize ), dünya otu, şerbet boyası, kuşüzümü gibi adlarla da bilinir. İstilacı bir ot olarak kabul edilir.

Cins adı eski  Yunanca 'cilalı' demektir, meyvelerinin durumu kastedilmektedir. Tür adı Amerika demektir. Bitkinin doğal olarak  yetiştiği yer belirtilmektedir.

Şekerci boyası ( Phytopacca americana )
Çiçek  

2 - 3 m kadar boylanır, gövdesi genellikle kırmızı - pembe renkli olup çok dallıdır. Haziran - Eylül ayları arasında, salkımlar  halinde,  çok sayıda, beyaz - yeşil ( meyve aşamasında pembe veya kırmızıya döner ) renkli çiçek açar. Yaprakları geniş, mızraksı ve yeşil renklidir. Sonbaharda dökülmeden önce pembemsi bir renge döner. Meyve, üzümsü, basık, küre şeklinde,  önce yeşil, olgunlaşınca kırmızı - mor renklidir. Tohumu küçük ve  siyah renklidir.  Kuşlar için önemli bir besin kaynağıdır, bu sayede tohumlar çevreye  yayılır. Kışın toprak üstü tamamen olür.  

Kayıtlarda genç gövde ve yapraklarının pişirilerek yenebilceği belirtilmektedir. Kökleri cilt, romatizma, ülser  ve  bazı hastalıkların tedavisinde  kullanıldığı belirtilmektedir.  Ancak zehirli bir bitki olduğu için dikkatlı olmak gerekmektedir. Bitkinin meyvelerinden elde edilen kırmızı  boya ise  gida ve şarap boyası olarak kullanılmıştır.  Kökü 'saponin' açısından zengindir, sabun yapımında kullanılmaktadır. 

Şekerci boyası ( Phytolacca americana )
Meyve ve çiçek  

Şekerci boyası, ılıman iklimlerde ve güneşli veya yarı gölge  yerlerde  yetişmektedir. Verimli, derin, kumlu ve nemli  toprakları sever.  Orman açıklarında, çalılıklarda, tarlaların kenarlarında, yol kenarlarında   yetişmektedir. Kazık köklü olduğu için yangınlara dayanıklıdır. 

Özellikle  çekici meyveleri nedeniyle park ve bahçelerde  süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Saksı içinde de yetişir. Zehirli olduğundan çoçuklardan uzak tutulmalıdır. Tohumla üretilir. 

Şekerci boyası bitkisi ( Phytolacca americana )
Genel görünüm 

Şekerci boyası bitkisi ( Phytolacca americana ) 

Şekerci boyası ( Phytopacca americana )
Sonbahar 

Şekerci boyası ( Phytopacca americana )
Gövde 

Kaynaklar: İstanbu'un Doğal Bitkileri ( Prof. Dr. Ünal Akkemik ). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ). Türkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Ağaçlar ve Çalılar  1 ( Prof. Dr. Ersin yücel ). Vikipedi. 

AYNISEFA ÇİÇEĞİ ( Calendula )

 

Aynısefa bitkinin genel görünümü ve tekrar  çiçek açan çiçekleri. 
( Calendula officinalis )  

Aynısafa,  sarı çiçekli otsu bir bitkidir. Papatyagiller ( Asteraceae ) ailesinin 'calendula' cinsine mensuptur,  dünyada  kalendula ( calendula ) olarak bilinir.  Anavatanı bilinmemektedir, Avrupa'nın bazı kısımlarında doğal olarak  yetişmektedir.  Tıbbi bir bitkidir, eski çağlardan  beri yurdumuzda ve bazı ülkelerde ( Mısır )  yetiştirilmektedir. Çiçekleri turuncu renkli olduğu için, portakal nergisi  de denir ancak nergis ( narcissus ) türü  değildir. Uygun koşullarda devamlı  çiçek açmaktadır.  Gece ve yağmurlu havalarda çiçekleri kapanır ve  keskin kokuludur.  Yurdumuzda kalendula, altuncuk, altıncık, şamdan çiçeği kandil çiçeği,  portakal nergisi, ölü çiçeği ve  susi  gibi adlarla da bilinmektedir. 

Aynısefa çiçeği ( Calendula officinalis )

 Cins adı ( calendula ),  latince 'ayın ilk günü' anlamına gelmektedir. Tür adı olan officinalis  'tıbbi' bir bitki olduğunu işaret eder.

Yurdumuzda ikisi doğal olmak üzere üç  türü yetişmektedir. Bunlardan, Türkçe literatürde ki adı  Portakan nergisi olan  Calendula arvensis,  istilacı kabul edilen  bir ottur.   

Aynisefa, eski çağlardan  beri çeşitli hastalıkların tedavisinde, yiyecek olarak ve kozmetik sanayinde kullanılmaktadır. 

Özellikle cilt bakımında. deri hastalıklarının tedavisinde, kesik ve yaraların iyileştirilmesinde, ağrı kesici olarak  kullanılmaktadır. Kansere karşı en etkili bitkilerden biri olarak gösterilmektedir.

Çiçekleri ve yaprağı yiyecek olarak kullanılır, salatalara katılır, pasta süslenir.  Yapraklarından elde edilen boya ( sarı )  safran yerine, çiçeklerinden elde edilen boya ise;  gıda maddelerinin  renklendirilmesinde boya maddesi olarak kullanılmaktadır.   Tohumları yağ bakımından zengindir, kozmetik  sanayinde, krem, sabun  ve  parfüm yapımında  kullanılır. Haşarat kovucudur.  

Aynısefa / Kalendula ( Calendula officinalis )

Populer bir süs bitkisidir, yarı katmerli, katmerli çiçek açan  çok fazla kültür çeşidi vardır. İklim koşullarının elverişli olduğu yerlerde kışın da çiçek açar. Bahçe ve parklarda daha çok  yetiştirilir. Saksıda da yetişir. Fazla bakım istemez.

Aynısefa çiçeği tohumu 
( Calendula officinalis )

Aynısefa, güneşli, yarı gölge  yerlerde  ve geçirgen, verimli,  nemli  toprakları sever. Dondan etkilenir Tohumdan  ürer, hatta  dökülen tohumlarından kendiliğinden biter. Başta  Mısır olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde ve  yurdumuzda tarımı yapılmaktadır.  

Aynısefa, çiçeği çiçek açtı   ( Calendula officinalis ).
( Alttan görünüşü )

                                                    Çiçek içinde çiçek !

 Aynısefa, ayni zamanda ilginç ve tuhaf  bir bitkidir.  Yukarıda da  belirttiğim gibi yağmur yağacağı gün sabahleyin çiçeklerini açmaz.  Benim anlatmak istediğim ise başka bir tuhaflık.   Bu yıl bahçemdeki bazı aynısefalar çiçek açtıktan sonra oluşan tohumları ( bitki üzerinde )  yeniden çimlenerek tekrar çiçek açtılar. Yani çiçek tekrar  çiçek açtı. Çiçek içinde çiçek. 

Çiçeği çiçek açan aynısefa bitkisi. .
( Üsten görünüşü )

Aynısefa tohumları çiçek üzerinde çimlenerek  tekrar çiçek açtı.  

Tekrar  çiçek açan aynısefa çiçekleri 

Tuhaf bir durum, aynısefa çiçeği  çiçek açtı.  

 Çiçek çiçek açarsa ( Aynısefa ) 

Aynısefa, çiçeklerini  gece ve yağmurlu havalarda  kapatmaktadır. 

Aynısefa meyvesi  ( Calendula officinalis ) 

Portakal nergisi ( Calendula arvensis )
Yurdumuzda doğal olarak yetişmektedir. 

Portakal nergisi ( Calendula arvensis )
Yurdumuzda doğal olarak yetişen bir türdür.   

Aynısafa çiçeği / Kalendula
( Calendula officinalis )

Aynısafa çiçeği
( Calendula officinalis )

Kaynaklar: Wikipedia. Bitkilerin Gizli Dünyası ( H. Kemal Çağın ). 

KIZ GÖZÜ ( Coreopsis )

Bir adı da 'Altın tepside kuru kahve' olan  Coreopsis tinctoria

Botanik adı  'Coreopsis tinctoria' olan kız gözü ya da koreopsis, papatyagiller ( Asteraceae ) familyasından, tek yıllık,  otsu bir süs  bitkidir. Anavatanı Kuzey Amerika'dır. Ilıman iklimlerde yetişir. Papatyaya benzeyen çiçeklerinin göbeği kahverengi veya kırmızı, taç yaprakları çoğu zaman  sarı renklidir. Yaprakları dereotuna benzer.

Cins adı ( coreopsis ), 'tahtakurusu gibi' anlamına gelir. Tür adı ( tinctoria ), bitkinin boyamada kullanıldığını işaret eder. 

Coreopsis tinctoria'nın süs bitkisi olarak yetiştirilen çok fazla   kültür çeşidi vardır. Halk arasında  'altın tepside kuru kahve', adı ile bilinir.

Kız gözü, sıcak ve güneşli  yerleri sever, kuraklığa  dayanıklıdır. Toprak bakımından seçici değildir, kumlu, nemli  ve geçirimli toprakları tercih eder. Bahçe çiçeği olarak yetiştirilir. Kesme çiçek olarak da kullanılır. Fazla bakım istemez,  Tohumdan üretilir, çoğu zaman dökülen tohumlarından kendiliğinden  biter. 

Kız gözü çiçeğini ( Coreopsis tinctoria ) 

Coreopsis tinctoria,  ayni zamanda kumaş ve kağıt boya maddesidir. Bu nedenle  'Boyalı ticseed', Altın tickseed, Kalliopsis, Koreopsis  gibi adlarla da  bilinir. Kız gözü çiçeği tohumdan üretilir.

Koreopsis ( coreopsis )  cinsinden olan bir başka  süs bitkisi de, botanik adı   ( Coreopsis grandiflora' ya da  'coreopsis lanceolata' ) olan  'sarı kız gözü' çiçeğidir. Görmek için mavi yazıyı tıklayabilirsiniz.   

Kız gözü  çiçekleri ( Coreopsis tinctoria ):

Coreopsis tinctoria / Altın tickseed

Kız gözü ya da koyun gözü çiçeği ( Coreopsis tinctoria )

Kırmızı renkli kız gözü çiçeği ( Coreopsis tinctoria )

Kız gözü çiçeği  ( Coreopsis tinctoria )

Kaynaklar: Wikipedia. 

HAVACİVA OTU ( Alkanna )

Havaciva otu ( Alkanna tinctoria )
Seferihisar / İzmir

Havacivaotu, geniş anlamda Hodangiller ( Boraginaceae ) familyasının 'Alkanna' cinsini oluşturan bitki türlerine ( cinsine ) verilen  ortak bir  addır, dar anlamda ise Alkanna tinctoria türüne denir. Alkanna cinsinin  60  türü vardır. Yurdumuzda ise 30'u endemik olmak üzere  36 taksonu yetişir. Akdeniz ve Batı Anadolu'ya özgüdür. Kireçli toprakları sever. 

Bitkinin Türkçe adı olan havaciva kelimesinin  Farsça adı olan 'hevacüye' dan çıkmış olabileceği sanılmaktadır. 

 

Gerçek havaciva otu ( Alkanna tinctoria ) 10 - 30 cm boyunda, çok yıllık, kökü odunsu, gövdesi tüylü,  dik veya yatık büyüyen, parlak mavi çiçekli bir bitkidir. Taban yaprakları küme halinde, basit, şerit şeklinde ve kıllıdır, kışın  dökülür. Meyve, küçük ve fındık şeklindedir. 

Alkanna,  Arapça, tinctoria ise Latince boya demektir, kırmızı boya taşır. Bitkinin köklerinden elde edilen mavi renkli boya asitli ortamlarda kırmızıya döner ve suda çözülmez. Şarap, gida maddeleri, tekstil ve kozmetikte ( allık ve ruj boyası olarak  ) endüstrisinde boya maddesi olarak  kullanılmıştır.  

Alkanna tinctoria, eski çağlardan beri çeşitli amaçlarla kullanılmıştır. Kurutulmuş kökünden çay yapılır.  Yunanlılar ve Romalılar ilaç olarak kullanmıştır. Özellikle tanen içerdiği için yara ve yanık tedavisinde kullanılmıştır. Çayı, göğüs yumuşatıcı ve balgam söktürücüdür, ancak uzun süreli kullanılmaması gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca, yaprakları sebze olarak yenir, çiçeklerinin balözü emilir ve  süs bitkisi olarak da yetiştirilir.  

Havaciva bitkisinden; havaciva çayı, havaciva yağı, havaciva tentürü, hava civa ekstresi ve kremi / merhemi yapılmaktadır. Kökleri ise kırmızı boya yapımında kullanılmaktadır. Bazı  türleri  mavi, sarı, kırmızı ve beyaz çiçeklidir. Tosbağa otu, eğnik, enlik, hevecive,  kızıl enik, tüylü boya, yerineği  gibi adlarla da bilinir. Güneşli yerleri ve geçirimli, kumlu topraklarda sever, kayalık ve çalılıklarda yetişir.  

Havaciva ( alkanna ) çiçekleri: 

Haaciva otu ( Alkanna tinctoria )
Taban yaprakları

Havaciva otu ( Alkanna tinctoria )
Maviçiçekli bir bitkidir.  

Ege havaciva otu ( Alkanna tubulosa )

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria ). Belki Alkanna milliana 
Nadir görülen bir çeşit 

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria  )
Küme halindeki taban yaprakları 

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria )

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria  )

Mavi çiçekli havaciva otu ( Alkanna  tinctoria ) 

Havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria  )

Mavi renkli havaciva çiçeği ( Alkanna tinctoria ) 

Beyaz renkli  havacivaotu. 

Havaciva otu ( Alkanna tinctoria )

Anadolu  havaciva otu, Sarı sormuk ( Alkanna orientale ) 

Kaynaklar: Wikipedia. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü ( Turhan Baytop ). Türkiye'nin Yabani Besin Bitkileri ve Ot Yemekleri ( Prof. Dr. Ertan Tuzlacı ). Trkiye Bitkileri Sözlüğü ( Prof. Dr. Ertan Tuzlaca )